ΣΤ ΜΕΡΟΣ

Στις 6 Μάρτη, συνέρχεται η Βουλή για να εκλέξει τον πρόεδρό της. Με τις ψήφους του ΠΜ, εκλέγεται ο Θεμ. Σοφούλης. Η αναγγελία του αποτελέσματος προκαλεί χάος, καθώς οι βουλευτές της αντιβενιζελικής παράταξης ξεσπούν σε λυσσασμένες αποδοκιμασίες. Στο πανδαιμόνιο, παίρνουν μέρος και εγκάθετοι από τα θεωρεία, ενώ οι χωροφύλακες αρνούνται να εκτελέσουν την εντολή εκκένωσης που έδωσε ο πρόεδρος.

Σε συνέχεια, ο Σοφούλης παίρνει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Αγνοώντας παντελώς το σύμφωνο με το ΠΜ, που εξακολουθεί να παραμένει αδημοσίευτο, ο Σοφούλης κινείται αποκλειστικά προς την κατεύθυνση δημιουργίας κυβέρνησης με τα αντιβενιζελικά κόμματα ή τμήματά τους. Μόλις αποτυγχάνει, καταθέτει την εντολή, χωρίς να εξετάσει τη δημιουργία κυβέρνησης από τα παλαιοδημοκρατικά κόμματα με την υποστήριξη του ΠΜ.

Η εξέλιξη της ελληνικής κατάστασης συνοδεύεται από νέα φαινόμενα έντασης της διεθνούς κατάστασης ή τα συνοδεύει.

Στις 16 Φλεβάρη, στην Ισπανία το Λαϊκό Μέτωπο κερδίζει τις εκλογές και σχηματίζει κυβέρνηση. Η είδηση κάνει μεγάλη εντύπωση στην Ευρώπη και στην Ελλάδα όπου προκαλεί τον ενθουσιασμό του ΚΚΕ, το οποίο, με άρθρο του Γ. Ζεύγου στο "Ρ", καλεί σε "ελληνική Ισπανία". Στις 27 Φλεβάρη, η γαλλική Βουλή επικυρώνει τη γαλλοσοβιετική συμφωνία συμμαχίας. Αξιοποιώντας το γεγονός σαν πρόσχημα, ο Αδ. Χίτλερ προσωπικά διατάσσει, στις 6 Μάρτη, το ναζιστικό στρατό να εισβάλει στη Ρηνανία, περιοχή της Γερμανίας στα γαλλικά σύνορα που, σύμφωνα με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, ήταν αποστρατιωτικοποιημένη. Παρά την ολοφάνερη γερμανική αδυναμία, η Βρετανία και η Γαλλία παρακολουθούν αδρανείς την αχρήστευση της τελευταίας ρήτρας της Συνθήκης των Βερσαλλιών που ισχύει ακόμη.

Στις 14 Μάρτη, ο βασιλιάς σπεύδει να ικανοποιήσει τον Σοφούλη. Ο τελευταίος, καταθέτοντας την εντολή, είχε δηλώσει ότι το κόμμα του θα μπορούσε να υποστηρίξει νέα κυβέρνηση Δεμερτζή αλλά με έναν όρο: Οτι ο Μεταξάς... θα διατηρούσε το υπουργείο Στρατιωτικών! Ετσι, δημιουργείται η δεύτερη κυβέρνηση Δεμερτζή με αντιπρόεδρο τον Μεταξά.

Στις 18 Μάρτη, νέος θάνατος VIP. Στο Παρίσι, πεθαίνει, ύστερα από εγκεφαλικό επεισόδιο, ο Ελ. Βενιζέλος.

Αποφασίζεται η παρουσίαση της κυβέρνησης Δεμερτζή στη Βουλή στις 20 Απρίλη. Παράλληλα, η κυβέρνηση δε χάνει τον καιρό της. Τα μέτρα της γίνονται όλο και πιο αντιδημοκρατικά. Πάνε, μάλιστα, να γίνουν και ανοιχτά δικτατορικά, καθώς δυναμώνουν οι σκέψεις "εν λευκώ εξουσιοδότησης" από τη Βουλή, την οποία το Κόμμα των Φιλελευθέρων είναι διατεθειμένο να προσφέρει. Πάντως, ο υπουργός Εσωτερικών, Λογοθέτης, κάνει λόγο για "δραστικά μέτρα εναντίον του κομμουνισμού" και δηλώνει ότι "αι απεργίαι θα καταπνίγονται αμέσως". Ο ίδιος ο Μεταξάς δηλώνει ότι οι απεργίες θα απαγορευθούν.

Το ΚΚΕ δεν εγκαταλείπει τις προσπάθειές του.

