Γοργοβίτες Καρδίτσας, Τετάρτη 18 Φλεβάρη. Στα τρακτέρ ακόμα ανεμίζουν οι μαύρες σημαίες. Σαν να θέλουν να δείξουν, από την επόμενη κιόλας μέρα, πως τη δέσμευση που έδωσαν θα την τηρήσουν. "Θα μας βρουν πάλι μπροστά τους", λένε και ξαναλένε. Αλλωστε, τα προβλήματα δε λιγοστεύουν. Αντίθετα, διαρκώς αυξάνονται. Κι αυτό οι αγρότες το ξέρουν πολύ καλά.

Το ρεπορτάζ στα μπλόκα τελείωσε. Στο δρόμο της επιστροφής για την Αθήνα άρχισε το ρεπορτάζ για τη νέα μεγάλη κινητοποίηση που έρχεται. Ναι! Η προσπάθειά μας για καταγραφή των συναισθημάτων των αγροτών την "επόμενη μέρα" πέρασε σε δεύτερη μοίρα, μπροστά σε αυτήν τη σταθερή τους απόφαση για το συνεχή και πολύχρονο αγώνα.

Στο καφενείο του χωριού - σχεδόν ένα 24ωρο μετά την επιστροφή τους από τα μπλόκα του αγώνα - έξι αγρότες κάνουν πρόχειρα τους "υπολογισμούς" τους. "Απ' τα 150 σπίτια του χωριού είναι βέβαιο πως σε πέντε χρόνια τα 50 θα έχουν ερημώσει". Κι αμέσως μετά, εκεί γύρω απ' το τραπέζι του καφενείου, ξεκινούν έναν "απολογισμό ζωής - ποταμό", μπροστά στον οποίο οι δημοσιογραφικές ερωτήσεις είναι περιττές. Διαφορετικές φράσεις, από έξι διαφορετικά στόματα, συνθέτουν με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο μια σκληρή πραγματικότητα. Από έξι συγχωριανούς, που μόλις πριν λίγα χρόνια μιλούσαν μεταξύ τους ως ο "πράσινος", ο "μπλε", αλλά τώρα, είναι συναγωνιστές και το εννοούν με όλη τη σημασία της λέξης.

Είναι ξεκάθαρο πως ο αγώνας, γι' αυτούς, δεν τελειώνει. Οπως δεν τελειώνει και ο καθημερινός αγώνας για την επιβίωσή τους. Και όπως είπαν και ξαναείπαν, θα είναι πιο σκληρός, πιο μακρύς, γιατί "ξεκινά η νέα καλλιεργητική περίοδος και κανείς μας δεν έχει μια δραχμή στην τσέπη. Τι θα κάνουμε; Δε θα αναγκαστούμε - όσοι δεν μπορέσουμε να πάρουμε καλλιεργητικό δάνειο - να αφήσουμε τα χωράφια μας άσπαρτα; Και ποιος λογαριάζει πώς θα ζήσουμε εμείς τις οικογένειές μας;".

Πίσω τους δεν υπάρχει ένας αγώνας, υπάρχουν πολλοί αγώνες. Μπροστά τους, είναι βέβαιο, ξεδιπλώνονται άλλοι τόσοι. Μα το βλέμμα τους είναι καρφωμένο εκεί, στο χωράφι. Στο χωράφι, που τόσα χρόνια μεγάλωσε τα παιδιά τους, στο χωράφι, που τόσα χρόνια τούς κράτησε στον τόπο τους, στο χωράφι, που δεν αντέχουν να το βλέπουν να μεταμορφώνεται σήμερα σε "νεκροταφείο"...

"Μας λένε να φύγουμε. Εντάξει, αλλά πού να πάμε; Από την Αθήνα, μέχρι εδώ που ήρθατε, είδατε κανένα εργοστάσιο να ζητά πέντε άτομα; Είδατε πουθενά ένα μέρος που να "προσφέρει" έστω κι ένα μεροκάματο;", ρωτά οργισμένα ο Δημήτρης Ντάλας,και ο Βασίλης Μπαλτάς συνεχίζει αναφερόμενος στα αιτήματα της κινητοποίησης που μόλις είχε τελειώσει: "Τι ζητούσαμε; Ζητούσαμε το ΦΠΑ. Δικά μας λεφτά, ρε παιδιά, στο όνομα του Θεού! Δηλαδή, τα λεφτά που μας χρωστάνε, που μας κλέψανε και δε θέλουν να μας τα δώσουν, είναι τώρα δυνατόν να μας κλέβουν το ΦΠΑ και να μη μας το δίνουνε;".

Τα λόγια του χείμαρρος: "Να σας πω κάτι; Το βαμβάκι στηρίζει την εθνική οικονομία και κακώς η κυβέρνηση το αντιμετωπίζει έτσι το πράγμα. Και πόσοι δεν ασχολούνται με το βαμβάκι; Από την αρχή πόσοι το συλλέγουν, μετά στα εκκοκκιστήρια πόσοι ασχολούνται, τα φορτηγά που μας φέρνουν τα λιπάσματα και φορτώνουν τα βαμβάκια. Εν συνεχεία οι βιοτεχνίες. Τόσα πράγματα κινούνται γύρω από το βαμβάκι. Είναι δυνατόν; Ενα τσουβάλι λίπος (σ.σ. λίπασμα) πριν από 5 χρόνια είχε 1.200 δραχμές. Το βαμβάκι είχε 300 δραχμές. Ενα τσουβάλι λίπος σήμερα έχει 5.000 και το βαμβάκι έχει 270 κι αυτά τα λεφτά τα παίρνουμε σε δύο δόσεις. Το καταλαβαίνετε αυτό; Τον Αύγουστο θα μας δώσουν άλλες 50 δραχμές. Πώς θα ζήσουμε εμείς όλοι εδώ πέρα; Είναι τόσα τα προβλήματα τα δικά μας εδώ πέρα, που θέλουμε μέρες να τα κουβεντιάσουμε".

