Τρία μόλις χρόνια πριν από την έλευση της δεύτερης χιλιετηρίδας και - δυστυχώς - ακόμα το ένα τέταρτο του πληθυσμού του πλανήτη εξακολουθεί να ζει σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας.

Αυτό είναι το γενικό συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει η ετήσια έκθεση για την ανθρώπινη ανάπτυξη, που έγινε για λογαριασμό του Προγράμματος Ανάπτυξης του ΟΗΕ (UNDP). Η έκθεση είναι αποκαλυπτική και καταπιάνεται με όλους τους τομείς και τις συνθήκες τόσο της ακραίας φτώχειας, όσο και της φτώχειας εισοδήματος. Παρ' όλα αυτά, οι συγγραφείς καταλήγουν και σε ένα πιο αισιόδοξο συμπέρασμα και υποστηρίζουν ότι η απόλυτη έλλειψη της ακραίας φτώχειας κατά τις επόμενες μία ή δύο δεκαετίες είναι ρεαλιστικός στόχος. Υπογραμμίζουν επίσης ότι επιτελέστηκε μία πρωτοφανής και δραματική πρόοδος στη μείωσή της και στην ανθρώπινη ανάπτυξη σε όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Η φτώχεια εισοδήματος έχει μειωθεί πιο γρήγορα τα τελευταία 50 χρόνια, σε σύγκριση με παλιότερα, ενώ ανάλογη πρόοδος έχει παρατηρηθεί και στους τομείς της παιδείας, της υγείας και άλλων πτυχών της ζωής.

Η νέα αυτή έκθεση μετράει την ανθρώπινη στέρηση και ανάπτυξη για τις χώρες όλου του κόσμου, είτε του αναπτυγμένου, είτε του αναπτυσσόμενου κόσμου. Οι συντάκτες της καταθέτουν, ότι η φτώχεια στις επιλογές και τις ευκαιρίες, είναι πιο απαγορευτικές απ' ό,τι η φτώχεια εισοδήματος. Μάλιστα, εισαγάγουν το "Δείκτη Ανθρώπινης Φτώχειας" (HPI) που αντικαθιστά τον παραδοσιακό τρόπο μέτρησής της με βάση το εισόδημα και την καταμετρά με βάση το πρίσμα της ανθρώπινης ανάπτυξης. Το οποίο σημαίνει, αν οι άνθρωποι έχουν τις βασικές επιλογές και ευκαιρίες για να διανύσουν μία μακρά και υγιή ζωή και αν έχουν κατακτήσει - και σε ποιο βαθμό - ένα αξιοπρεπές επίπεδο ζωής.

Ο ΗΡΙ αντανακλά τρεις παραμέτρους: τη σύντομη διάρκεια ζωής (το ποσοστό που αναμένεται να ζήσει ως το τεσσαρακοστό έτος), την έλλειψη βασικής παιδείας (το ποσοστό αναλφαβήτων) και την έλλειψη πρόσβασης σε υγειονομικές υπηρεσίες, καθαρό πόσιμο νερό και επαρκή διατροφή. Τις βασικές και αναγκαίες, δηλαδή, επιλογές ζωής.

Το καινούριο στοιχείο που έχει παρουσιαστεί την τελευταία δεκαετία και αφορά τις ανεπτυγμένες χώρες, είναι η εμφάνιση πολλών από τα παραπάνω στοιχεία σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, που όμως δε στάθηκε δυνατόν να καταμετρηθούν. Η έλλειψη πρόσβασης σε στοιχεία και οι διαφορετικές μεταβλητές για τη μέτρηση σε αυτές τις χώρες που θα πρέπει να ληφθούν, είχαν σαν αποτέλεσμα ουσιώδεις πλευρές της φτώχειας να αποκλειστούν από την έρευνα.

