Οι κυβερνητικοί χειρισμοί στο όλο θέμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων ουσιαστικά συνιστούν παγίδα, μέσα στην οποία όλο και περισσότερο εγκλωβίζεται η χώρα. Σε κάθε τουρκική διεκδίκηση δίνεται πια η γνώριμη απάντηση από την ελληνική κυβέρνηση: πηγαίνετε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης να το θέσετε. Τα πράγματα, όμως, δεν είναι τόσο απλά όσο ίσως εκ πρώτης όψεως φαίνονται.

Αρχικά ήταν η υφαλοκρηπίδα, που από το 1974 και μετά αναγνωριζόταν από την ελληνική πλευρά ως η μόνη, νομικής φύσεως, ελληνοτουρκική διαφορά. Στη συνέχεια, εδώ και δύο χρόνια μπήκε και το θέμα της διεκδίκησης από την Τουρκία των Ιμίων. Εδώ και λίγες μέρες όμως, ο υπουργός Εξωτερικών Θ. Πάγκαλος, με αφορμή το θέμα των 10 μιλίων ελληνικού εναέριου χώρου, το γενίκευσε, καλώντας την Τουρκία για όποια διεκδίκησή της να προσφύγει στη Χάγη. Υποτίθεται, πως με αυτό τον τρόπο η Ελλάδα προσπαθεί να εξουδετερώσει τις πιέσεις, οι οποίες της ασκούνται για αποδοχή διεθνούς διαιτησίας (βλέπε αμερικανικής) στα ελληνοτουρκικά και για μια εφ' όλης της ύλης συζήτηση επί του συνόλου των τουρκικών διεκδικήσεων από την οποία η ελληνική πλευρά θα βγει σίγουρα ζημιωμένη. Ομως, κάθε άλλο παρά αυτό συμβαίνει. Πέρα από το τυπικό μέρος του θέματος, αν δηλαδή τελικά η Τουρκία προσφύγει στη Χάγη, δημιουργείται, ούτως ή άλλως, μια κατάσταση που εμπεριέχει πολλούς κινδύνους. Ανοίγουν διάπλατα πόρτες και παράθυρα, για να περάσει η υποτιθέμενη διεθνής διαιτησία για το σύνολο των ελληνοτουρκικών διαφορών, δηλαδή συζήτηση επί των τουρκικών διεκδικήσεων. Ετσι η Ελλάδα αποδέχεται την αμφισβήτηση των συνόρων της, όπως αυτή εκφράζεται αφ' ενός μεν με τη θεωρία περί "γκρίζων ζωνών", περί νησιών και βραχονησίδων του Αιγαίου με ακαθόριστο καθεστώς και αφ' ετέρου με την αμφισβήτηση θεμελιωδών κυριαρχικών δικαιωμάτων της, όπως είναι αυτά της επέκτασης των χωρικών υδάτων και του εναέριου χώρου της στα 12 μίλια. Και βέβαια από τη στιγμή που θα μπει σε μια τέτοια διαδικασία διαπραγμάτευσης με αντικείμενο τα κυριαρχικά της δικαιώματα δεν μπορεί να κάνει πίσω. Πρέπει σε κάθε περίπτωση να αποδεχτεί την όποια απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου, αφού όπως είναι αυτονόητο θα έχει εκ των προτέρων δεσμευτεί για αυτό. Δεν πρέπει να διαφεύγει και το γεγονός ότι το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης δεν είναι κανένα όργανο υπεράνω των κυρίαρχων διεθνών μηχανισμών, αντίθετα καμία διασφάλιση δεν υπάρχει που να βεβαιώνει ότι οι αποφάσεις του δεν υπόκεινται σε σκοπιμότητες.

Επί της ουσίας, η ελληνική θέση για προσφυγή στη Χάγη ανοίγει το δρόμο των παρεμβάσεων και ταυτόχρονα στρώνει το έδαφος γι' αυτές. Δεν είναι τυχαία η φιλολογία των τελευταίων ημερών περί αμερικανικής πρωτοβουλίας για έναρξη συζήτησης με βάση τα 8 μίλια θαλάσσιου και εναέριου χώρου, αντί 6 και 10, που είναι σήμερα, και οι σχετικές δηλώσεις του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών Γ. Παπανδρέου ότι δεν έχει ιδιαίτερο σημασία το πλάτος των χωρικών υδάτων. Από την άλλη με την εφαρμογή από τον Γενάρη του 1999 της νέας δομής του ΝΑΤΟ ο περιορισμός της ελληνικής εθνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο θεωρείται δεδομένος, καθώς είναι σχεδόν δεδομένη η αποδοχή, τουλάχιστον στα πλαίσια των ΝΑΤΟικών λειτουργιών, των 6 μιλίων σε θάλασσα και αέρα.

