Υπό το βάρος σοβαρότατων εσωτερικών και εξωτερικών προβλημάτων, τιμήθηκε στο Ισραήλ, στα τέλη του Νοέμβρη, η πεντηκοστή επέτειος της απόφασης του ΟΗΕ περί διχοτόμησης της παλαιστινιακής γης, η οποία έθεσε τα θεμέλια της ίδρυσης του ισραηλινού κράτους. Οι πολλαπλές πανηγυρικές εκδηλώσεις, που επί καιρό προετοιμάζονταν, πέρασαν σε δεύτερο πλάνο εξαιτίας της βαθιάς πολιτικής κρίσης που σείει συθέμελα την ισραηλινή κυβέρνηση. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα, καθώς δέχεται πυρά από το εσωτερικό του κόμματός του, "Λικούντ", από το αντιπολιτευόμενο Εργατικό Κόμμα, από την Παλαιστινιακή Αρχή και τον αραβικό κόσμο, συνολικά, αλλά και από την Ουάσιγκτον. Μάλιστα, δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η αντίστροφη μέτρηση για την αποπομπή του Νετανιάχου, τόσο από την πρωθυπουργία αλλά πιθανότατα και από την ηγεσία του "Λικούντ" έχει, ήδη, αρχίσει.

Στην κορυφή του παγόβουνου των προβλημάτων βρίσκεται και πάλι η ισραηλινο-παλαιστινιακή "ειρηνευτική διαδικασία". Οι δεκαεφτά μήνες της διακυβέρνησης του Νετανιάχου έχουν οδηγήσει τις ισραηλινο-παλαιστινιακές σχέσεις σε αδιέξοδο και έχουν θέσει υπό αμφισβήτηση την ίδια τη Συμφωνία του Οσλο, της οποίας πολλά βασικά σημεία δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί παρά το πέρας των συμπεφωνημένων χρονοδιαγραμμάτων. Ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου, που κατάφερε να επικρατήσει του αντιπάλου του, αρχιτέκτονα της "ειρηνευτικής διαδικασίας", Σιμόν Πέρες, με κεντρικό σύνθημά την "ειρήνη με ασφάλεια", εμφανίζεται αμετακίνητος από τις σκληρές θέσεις του απέναντι στους Παλαιστινίους, προκαλώντας την απογοήτευση και την οργή του παλαιστινιακού λαού, αλλά και τις επικρίσεις ακόμα και στελεχών του κόμματός του.

Στα μέσα του 1998, σύμφωνα με τη Συμφωνία του Οσλο, ο ισραηλινός στρατός θα πρέπει να έχει ολοκληρώσει την αποχώρησή του από, ομολογουμένως, απροσδιόριστο ποσοστό των εδαφών της Δυτικής Οχθης και Παλαιστίνιοι και Ισραηλινοί, σύμφωνα πάντα με το χρονοδιάγραμμα, θα πρέπει να κάτσουν στο τραπέζι των συνομιλιών για να ολοκληρώσουν την τρίτη και τελευταία φάση της "ειρηνευτικής διαδικασίας", που θα ορίζει και το τελικό καθεστώς της περιοχής. Εντούτοις, μέχρι σήμερα καμία αποχώρηση δεν έχει πραγματοποιηθεί, καθώς η Παλαιστινιακή Αρχή απέρριψε τις ισραηλινές προτάσεις ως "ανεπαρκείς".

Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός εμφανίζεται διατεθειμένος να παραχωρήσει μόλις το 30% - 35% της Δυτικής Οχθης στους Παλαιστινίους - οι οποίοι, αντίθετα, περιμένουν να αποκτήσουν υπό τον έλεγχό τους το 90% - υπό την προϋπόθεση ότι θα δημιουργηθούν δύο ζώνες ασφαλείας στο βορρά και το νότο και ότι θα αποστρατικοποιηθούν τα αυτόνομα εδάφη. Και φυσικά, όλα αυτά, μόνο εφόσον η Παλαιστινιακή Αρχή καταστείλει πλήρως τη δράση των εξτρεμιστών ισλαμιστών. Μάλιστα, ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου δε δίστασε να απειλήσει με προσάρτηση μεγάλου μέρους της Δυτικής Οχθης σε περίπτωση που η Παλαιστινιακή Αρχή υλοποιήσει τις διακηρύξεις της περί ίδρυσης ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους στα τέλη του 1999, οπότε και έχει συμφωνηθεί να λήξει η τρίτη φάση της "ειρηνευτικής διαδικασίας". Παράλληλα, συνεχίζεται η εποικιστική δραστηριότητα του Ισραήλ στη Δυτική Οχθη, με την επέκταση των ήδη υπαρχόντων οικισμών, ενώ τα αυτόνομα παλαιστινιακά εδάφη, σχεδόν μόνιμα, βρίσκονται υπό καθεστώς αποκλεισμού, με αποτέλεσμα ο παλαιστινιακός λαός να βυθίζεται ολοένα και περισσότερα στη φτώχεια και τη μιζέρια.

Η άκαμπτη στάση του Νετανιάχου και η τελμάτωση της "ειρηνευτικής διαδικασίας" έχουν προκαλέσει την αγανάκτηση όχι μόνο των Παλαιστινίων αλλά και ολόκληρου του αραβικού κόσμου, ακόμα και των χωρών που έχουν, ήδη, υπογράψει συμφωνίες ειρήνης με το Ισραήλ, όπως η Αίγυπτος και η Ιορδανία. Η ιορδανική ηγεσία επιρρίπτει ανοιχτά τις ευθύνες του αδιεξόδου στην ισραηλινή ηγεσία και δεν έκρυψε την οργή της για την αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας ηγετικού στελέχους της "Χαμάς" από τη Μοσάντ, στο Αμμάν στις αρχές φθινοπώρου. Ο βασιλιάς Χουσεϊν αξίωσε και πέτυχε την απελευθέρωση του πνευματικού ηγέτη της "Χαμάς", Αχμέντ Γιασίν, ως αντάλλαγμα για την παράδοση των Ισραηλινών πρακτόρων, καταφέρνοντας ένα μεγάλο πλήγμα στο κύρος και τη φήμη των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών, αλλά και της κυβέρνησης Νετανιάχου.

Την ίδια στιγμή, η αιγυπτιακή ηγεσία αποφάσιζε να μποϊκοτάρει, μαζί με άλλες αραβικές χώρες, συμπεριλαμβανομένων και των Παλαιστινίων, την οικονομική διάσκεψη Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής, που πραγματοποιήθηκε στο Κατάρ από 16 έως 18 Νοέμβρη, υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχει λόγος να γίνεται λόγος για "ειρηνευτική διαδικασία, οικονομική ενίσχυση και επενδύσεις στη Μέση Ανατολή, εφόσον το Ισραήλ έχει καταδικάσει τα παλαιστινιακά εδάφη στην ανέχεια και υποσκάπτει την ειρήνη σε ολόκληρη την περιοχή".

Η διαμορφωθείσα κατάσταση, ουδόλως, ικανοποιεί, όπως είναι αναμενόμενο, και την Ουάσιγκτον, η οποία είδε, τους τελευταίους μήνες, τις μεσολαβητικές προσπάθειες να πέφτουν στο κενό, τη διπλωματική της κυριαρχία στον αραβικό κόσμο να μετριάζεται και τα οικονομικά της συμφέροντα στην περιοχή να αμφισβητούνται. Η δυσπιστία του αραβικού κόσμου στη διπλωματική της ισχύ, που διαφαινόταν μέσα από τις αλλεπάλληλες εκκλήσεις προς την ΕΕ για ανάληψη μεσολαβητικών πρωτοβουλιών, επιβεβαιώθηκε κατά την πρόσφατη κρίση στον Περσικό Κόλπο, όταν η πλειοψηφία των, γειτόνων στο Ιράκ, αραβικών ηγεσιών δεν έκρυψε την απροθυμία της, σε αντίθεση με το παρελθόν, να υποστηρίξει άνευ όρων τις αμερικανικές θέσεις και να παράσχει το απαραίτητο "καταφύγιο" στις αμερικανικές στρατιωτικές ενισχύσεις στον Κόλπο.