Υπολογίζεται ότι 1,3 δισεκατομμύρια άτομα ζουν με λιγότερο από ένα δολάριο τη μέρα. Σχεδόν ένα δισεκατομμύριο είναι αναλφάβητοι, περισσότερο από ένα δισ. δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό, περίπου 840 εκατ. πεινούν και σχεδόν το ένα τρίτο των ανθρώπων στις λιγότερο αναπτυσσόμενες χώρες - οι περισσότερες από τις οποίες είναι στην Υποσαχαρική Αφρική - δεν πρόκειται να ζήσουν πάνω από 40 χρόνια. Οι προσπάθειες για τον περιορισμό και των δύο ειδών φτώχειας, που γίνονται, καθώς και τα αποτελέσματα αυτών, διαφέρουν από χώρα σε χώρα, αλλά ακόμα και σε περιοχές μέσα στην ίδια τη χώρα.

Σε συνδυασμό και με τη χρήση του "Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης" (HDI) δίνεται μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα, που προσφέρεται για την εκτίμηση των περιφερειακών και παγκόσμιων τάσεων.

Μεταξύ των χωρών που περιλαμβάνονται στην έκθεση ο Καναδάς, η Γαλλία και η Νορβηγία προηγούνται στη βαθμολογία για την ανθρώπινη ανάπτυξη, ενώ τριάντα χώρες χειροτερεύουν τη θέση τους. Η Κούβα, το Τρινιντάντ, το Τομπάγκο και η Χιλή σημειώνουν τη μεγαλύτερη πρόοδο μεταξύ των αναπτυσσόμενων χωρών.

Μερικά ακόμα συμπεράσματα που παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον και αποκαλύπτουν περισσότερες πτυχές της εικόνας που παρουσιάζει ο πλανήτης μας είναι:

* Η εξασφάλιση της πρόσβασης για όλους σε βασικές κοινωνικές ανάγκες και σε μεταβιβάσεις για την ανακούφιση της φτώχειας θα κόστιζε 80 δισ. δολάρια, ποσό λιγότερο από τα συνδυασμένα καθαρά κέρδη των εφτά πλουσιοτέρων ανδρών του κόσμου.

* Σήμερα, ο καθαρός πλούτος των 10 πλουσιοτέρων δισεκατομμυριούχων είναι 133 δισ. δολάρια, 1,5 φορές περισσότερο από το συνολικό εισόδημα των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών. Αντίθετα, ο αριθμός των δισεκατομμυριούχων αυξήθηκε από 157 σε 447 μέσα σε μία επταετία, από το 1989 έως το 1996.

* Στις βιομηχανικές χώρες πάνω από 100 εκατ. άνθρωποι ζουν κάτω από το όριο φτώχειας εισοδήματος, πάνω από 5 εκατ. είναι άστεγοι και 37 εκατ. είναι άνεργοι.

* Η φτώχεια εισοδήματος στην Ανατολική Ευρώπη και στις χώρες της Κοινοπολιτείας έχει εξαπλωθεί τα τελευταία 10 χρόνια και τώρα έχει ανέλθει περίπου στο ένα τρίτο του πληθυσμού. Δηλαδή περισσότεροι από 120 εκατ. άνθρωποι που ζουν κάτω από το όριο φτώχειας που είναι 4 δολ. ημερησίως!

* Από το 1979, η ανεργία στην ΕΕ έχει τουλάχιστον διπλασιαστεί, φτάνοντας το 11%.

* Η δαπάνη για να εξαλειφθεί η φτώχεια ισοδυναμεί με το 1% του παγκόσμιου εισοδήματος.

* Η κατά κεφαλήν κατανάλωση ενέργειας στο Νότο είναι μόνο το ένα όγδοο περίπου αυτής του Βορρά.

* Οι στρατιωτικές δαπάνες παγκοσμίως ανήλθαν στα 88 δισ. δολ. το 1995.

* Η αποτελεσματική ανακούφιση των 20 περισσότερο προσβεβλημένων χωρών θα στοίχιζε 5,5 δισ. δολάρια, ποσό αντίστοιχο του κόστους κατασκευής της "Γιουροντίσνεϊ".

Ο δρόμος για την επίτευξη της εξάλειψης της φτώχειας, είναι και μακρύς και δύσκολος. Μπορεί, σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης, να έγιναν κάποια θετικά βήματα, όμως οι οικονομικές και άλλες πιέσεις που ασκούνται πάνω στους λαούς, μπορεί πολύ εύκολα να ανατρέψουν αυτό που με πολύ δυσκολία και αγώνα επιτεύχθηκε.