Ο εγκλωβισμός, λοιπόν, της Ελλάδας σε αυτό τον φαύλο κύκλο οδηγεί με βεβαιότητα στην αμερικανική διαιτησία με ό,τι καταστροφικό αυτή συνεπάγεται. Οι προτροπές του Ελληνα υπουργού των Εξωτερικών προς την Τουρκία για προσφυγή στη Χάγη, στην ουσία εξυπηρετούν αυτό το σκοπό. Δημιουργούν ένα κλίμα, ότι τάχα προς την κατεύθυνση αυτή υπάρχει διέξοδος. Η Τουρκία ωστόσο δείχνει αρνητική στάση για τη Χάγη και στη συνέχεια η αμερικανική παρέμβαση έρχεται ως "από μηχανής θεός" για να δώσει... λύση. Η λύση φαίνεται πως έχει βρεθεί ήδη και αυτό που μένει ανοιχτό είναι η εφαρμογή της. Βέβαια, υπάρχει ακόμα δρόμος μέχρι εκεί. Πρόκειται για μια λύση επιβολής της αμερικανικής κυριαρχίας στο Αιγαίο με μοχλό την πάγια πολιτική των ιμπεριαλιστών του "διαίρει και βασίλευε", με ταυτόχρονο περιορισμό των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων.

Στο παιχνίδι αυτό ο πρώτος ρόλος έχει ανατεθεί στην Τουρκία. Στα πλαίσιά του, και προκειμένου να υπάρξει το επιθυμητό για τους ιμπεριαλιστές αποτέλεσμα, τίποτα δεν αποκλείεται ακόμα και ένα "θερμό επεισόδιο" που όλο και περισσότερο το προβάλλουν σαν μπαμπούλα. Η εμπειρία της κρίσης των Ιμίων, πριν ακριβώς δύο χρόνια, και των χειρισμών της κυβέρνησης Σημίτη, που κατέληξαν στο "ευχαριστώ" προς τους Αμερικάνους, αφού προηγουμένως μια περιοχή ελληνικής κυριαρχίας περιήλθε σε καθεστώς τουλάχιστον διεθνών υδάτων, είναι ενδεικτική για την πορεία των πραγμάτων.

Οι εξελίξεις αυτές είναι κρίκοι της ίδιας αλυσίδας. Η συμφωνία της Μαδρίτης, πριν μισό χρόνο, όπου η Ελλάδα δηλώνει σεβασμό στα τουρκικά "ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα" στο Αιγαίο αρχίζει να εφαρμόζεται. Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών ήρθε την Πέμπτη με ανακοίνωσή του να το υπενθυμίσει. Σύμφωνα με αυτό ακόμα και η δήλωση της ελληνικής πλευράς ότι διατηρεί το δικαίωμα στα 12 μίλια, αποτελεί παραβίαση της εν λόγω συμφωνίας, αποτελεί "μονομερή ενέργεια".

Ολα τα παραπάνω βέβαια δε σημαίνουν άρνηση ενός διαλόγου με την Τουρκία με ίσους όρους και με αμοιβαίο σεβασμό των κυριαρχικών δικαιωμάτων της κάθε χώρας, με αντικείμενο τα όποια υπαρκτά προβλήματα. Ομως άλλο αυτό και άλλο ο λεγόμενος διάλογος υπό την αμερικανική διαιτησία στη βάση των τουρκικών διεκδικήσεων. Μια τέτοια διαδικασία δεν είναι διάλογος επίλυσης των ελληνοτουρκικών προβλημάτων, αλλά εφαρμογής των σχεδίων της νέας ιμπεριαλιστικής τάξης πραγμάτων στην περιοχή που χρησιμοποιεί σαν όχημα τις τουρκικές διεκδικήσεις.

Η εμπλοκή της Ελλάδας σε αυτή τη διαδικασία δεν οδηγεί σε αποφυγή των εντάσεων στο Αιγαίο, αλλά προϋποθέτει τη δημιουργία τέτοιων εντάσεων καθώς μέσω αυτών προωθούνται τα σχέδια επιβολής της PAX AMERIKANA. Παράλληλα οι εντάσεις αυτές αποτελούν αντικείμενο και των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, όπως αυτοί έχουν αρχίσει να μορφοποιούνται μετά το 1990, με αποτέλεσμα η κατάσταση στο Αιγαίο να περιπλέκεται ακόμα περισσότερο και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις να αντανακλούν σε ένα βαθμό και αυτούς τους ανταγωνισμούς. Σε ένα τέτοιο πεδίο η ελληνική κυβέρνηση αναζητεί το "σύγχρονο" ρόλο της Ελλάδας. Ενα ρόλο μικρού ιμπεριαλιστή που φιλοδοξεί να της ανατεθεί, για την καλή διαγωγή που δείχνει, από τα μεγάλα ιμπεριαλιστικά κέντρα. Στο βωμό αυτό φαίνεται ότι είναι διατεθειμένη να θυσιάσει κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας ή στην καλύτερη περίπτωση να τα εξαργυρώσει με την ανάληψη κάποιου ρόλου, έστω και δεύτερου, έστω και κομπάρσου της "νέας τάξης" στην περιοχή. Αυτό για κάποιους είναι εκσυγχρονισμός των διεθνών σχέσεων της χώρας. Η υποταγή όμως και η δουλοπρέπεια για την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων συμφερόντων φαίνεται πως έχει πολλά ονόματα.

Κυριάκος ΖΗΛΑΚΟΣ