Υπό τις συνθήκες αυτές, η Ουάσιγκτον αποφάσισε να καταστήσει σαφές στην ισραηλινή κυβέρνηση ότι τα περιθώρια κινήσεών της είναι μικρά και σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να θίγονται τα αμερικανικά συμφέροντα από τις ισραηλινές επιλογές. Ο Αμερικανός Πρόεδρος, Μπιλ Κλίντον, αρνήθηκε να δεχτεί στο Λευκό Οίκο τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του τελευταίου στις ΗΠΑ το Νοέμβρη και, όπως υποστηρίζουν διπλωματικές πηγές, "μήνυσε" στον Ισραηλινό πρωθυπουργού ότι για να αποκατασταθούν οι αμερικανο-ισραηλινές σχέσεις θα πρέπει να προχωρήσει στην άμεση αποχώρηση από το 10%, τουλάχιστον, της Δυτικής Οχθης και να "παγώσει" κάθε εποικιστική δραστηριότητα, ώστε να ξαναρχίσει ο ισραηλινο- παλαιστινιακός διάλογος.

Σαν να μην έφταναν αυτά, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός έχει καταφέρει να προκαλέσει εντονότατες αντιδράσεις και στο εσωτερικό της χώρας του, ακόμα και μέσα στους κόλπους του κόμματός του "Λικούντ". Η άκαμπτη στάση του απέναντι στους Παλαιστινίους, σε συνδυασμό με τη συγκεντρωτική διακυβέρνησή του και τα αλλεπάλληλα οικονομικά σκάνδαλα που ακολουθούν κατά πόδας την κυβέρνησή του, με τελευταία την περίπτωση του διευθυντή του προσωπικού του γραφείου, Αβιγκντόρ Λίμπερμαν, που ανακρίνεται από την ισραηλινή Αστυνομία για απάτη, έχουν προκαλέσει σωρεία επικρίσεων από όλες τις πλευρές. Ο υπουργός Εξωτερικών και επικεφαλής του συγκυβερνώντος κόμματος, Γκεσέρ Νταβίντ Λεβί, έχει, επανειλημμένως απειλήσει με αποχώρηση από την κυβέρνηση, έχει εκφράσει ανοιχτά τη δυσαρέσκειά του για την πολιτική απέναντι στους Παλαιστινίους, τονίζοντας ότι, παρά τη θέση του, πολλές φορές αγνοεί τις επιλογές της ισραηλινής κυβέρνησης, και πρόσφατα συναντήθηκε με τον ηγέτη του Εργατικού Κόμματος, Εχούντ Μπάρακ, χωρίς, όμως, να γίνει γνωστό το περιεχόμενο της συνομιλίας τους.

Την ίδια στιγμή, τα ακροδεξιά συγκυβερνώντα κόμματα απειλούν να αποσύρουν την εμπιστοσύνη τους από το πρόσωπο του Νετανιάχου, σε περίπτωση που κάνει την παραμικρή παραχώρηση προς τους Παλαιστινίους. Συγχρόνως, επιφανή στελέχη του "Λικούντ", όπως ο πρώην υπουργός Οικονομικών, Νταν Μεριντόρ, ο πρώην υπουργός Επιστημών, Μπένι Μπεγκίν, και ο νυν υπουργός Επικοινωνιών, Λίμορ Λίβνατ, κατηγορούν τον Νετανιάχου για προσπάθεια περιθωριοποίησης όλων των πιθανών διαδόχων του, μέσω της κατάργησης των προκριματικών εσωτερικών εκλογών, και για αυταρχισμό που βλάπτει το κόμμα. Μάλιστα, ο Μεριντόρ, σε δηλώσεις του, δεν απέκλειε το ενδεχόμενο διάσπασης του "Λικούντ" σε περίπτωση που οι διαφωνούντες κατάφερναν να εξασφαλίσουν την υποστήριξη των 12 εκ των 22 βουλευτών του κόμματος, κάτι που θα τους επέτρεπε να διατηρήσουν τόσο το όνομα όσο και τη διαχείριση των οικονομικών πόρων του.

