Στο προηγούμενο σημείωμά μου διατύπωνα την απορία, κατά πόσο αποτελεί φαύλο κύκλο το να θέλει η κυβέρνηση να επιτύχει τη σύγκλιση της οικονομίας της χώρας με την οικονομία των ισχυρών χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ενώ οι χώρες αυτές περνούν οικονομική κρίση, ανάλογη μάλιστα προς το μέγεθος της ανάπτυξής τους: στη Γερμανία, όπως είδαμε, το ποσοστό της ανεργίας είναι πρωτοφανές, η οικονομική κρίση μόνο προς εκείνη του 1933 (που έφερε στην εξουσία τον Χίτλερ) μπορεί να συγκριθεί.

Μου γεννιέται, λοιπόν, συναφώς μια άλλη απορία, που μοιάζει παράλογη, αλλά μπορεί και να μην είναι: μήπως, όσο μεγαλύτερη είναι η οικονομική ανάπτυξη, τόσο περισσότερο αυξάνεται η οικονομική κρίση; Θα αναφέρω ένα παράδειγμα πάλι, βγαίνοντας τώρα από τα όρια της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ακριβώς για να πάω στη θεωρούμενη ως την πλέον αναπτυγμένη χώρα του κόσμου: στην Ιαπωνία. Διάβασα σ' ένα από τα τελευταία τεύχη του περιοδικού "Ραδιοτηλεόραση" ένα με πολλήν ευαισθησία γραμμένο άρθρο (το υπογράφει η Λήδα Μοσχονά). Ηδη ο τίτλος του προϊδεάζει τον αναγνώστη: "Τόκιο. Πρωτεύουσα της χλιδής και της εξαθλίωσης". Αρχίζει το άρθρο έτσι: "Ποιος το περίμενε κάτι τέτοιο; Η Ιαπωνία, η χώρα που πρώτη τόλμησε να εγκαταλείψει σταδιακά το πλούσιο σε παραδόσεις παρελθόν της και στέφθηκε η βασίλισσα του σύγχρονου πλούτου, μ' ένα κατά κεφαλήν εισόδημα μεγαλύτερο από αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών, αντιμετωπίζει σήμερα φαινόμενα εξαθλίωσης του πληθυσμού της. Χιλιάδες οι άνεργοι στο Τόκιο και τις άλλες μεγάλες πόλεις, ενώ στους δρόμους των ναών της σύγχρονης τεχνολογίας πεθαίνουν κάθε μέρα δεκάδες άστεγοι από το κρύο και την πείνα και εγκαταλειμμένοι γέροι ζητιανεύουν κυριολεκτικά για ένα κομμάτι ψωμί". Τον περασμένο Μάιο, διαβάζω στο άρθρο, ήλθαν στο φως τα ημερολόγια μιας 77χρονης γερόντισσας, που βρέθηκε νεκρή μαζί με τον 41χρονο άρρωστο γιο της. Βρήκαν τους νεκρούς ύστερα από μέρες. Στο ημερολόγιο ήταν καταγραμμένη όλη η αγωνία τους να επιβιώσουν, ο αργός θάνατός τους.

Το άρθρο τελειώνει έτσι: "Φαίνεται ότι η ευμάρεια χωρίς τα παρατράγουδα της εξαθλίωσης δεν μπορεί στις μέρες μας παρά να μείνει ένα όνειρο χωρίς ελπίδα". Ομως αυτή η φράση με βοηθάει να δώσω μιαν απάντηση στην απορία που διατύπωσα πιο πάνω. Πράγματι, η οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας επιτείνει την κοινωνική ανισότητα και αδικία (φαύλος κύκλος), εφόσον αυτό συμβαίνει σε σύστημα ελεύθερης οικονομίας, όπου ο amoz sceleratus habendi (ο ανόσιος έρωτας της ιδιοκτησίας) λειτουργεί αχαλίνωτα. Η οικονομική ανάπτυξη επιφέρει και κοινωνική ευμάρεια μόνο εφόσον ελέγχεται κοινωνικά, σε ένα ανάλογα δομημένο σύστημα, όπως το όρισε ο μαρξισμός. Ομως η μια απορία φέρνει την άλλη. Θα συνεχίσω...