Το πρόσωπο του Ελ Νίνιο έχει δύο όψεις. Κάποιοι είχαν την ατυχία να το γνωρίσουν με την όψη ενός τυφώνα που λυσσομανά, παίρνοντας στην πορεία του σπίτια, ζώα, περιουσίες, ακόμη και ανθρώπινες ζωές. Αλλοι, τον έμαθαν ψάχνοντας μέσα στα λιμνάζοντα νερά πρωτοφανών λασποπλημμύρων χαμένα υπάρχοντα, φίλους, συγγενείς. Και ορισμένοι συνειδητοποίησαν πως το αληθινά χρησιμότερο αγαθό δεν είναι το δολάριο, το γιεν, το μάρκο ή το... αμφιλεγόμενο μελλοντικό "γιούρο", αλλά το νερό, καθώς είδαν τις καλλιέργειές τους να πηγαίνουν στράφι ή πολυάριθμα κοπάδια να πεθαίνουν από δίψα εξαιτίας παρατεταμένων και πρωτόγνωρων περιόδων ξηρασίας.

Γι' όλα φταίει ένα "παιδί", που είθισται πλέον να αποκαλείται από όλους μας με την ισπανική λέξη "Ελ Νίνιο". Στην πραγματικότητα, όμως, οι θεομηνίες και οι κλιματολογικές αναστατώσεις ανά την υφήλιο, που συνοδεύουν την "εμφάνιση" αυτού του "παιδιού" πάνω στον πλανήτη Γη, δεν οφείλονται στο "κακό" το ριζικό των λαών, αλλά στις συσσωρευμένες πράξεις - πλέον εγκληματικές ενέργειες - πανίσχυρων οικονομικών συμφερόντων, αλλά και καθημερινών συνηθειών από τεράστιες μάζες πληθυσμού, που αδυνατούν να συλλάβουν πως η εποχή αληθινά βιβλικών καταστροφών πλησιάζει, εάν δεν έχει ήδη... έρθει για τα καλά!

Ο λόγος, γίνεται, βέβαια για το φαινόμενο των κλιματολογικών αναστατώσεων με παγκόσμιες διαστάσεις, το οποίο κατά μερικούς σηματοδοτεί τα πρώτα μελανά σημάδια του φαινομένου του "θερμοκηπίου" (εν ολίγοις, της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη). Ονομάστηκε "Ελ Νίνιο", όταν πριν λίγες δεκαετίες Περουβιανοί ψαράδες παρατήρησαν πως τα δίχτυα τους έμεναν... άδεια, εξαιτίας της - κατά χρονικές περιόδους - αύξησης της θερμοκρασίας του ωκεανού γύρω στην περίοδο των Χριστουγέννων.

Το 1898 - εποχή που η βιομηχανία εξαπλωνόταν σε Ευρώπη και Αμερική - ο Σουηδός επιστήμονας Σβαντ Αρένιους προειδοποίησε πως το διοξείδιο του άνθρακα που διοχετεύεται στην ατμόσφαιρα θα μπορούσε να παγιδεύσει τη θερμότητα της Γης σε συνθήκες παρόμοιες με εκείνες του θερμοκηπίου.

Το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο και άλλα αέρια, που "παγιδεύουν" τη θερμότητα στη γήινη ατμόσφαιρα, είναι εκείνα που, σύμφωνα με μία μερίδα επιστημόνων, "τρέφουν" το φαινόμενο Ελ Νίνιο και απειλούν να επεκτείνουν τις κλιματολογικές αναστατώσεις σ' όλη την υφήλιο. Τα εκατομμύρια τροχοφόρων που τρέχουν στις μεγάλες, αλλά και μικρότερες οδικές αρτηρίες των μεγάλων αστικών κέντρων, τα "καπνισμένα" φουγάρα αναρίθμητων βιομηχανικών μονάδων στον αναπτυγμένο, αλλά και στον αναπτυσσόμενο κόσμο είναι οι κυριότερες αιτίες που εντείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και το σχετιζόμενο μ' αυτό Ελ Νίνιο. Ολα αυτά θεωρούνται σήμερα ως οι μεγαλύτερες πηγές διοξειδίου του άνθρακα και νιτρικού οξειδίου. Κοντά σ' αυτά συγκαταλέγεται και η αποσύνθεση οργανικών περιττωμάτων (κοπριά) που είναι από μία από τις μεγαλύτερες πηγές έκλυσης μεθανίου...

