Η σύγχυση στο πεδίο της άσκησης του επαγγέλματος, η απόσταση μεταξύ διακηρύξεων και πραγματικότητας, τουλάχιστον έτσι όπως συμβαίνει στη χώρα μας, έχει εμφανείς αντανακλάσεις και στην ανώτερη εκπαιδευτική βαθμίδα, το Τμήμα Συντήρησης του ΤΕΙ, από το οποίο ο πρώτος απόφοιτος βγήκε το 1989.

Ας το δούμε αναλυτικά, ξεκινώντας από το πρόγραμμα σπουδών.Είναι χωρισμένο σε δύο μεγάλες κατηγορίες Συντήρησης Ανασκαφικών Ευρημάτων (κεραμεικά, γυαλί, πέτρα, μέταλλα, ψηφιδωτά, οργανικά υλικά) και Εργων Τέχνης (φορητή εικόνα, ξύλο - ξυλόγλυπτο, χαρτί, μουσαμάς, τοιχογραφίας). Και στις δύο κατηγορίες υπάρχει θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση. Το έλλειμμα, όμως, εμφανίζεται στα μαθήματα θεωρίας για τα οποία χρειάζεται συγκεκριμένων προδιαγραφών διδακτικό προσωπικό, δυστυχώς δυσεύρετο.Με άλλα λόγια λείπει η γνωριμία των σπουδαστών με τις αρχές επέμβασης στα μνημεία, η κατανόηση του ιστορικού και αισθητικού τους χαρακτήρα, η εμβάθυνση στα μηνύματα που φέρουν, η ευαισθητοποίηση για τη διατήρησή τους, ακόμα και η γνώση του νομικού καθεστώτος που διέπει την πολιτιστική κληρονομιά στη χώρα μας με αναφορές στον αρχαιολογικό νόμο.

Κατ' ανάγκην το θέμα του προγράμματος σπουδών συνδέεται με εκείνο της στελέχωσης, όπου βρίσκουμε 13 μόνιμους καθηγητές και 45 έκτακτους,που στην πλειοψηφία τους είναι πρακτικά, αλλά όχι και θεωρητικά καταρτισμένοι.

Η διαφορετική προέλευση του διδακτικού προσωπικού είναι στοιχείο συνυφασμένο με την ουσία της συντήρησης.Συνεπώς, διδάσκεται η Ιστορία της Τέχνης, η Χημεία, η Φυσική, η Ζωγραφική, η Γλυπτική και η Συντήρηση. Η ανομοιογένεια,όμως, σε επίπεδο σπουδών και η γνωστική ανεπάρκεια είναι αποτέλεσμα της χρόνιας αντίληψης, που υπήρχε για τον συντηρητή. Πολύ λίγοι συντηρητές καλύπτουν σήμερα τα προσόντα για το μόνιμο διδακτικό προσωπικό, δηλαδή μάστερ ή διδακτορικό. "Αλλοι βρίσκονται να διδάσκουν στο ΤΕΙ και παράλληλα στα ΙΕΚ και συμβαίνει πολλές φορές να επιλέγουν σπουδαστές των ΙΕΚ για προγράμματα πρακτικής άσκησης",συμπληρώνει ο προϊστάμενος του Τμήματος, γλύπτης Κυριάκος Ρόκκος."Η ανισότητα αντανακλά το κενό που υπήρχε τόσα χρόνια στην Ελλάδα δεδομένου ότι για να καταλήξει κάποιος στη συντήρηση έπρεπε να είναι απόφοιτος της Σχολής Καλών Τεχνών.Το πρόβλημα περιμένουμε να λυθεί με τους καινούριους απόφοιτους που εκπονούν διδακτορικά στο εξωτερικό", λέει ο καθηγητής Κων. Χούλης.Οσο για το διεπιστημονικό χαρακτήρα, τονίζει ότι "ο στόχος είναι η συντήρηση του αντικειμένου, το οποίο δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για τον καλλιτέχνη να δείξει τις καλλιτεχνικές του ικανότητες ή το χημικό ώστε να κάνει αναλύσεις. Δηλαδή η τέχνη και η επιστήμη να εξυπηρετούν τη συντήρηση". Ο προϊστάμενος του Τμήματος προέρχεται από το χώρο των καλλιτεχνών, ωστόσο συμφωνεί ότι "η διδασκαλία των Καλών Τεχνών πρέπει να φτάνει μέχρι την κατανόηση από το συντηρητή της φιλοσοφίας του καλλιτέχνη που έφτιαξε το έργο".

Ηδη το διδακτικό προσωπικό επεξεργάζεται το νέο πρόγραμμα σπουδών, στο πλαίσιο ενός ανάλογου κοινοτικού ερευνητικού προγράμματος με τριετή χρηματοδότηση 140 εκ. Οπως μας λέει ο Κ. Ρόκκος "θα γίνουν προτάσεις για αλλαγές μαθημάτων, πρόσθεση κάποιων που αφορούν στο νομικό καθεστώς της προστασίας, τις σύγχρονες απαιτήσεις των μνημείων, αύξηση εξαμήνων κ.ά. Για όλα αυτά δρομολογούνται επαφές με αντίστοιχες σχολές του εξωτερικού και προγραμματίζεται σχετική ημερίδα το Μάρτη".

Ο επίσημα θεσμοθετημένος ερευνητικός χαρακτήρας είναι ένα ακόμα μεγάλο ζητούμενο, εννοώντας πάντα την εφαρμοσμένη έρευνα σε κατάλληλα εξοπλισμένα εργαστήρια κι όχι τη μακρόθεν ανάλυση υλικών, ούτε μόνο τη συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα (π.χ. συνεργασίες με Δήμο Αθηναίων, Αγιο Ορος, Σινά κλπ). Στο μεταξύ τα εργαστήρια του Τμήματος εμφανίζουν αρκετά παράδοξα: είναι ατάκτως ερριμμένα στο κτίριο, με αποτέλεσμα τις δυσχέρειες στη μεταξύ τους σύνδεση και συνεργασία. Είναι επαρκώς εξοπλισμένα με όργανα για τεχνητή γήρανση, δοκιμές υλικών, ακτινογραφικά μηχανήματα κ. ά, αλλά μαζί με τους χώρους αποθήκευσης των αντικειμένων τα βρίσκουμε στα υπόγεια του κτιρίου, χωρίς παράθυρα ενίοτε (π.χ. εργαστήριο τοιχογραφίας), με ελάχιστο φυσικό φως,υγρασία και με αμφίβολη φύλαξη. Δηλαδή... ό,τι πιο ακατάλληλο, από άποψη συνθηκών, για φύλαξη συντηρούμενων ή συντηρημένων αντικειμένων ακριβώς στην κοιτίδα των μελλοντικών συντηρητών. Εκεί όπου εκτός των άλλων εμφανίζονται και ελλείψεις σε αντικείμενα για πρακτική εξάσκηση, αφού όσα δανείζονται από ιδιωτικές συλλογές δεν επαρκούν και η Αρχαιολογική Υπηρεσία εμφανίζεται... φειδωλή.