Οι αντιδράσεις στις επιλογές του Νετανιάχου, όμως, δεν περιορίζονται στους κόλπους της κυβέρνησης και του πολιτικού κόσμου. Η ισραηλινή κοινή γνώμη εμφανίζεται βαθιά απογοητευμένη από τον πρωθυπουργό σε όλους τους τομείς της διακυβέρνησής του. Σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις, η πλειοψηφία των Ισραηλινών θεωρεί ότι η τακτική του Νετανιάχου δεν απέφερε την πολυπόθητη ασφάλεια στον ισραηλινό λαό. Ολοένα, δε, αυξάνεται το απεργιακό κύμα σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις περικοπές στον κοινωνικό τομέα και τις ιδιωτικοποιήσεις κρατικών υπηρεσιών.

Σοβαρά προβλήματα έχουν δημιουργηθεί και στον τομέα της θρησκείας, καθώς τα συγκυβερνώντα ορθόδοξα εβραϊκά κόμματα πιέζουν τον Νετανιάχου να αποκλείσει από τη διαδικασία ανάδειξης κληρικών τους μεταρρυθμιστές και τους κοσμικούς Εβραίους αλλά και να τους υποβιβάσει σε "δεύτερης κλάσης" Εβραίους, μέσω της αμφισβήτησης του κύρους των τελετών τους. Οι αντιδράσεις τόσο στο εσωτερικό του Ισραήλ όσο και στις εβραϊκές κοινότητες της διασποράς, που στην πλειοψηφία τους αποτελούνται από μεταρρυθμιστές Εβραίους, είναι έντονες. Μάλιστα, πολλοί εκπρόσωποι του ισραηλινού επιστημονικού κόσμου, πολιτικοί επιστήμονες και κοινωνιολόγοι, υποστηρίζουν ότι ο διχασμός της εβραϊκής κοινωνίας είναι, πλέον, τόσο βαθύς που το ενδεχόμενο μιας εμφύλιας διαμάχης δε θα πρέπει να θεωρείται ιδιαίτερα μακρινό. Αλλωστε, τα πρώτα κρούσματα βίας ανάμεσα στις εβραϊκές κοινότητες είναι, ήδη, γεγονός και πολλοί πολιτικοί παρατηρητές κατατάσσουν ανάμεσα σε αυτά και τη δολοφονία του Γιτζάκ Ράμπιν από τον φανατικό ορθόδοξο Εβραίο Γιγκάλ Αμίρ.

Ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου είχε χαρακτηριστεί από την ισραηλινή αντιπολίτευση "πρωθυπουργός της καταστροφής" ήδη από την πρώτη στιγμή της ανάδειξής του στην εξουσία. Δεκαεφτά μήνες μετά, ακόμη και οι πλέον δυσοίωνες προβλέψεις των πολιτικών του αντιπάλων αλλά και των εκπροσώπων των κινημάτων ειρήνης φαίνεται να έχουν επιβεβαιωθεί. Η βαθύτατη κρίση της ισραηλινής πολιτικής σκηνής γίνεται σαφής και μόνο μέσα από τις αλλεπάλληλες προτάσεις μομφής, που κατατίθενται σχεδόν κάθε μήνα κατά της κυβέρνησης Νετανιάχου. Ο, πάλαι ποτέ, στενός του συνεργάτης και νυν υπουργός Επιστημών, Μίκαελ Εϊτάν, δήλωνε, πριν από μερικές μέρες, ως άλλη Κασσάνδρα, ότι "οι μέρες του Νετανιάχου στην εξουσία είναι μετρημένες". Για πολλούς η αρχή του τέλους έχει, ήδη, γίνει και υποστηρίζουν ότι το ύστατο πλήγμα για τον αμερικανοθρεμμένο Ισραηλινό πρωθυπουργό θα είναι η έγκριση του προϋπολογισμού. Η τρίτη και τελευταία ψηφοφορία για τον προϋπολογισμό, μέσα στο Γενάρη, διαγράφεται κρίσιμη για την πολιτική σταδιοδρομία του Μπέντζαμιν Νετανιάχου αλλά και για το μέλλον της πολιτικής ζωής του Ισραήλ.

Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