Από το 1880 μέχρι το 1994, το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα αυξήθηκε από 280 μέρη ανά εκατομμύριο σε 358. Ενώ τον περασμένο αιώνα ο μέσος όρος θερμοκρασίας του πλανήτη αυξήθηκε μόλις μισό βαθμό Κελσίου.

Τέσσερα από τα πέντε πιο θερμά χρόνια στον πλανήτη εμφανίστηκαν μέσα στη διάρκεια της τρέχουσας δεκαετίας, ενώ η στάθμη των ωκεανών αυξήθηκε από 10 μέχρι 25 εκατοστά.

Ομάδα επιστημόνων, με επικεφαλής τον Σουηδό κλιματολόγο Ερν Μπολίν, προέβλεψε ότι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα υπό τους σημερινούς ρυθμούς θα μπορούσαν να αυξήσουν τις θερμοκρασίες του πλανήτη κατά μέσο όρο από έναν μέχρι 3,5 βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2100 και τα επίπεδα της στάθμης των νερών να αυξηθούν από 15 μέχρι 95 εκατοστά, πνίγοντας νησιά και παράλια αρκετών περιοχών!

"Παρά την αβεβαιότητα, ο κίνδυνος σημαντικής κλιματολογικής αλλαγής δεν απομακρύνεται", σημειώνει ο Μπολίν στο ειδησεογραφικό πρακτορείο "Ασοσιέιτεντ Πρες", προσθέτοντας ότι οι πολιτικοί ηγέτες πρέπει να δράσουν, έστω και με βάση τις προβλέψεις και αναλύσεις των στοιχείων που διαθέτουν σήμερα οι επιστήμονες.

Μέχρι τώρα η εμπειρία έδειχνε πως το φαινόμενο Ελ Νίνιο παρουσιαζόταν μία φορά κάθε δεκαετία. Αργότερα μία φορά κάθε επταετία, ενώ τώρα φαίνεται πως παρουσιάζεται ακόμη συχνότερα.

Η χειρότερη μέχρι σήμερα εποχή Ελ Νίνιο ήταν η διετία 1982-83, που θεωρήθηκε από αρκετούς το χειρότερο "παιδί" του αιώνα, καθώς προκάλεσε σε διάφορες περιοχές του κόσμου συνολική οικονομική ζημιά ύψους 13 δισ. δολαρίων!

Οσο για τις προβλέψεις των επιστημόνων για το Ελ Νίνιο του 1997, αυτές αναφέρουν ισχυρότατες βροχοπτώσεις, πλημμύρες και γενικό κλιματολογικό χάος για όλη την περιοχή της Καλιφόρνια και των νοτιοδυτικών περιοχών των ΗΠΑ και του Μεξικού. Εάν και υπολείπονται μόνο δύο μήνες για να τελειώσει αυτή η χρονιά, υπολογίζεται ότι ως σήμερα πάνω από 1.500 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί εξαιτίας του φαινομένου Ελ Νίνιο.

Ας δούμε όμως ποια θα είναι και εφέτος τα "θύματα" του Ελ Νίνιο...

Οι ξηρασίες και οι πυρκαγιές δασών, λόγω αυξημένης θερμοκρασίας αναμένεται να επεκταθούν σε ακόμη περισσότερες περιοχές της Αυστραλίας. Στην Ινδονησία το κλίμα είναι ξηρότερο από ό,τι συνήθως, γεγονός που κάνει τους μετεωρολόγους να κάνουν προβλέψεις περί λειψυδρίας σ' όλη την περιοχή της Νοτιοανατολικής Ασίας και της Ωκεανίας. Μόνον το περασμένο δίμηνο, στον τομέα της Νέας Γουινέας, που διοικητικά ανήκει στην Ινδονησία, αναφέρθηκαν πάνω από 500 (!) θάνατοι από έλλειψη πόσιμου νερού και τροφίμων!