Από τις 15 Μάρτη κιόλας, επαύριο της ημέρας αναγγελίας του σχηματισμού της δεύτερης κυβέρνησης Δεμερτζή, ο "Ρ" γράφει καθαρά ότι ο κίνδυνος όχι ανατροπής αλλά παράδοσης του συνταγματικού καθεστώτος στο φασισμό, "με ευθύνη των πλουτοκρατικών κομμάτων και, σήμερα, του βενιζελισμού", είναι πολύ μεγάλος. Βέβαια, οι άνθρωποι της εποχής, μπροστά στα ολοφάνερα γεγονότα, δεν μπορούν να φανταστούν ότι, κάποτε, θα τους κατηγορήσουν πως έκαναν λάθος. Στις 28 Μάρτη το ΚΚΕ δημοσιεύει μανιφέστο προς τον ελληνικό λαό, όπου κάνει λόγο για άμεσο κίνδυνο επικράτησης του φασισμού με αρχηγό τον Μεταξά και συνεργούς τα "πλουτοκρατικά κόμματα". Το ντοκουμέντο καλεί τον ελληνικό λαό να αγωνιστεί ώστε "να μην περάσει στην Ελλάδα ο φασισμός και να διαφυλαχθεί η ειρήνη". Στις 2 Απρίλη, μπροστά στην εμμονή των Φιλελευθέρων να υποστηρίζουν την κυβέρνηση, η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΜ επιβεβαιώνει, για πρώτη φορά, την ύπαρξη συμφώνου με τους Φιλελευθέρους και δημοσιεύει το πλήρες κείμενο του συμφώνου.

Η δημοσίευση, που συνοδεύτηκε από παράλληλη αποκάλυψη και των επαφών με τους Λαϊκούς, προκάλεσε σάλο. Στη Βουλή, έγινε απόπειρα πρότασης μομφής ενάντια στον πρόεδρο (δηλ. τον Σοφούλη), αλλά απορρίφθηκε.

Στις 13 Απρίλη, αναγγέλλεται ο θάνατος του πρωθυπουργού Κ. Δεμερτζή. Ο θάνατός του σημαίνει μια απότομη επιδείνωση της κατάστασης, καθώς ο βασιλιάς- αμέσως και με δική του αποκλειστικά πρωτοβουλία - διορίζει πρωθυπουργό τον Μεταξά.

Στις 25 Απρίλη, η κυβέρνηση, που, εκτός από τον πρωθυπουργό, δεν έχει αλλάξει σύνθεση, παρουσιάζεται στη Βουλή. Οι προγραμματικές δηλώσεις του πρωθυπουργού, παρά την ασάφειά τους, καλύπτουν όλο το φάσμα των κρατικών δραστηριοτήτων. Ακόμη περισσότερο: Ο Μεταξάς ζήτησε πεντάμηνη εξουσιοδότηση να κυβερνά με διατάγματα.

Οσο και αν φαίνεται παράξενο (και πώς να μην φαίνεται ύστερα από τέτοια αποσιώπηση;), οι 13 παρόντες βουλευτές του ΠΜ ήταν σχεδόν οι μόνοι που δεν τον χειροκρότησαν.

Στις 27 Απρίλη, την επαύριο ακριβώς της εκλογικής νίκης του Λαϊκού Μετώπου στη Γαλλία, γίνεται η ψηφοφορία. Η κυβέρνηση συγκεντρώνει τη συντριπτική πλειοψηφία των 241 ψήφων υπέρ, έναντι 16 κατά και 4 αποχών. Το Κόμμα των Φιλελευθέρων ψηφίζει υπέρ της κυβέρνησης. Το Λαϊκό Κόμμα ψηφίζει υπέρ, αλλά, όπως δηλώνει ο Π. Τσαλδάρης, όχι με ψήφο εμπιστοσύνης αλλά με ψήφο ανοχής.

Η λεπτομέρεια έχει σημασία: Το ΦΚ έδωσε αυτό που το ΛΚ δεν έδωσε. Από αυτό και μόνο, φαίνεται πόσο απλουστευτική είναι η κατάταξη με βάση την "καθαρά αντιφασιστική" τοποθέτηση των κομμάτων της μεγαλοαστικής τάξης στις παραμονές της μεταξικής δικτατορίας.

Από τους 16 βουλευτές που καταψήφισαν, οι 13 ανήκαν στο ΠΜ.

Από τη στιγμή αυτή, δεν υπάρχει πια συνταγματικό καθεστώς στην Ελλάδα.

Η Βουλή διακόπτει τις εργασίες της, αφού ψήφισε επιστροφή στις 30 Σεπτέμβρη και εγκρίνει το δικαίωμα της κυβέρνησης να κυβερνά με διατάγματα με τη σύμφωνη γνώμη 40μελούς επιτροπής βουλευτών. Το είδος της δραστηριότητας της επιτροπής θα φανεί στις 24 Ιούνη. Εκεί, οι Σοφούλης, Καφαντάρης, Παπαναστασίου, Μεταξάς και Λογοθέτης θα εμποδίσουν, με πρόσχημα τον κανονισμό, τον βουλευτή του ΠΜ Δ. Γληνό να καταγγείλει το κυβερνητικό έργο. Προφητική δήλωση του βουλευτή του ΠΜ χαρακτηρίζει την απόφαση "κοινοβουλευτική αυτοκτονία".

Θανάσης ΠΑΠΑΡΗΓΑΣ

ΑΥΡΙΟ:

"Εκηρύχθη δικτατορία με την έγκριση του Βασιλέως..."