Οι βροχοπτώσεις ήταν φέτος τόσο συχνές στη Χιλή και στο Περού, κάνοντας τις κυβερνήσεις να μελετούν το ενδεχόμενο αλλαγών στη γεωργική πολιτική, προσανατολιζόμενες για πρώτη φορά στην καλλιέργεια... ρυζιού! Οι μουσώνες στην Ινδία και το Πακιστάν διήρκεσαν πολύ λιγότερο από κάθε άλλη χρονιά και ήταν ασθενέστεροι απ' ό,τι συνήθως... Στη Χαβάη προβλέπεται να χτυπήσουν περισσότεροι από τον συνήθη αριθμό τυφώνες. Στο Εκουαδόρ προβλέπονται νέες λασποπλημμύρες, όπως και στη Νότια Βραζιλία, την Αργεντινή και την Παραγουάη... Ολα αυτά, ενώ ακόμη δεν έχουν θαφτεί οι πάνω από 200 νεκροί του τυφώνα "Πολίν" στο Ακαπούλκο!

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί πως το φαινόμενο Ελ Νίνιο δεν απειλεί μόνον τις παραπάνω περιοχές. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που προκαλεί συνολικά αναστατώσεις στο κλίμα του πλανήτη. Οι επιδράσεις του ακόμη και στην Ευρώπη έχουν ήδη αρχίσει, με πιο πρόσφατες τις πολύνεκρες(και με τεράστιο οικονιμικό κόστος) πλημμύρες στη Γερμανία και την Τσεχία στα τέλη Αυγούστου και μέσα Σεπτέμβρη! Οι περιοχές στη λεκάνη της Μεσογείου φαίνονται περισσότερο προστατευμένες... Ως πότε όμως; Εάν δε ληφθούν μέτρα άμεσα, πράγμα δύσκολο, γιατί η λήψη τους δεν είναι θέμα μόνον πολιτικής βούλησης, αλλά πανίσχυρων οικονομικών συμφερόντων, τότε όλοι οι λαοί της Γης θα πάρουν την πικρή ίσως και θανατερή "γεύση" από το χέρι ενός "παιδιού" που μοιάζει να έχει τυλίξει σε μία κόλλα χαρτί την Υδρόγειο...

Ομως, το φαινόμενο Ελ Νίνιο σημαίνει κάτι περισσότερο από απλές άσχημες ή περίεργες κλιματολογικές συνθήκες: μπορεί να θέσει σε τροχιά αφανισμού είδη ζώων, να προκαλέσει σωρεία επιδημιών, να αλλάξει τα οικοσυστήματα...

Βέβαια, οι υψηλότερες θερμοκρασίες στις τροπικές περιοχές του Ειρηνικού Ωκεανού έχουν πάμπολλες αρνητικές επιπτώσεις, όχι μόνον στον τομέα της οικονομίας, αλλά και ανεπανόρθωτες μεταλλαγές στο περιβάλλον ή και τη συμπεριφορά του θαλάσσιου ζωικού πληθυσμού.

Αυτές οι επιπτώσεις είναι ακόμη πιο δύσκολο να προβλεφτούν, να εκτιμηθούν από τους επιστήμονες ή να καταλογιστούν στο οικονομικό κόστος των επιδράσεων του Ελ Νίνιο.

Το 1982 και 1983, οι κοραλλιογενείς ύφαλοι έξω από την Κόστα Ρίκα, τον Παναμά, την Κολομβία, τα νησιά Γκαλαπάγκος υπέστησαν σημαντικές καταστροφές σε ποσοστό από 50-97%. "Θα πάρει δεκαετίες εάν όχι αιώνες να επανέλθουν στα προηγούμενα επίπεδα οι κοραλλιογενείς ύφαλοι των περιοχών αυτών", εκτιμά ο Πίτερ Γκλιν του Παν/μίου του Μαϊάμι, μιλώντας στο αμερικανικό περιοδικό "US NEWS AND WORLD REPORT".

Σημάδια καχεχτικής ανάπτυξης βλάστησης των ωκεανών από έλλειψη θρεπτικών συστατικών εμφανίστηκαν στο θαλάσσιο πάρκο, που βρίσκεται στον Ορμο της Καλιφόρνια. Η βλάστηση στο εκεί θαλάσσιο πάρκο, που κάποτε οργίαζε, τώρα συντηρείται μόνο μετά από ιδιαίτερη θεραπεία με ειδικά φάρμακα για να διατηρηθεί υγιής. Στα νησιά Γκαλαπάγκος χιλιάδες άλμπατρος εγκατέλειψαν τον περασμένο Ιούνη τις φωλιές τους, σημάδι ότι δεν υπάρχει αρκετό ψάρι για τροφή.

Τέτοια θαλασσοπούλια, όπως και θαλάσσια θηλαστικά, υποφέρουν τις πιο δραματικές συνέπειες του φαινομένου Ελ Νίνιο. Το 1957-58, σκοτώθηκαν 18 εκατομμύρια νεογνά κορμοράνων, πελεκάνων και άλλων πουλιών που ζουν στις ακτές του Περού. Το 1982-83, το 85% 17.000.000 πουλιών πέθαναν στα νησιά Χριστουγέννων, στη μέση του Ειρηνικού Ωκεανού. Ενώ οι απώλειες είναι λιγότερες στα ενήλικα θηλαστικά, τα προβλήματα γι' αυτή την ηλικιακή κατηγορία σχετίζονται με τη μείωση των αποθεμάτων τροφής για την ανάπτυξη των απογόνων τους. Το 1982-83, το 90% των νεογνών από φώκιες που φιλοξενούνταν στο έδαφος του Περού πέθαναν, γιατί οι αδυνατισμένες μητέρες τους δεν μπορούσαν να τους προσφέρουν αρκετό γάλα.

Οι... φιλοξενούμενοι στις ΗΠΑ θαλάσσιοι ελέφαντες και φώκιες έχασαν το ήμισυ των απογόνων τους, κυρίως εξαιτίας απρόοπτων και ασυνήθιστα σφοδρών καταιγίδων.

Πολιτικοί ηγέτες από διάφορες χώρες του κόσμου μαζεύτηκαν, ως γνωστόν, στο Ρίο ντε Τζανέιρο, το 1992 με τη μεγαλεπήβολη πρόθεση να σώσουν το περιβάλλον και τον πλανήτη, "ενεργώντας" τελικά διά της αδράνειας και της αναβολής στη λήψη σημαντικών αποφάσεων.

Στη συμφωνία του 1992, 165 χώρες συνυπέγραψαν ανακοίνωση με την οποία γινόταν έκκληση για εθελοντικές μειώσεις στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Αυτό απέτυχε και το 1995 οι κυβερνήσεις συμφώνησαν στο αυτονόητο: οι εκκλήσεις δεν ωφελούν και πως κανείς δεν πρόκειται να πάρει από μόνος του μέτρα που θα αποτρέψουν την ανάπτυξη του φαινομένου πρωτόγνωρων κλιματολογικών αλλαγών.

Και σ' αυτήν την πονεμένη ιστορία, το περιβάλλον φάνηκε να θυσιάζεται για άλλη μία φορά στο βωμό σύνθετων οικονομικών συμφερόντων, όχι μόνο εταιριών, αλλά και κυβερνήσεων. Ο συντριπτικός οικονομικός ανταγωνισμός μεταξύ των πλούσιων, αλλά και των φτωχότερων χωρών ευθύνεται για την ανάπτυξη της περίπτωσης του "Ελ Νίνιο".

Οι νησιωτικές χώρες πρότειναν επιβολές μέτρων μέχρι το 2005 για περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακά έως 20% κάτω από τα επίπεδα του 1990. Η ΕΕ τάσσεται για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε ποσοστό 15% μέχρι το 2100. Τέτοιες προτάσεις δεν περιγράφουν τους τρόπους για την εφαρμογή τέτοιων μέτρων, αλλά οι ειδικοί και ορισμένοι περιβαλλοντολόγοι τάσσονται υπέρ του συνδυασμού διαφόρων τρόπων: περιορισμός της χρήσης του άνθρακα και του πετρελαίου με προσανατολισμό σε άλλες εναλλακτικές μορφές ενέργειας όπως πυρηνική, αιολική, ηλιακή ή επιβολή βαριάς φορολογίας σε καύσιμα με βάση το πετρέλαιο, τον άνθρακα κλπ.

Ο Πρόεδρος Κλίντον τάχθηκε υπέρ μιας "σθεναρής αμερικανικής δέσμευσης σε ρεαλιστικούς περιορισμούς", αλλά οι ΗΠΑ, που είναι υπεύθυνες για το ένα τέταρτο των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου, δεν έχουν ακόμη δεσμευτεί με συγκεκριμένες προτάσεις ή χρονοδιαγράμματα.

Τα λόμπι των Αμερικανών επιχειρηματιών υποστηρίζουν ότι με τα προτεινόμενα μέτρα για τις μειώσεις στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα διακυβεύονται εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας στις βιομηχανίες άνθρακα, πετρελαίου, χημικών και άλλων τύπων, κυρίως γιατί οι εταιρίες αυτές μεταβιβάζουν τις δραστηριότητές τους σε άλλες τρίτες, αναπτυσσόμενες χώρες. Οπως αναφέρει απόφαση της αμερικανικής Γερουσίας, που λήφτηκε με 95 ψήφους υπέρ και μηδέν κατά, δε θα επικυρωθεί διεθνής συνθήκη τέτοιου είδους εάν αυτή δεν επιτάσσει μειώσεις των εκπομπών διοξειδίου άνθρακα και στις αναπτυσσόμενες χώρες! Ο Αμερικανός διαπραγματευτής Τιμ Γουίρθ αποκαλεί τις κλιματολογικές αλλαγές "περιβαλλοντική πρόκληση" του καιρού μας. Αλλά οι Αμερικανοί βιομήχανοι περιγράφουν τις διαπραγματεύσεις για τη συνθήκη ως τις πιο σημαντικές οικονομικές αποφάσεις του αιώνα!

Πίσω από καλά κλεισμένες πόρτες, διπλωμάτες, εκπρόσωποι διαφόρων κυβερνήσεων συναντώνται ήδη στο Κιότο της Ιαπωνίας, όπου επίκειται η προγραμματισμένη για το Δεκέμβρη συνάντηση κορυφής για την επίτευξη συμφωνίας, σχετικά με τον παγκόσμιο έλεγχο στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και τον περιορισμό όσων άλλων παραγόντων θεωρούνται υπεύθυνοι για το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Σε προκαταρκτικές συναντήσεις στη Βόννη, τον περασμένο Σεπτέμβρη, η αντιπροσωπεία της Ουάσιγκτον, για μία ακόμη φορά, δεν πήρε συγκεκριμένη διαπραγματεύσιμη θέση. Οι στόχοι μείωσης εκπομπών δε συζητήθηκαν. Αυτοί που υπεραμύνονταν της αποφασιστικής δράσης αποθαρρύνθηκαν...

Το "Περιβάλλον" κατά της "Οικονομίας"; Είναι πλέον έκδηλο σήμερα ότι το ζήτημα δεν αντιμετωπίζεται ηθικά ή έστω με βάση τις βαριές επιπτώσεις που επιφυλάσσει για τις μελλοντικές γενιές, καθώς οι κλιματολογικές αλλαγές ζυγιάζονται από επιχειρηματίες που... τρέμουν μπροστά στη μείωση των κερδών τους εξαιτίας των απρόσμενων καιρικών συνθηκών!

Η συνάντηση στο Κιότο δεν έχει γίνει ακόμη, αλλά το αποτέλεσμα αναμένεται να είναι κατάτι καλύτερο από εκείνο της Διάσκεψης του Ρίο. Ισως γιατί ενδέχεται αυτή τη φορά το οικονομικό κόστος να λυγίσει τις ενστάσεις των πανίσχυρων οικονομικών συμφερόντων και η συνάντηση του Δεκέμβρη σ' αυτή την ιαπωνική πόλη να αποτελέσει την πρώτη στέρεη βάση μίας συνθήκης, που δε θα υπονομεύσει, για μια ακόμη φορά, το μέλλον του πλανήτη μας.

Δέσποινα ΟΡΦΑΝΑΚΗ