"Πέρσι ήρθε ο Τζουμάκας στην Καρδίτσα και μου 'πε, εμένα προσωπικά, που του έκανα την ερώτηση, ότι "όσοι έχετε 40 στρέμματα πρέπει να φύγετε". Και τον ρωτάω εγώ τον κ. Τζουμάκα: "Πού θα πάμε"; Υπάρχουν δουλιές; Με τους στρατιώτες πενταετούς υποχρέωσης κάνουν τώρα τα ρουσφέτια. Χτυπάνε τον κόσμο στην πλάτη και του λένε: "Κάτσε, μη μιλάς εσύ τώρα. Θα βάλουμε το γιο σου στο πενταετές". Κι όπως καταλαβαίνετε, η φτώχεια και η μιζέρια που υπάρχει εδώ αναγκάζει πολλούς να συμβιβάζονται", συμπληρώνει ο Βασίλης Μπαλτάς.

Αυτή η λέξη, αυτό το "συμβιβάζονται" ανοίγει έναν νέο κύκλο συζήτησης. Για τους αγώνες και τη συμμετοχή, για τους λόγους που "ανάγκασαν" πολλούς αγρότες να μείνουν πίσω στα χωριά, για τη συνείδηση των άλλων που συμμετείχαν και που χρόνο με το χρόνο αλλάζει.

"Ο κόσμος στα χωριά στερείται μόρφωσης. Αυτός είναι ο πρώτος ανασταλτικός παράγοντας που κρατά τον κόσμο "πίσω". Ο δεύτερος είναι πως μας έχουν μάθει να ζούμε έστω και με λίγα. Να μην είμαστε διεκδικητικοί. Και ο τρίτος είναι τα "αγροτοδικεία". Υπήρξε κόσμος που φοβήθηκε και φοβάται. Μόνο στο χωριό μας - με 150 οικογένειες - εκκρεμούν δίκες σε βάρος 55 ατόμων. Αλλωστε όλες αυτές τις μέρες του αγώνα "έπεσαν" τηλεφωνήματα εκφοβισμού ή ρουσφετιού κι απ' τα δύο μεγάλα κόμματα", επισημαίνει ο Θωμάς Κυρίτσης.

"Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως στον αγώνα συμμετέχουν όλοι, ακόμη κι αυτοί που δεν είναι έξω. Δεν υπάρχει αγρότης που δε συμμετέχει στον αγώνα. Ακόμη και στο σπίτι με την τηλεόραση. Ψάχνουν από κανάλι σε κανάλι να δουν τι θα πει ο κάθε Τζουμάκας. Αλλά δε βγαίνει έξω. Φοβάται", λέει ο Κώστας Φώτης. "Εγώ δεν απογοητεύομαι. Οι αγώνες θα γίνουν πιο σκληροί. Ο κόσμος αναγκαστικά θα βγει στο δρόμο. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Τι να κάνουμε, να πάμε στα σπίτια μας τώρα; Και τα προβλήματα δεν έχουν χρώμα για μας εδώ. Δηλαδή, αν αύριο - μεθαύριο βγει η ΝΔ και κάνει τα ίδια και χειρότερα, εμείς θα πούμε εντάξει;", συμπληρώνει ο Βασίλης Μπαλτάς.

"Είναι γεγονός πως άμα πας στο απέναντι χωριό και πει ένας ΠΑΣΟΚτζής σ' έναν Νεοδημοκράτη "βγάλε το τρακτέρ έξω", ο άλλος του απαντά: "Εσύ δεν τον ψήφισες; Εσύ να το βγάλεις". Κάτσε ρε παιδί μου. Εδώ τα συμφέροντά μας είναι κοινά. Δεν καταλαβαίνει τίποτα", λέει ο Θωμάς Σιδέρης.

"Μετά από μια μάχη λέμε τα υπέρ και τα κατά. Η γνώμη η δικιά μου είναι ότι πιθανόν σε άλλη κινητοποίηση, αυτοί που δε βγήκαν χτες θα είναι. Γιατί δε νομίζω να λύθηκε κανένα πρόβλημα. Και δε σηκώθηκε κανείς να πει ότι "έχω πέντε χιλιάδες παραπάνω". Τώρα αρχίζουν τα προβλήματα τα δικά μας. Πετρέλαιο, ανταλλακτικά, επισκευές, λιπάσματα, φάρμακα...", λέει με τη σειρά του ο Δημήτρης Ντάλας.

Αυτόματα η συζήτηση γυρνά στα πολιτικά κόμματα και στη θέση που κράτησαν κατά τη διάρκεια των αγροτικών κινητοποιήσεων.

"Δεν ψηφίσαμε ΠΑΣΟΚ για να γίνονται αυτά που βλέπουμε", λέει ο Βάιος Ακρίβος.Στο ίδιο πνεύμα και ο Θωμάς Κυρίτσης - που δηλώνει παλιός ψηφοφόρος του ΠΑΣΟΚ - καταγγέλλει την αντιαγροτική πολιτική που ακολουθεί η κυβέρνηση, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι εξαιτίας αυτής την πολιτικής από τα 25 μέλη που είχε η Οργάνωση του ΠΑΣΟΚ στους Γοργοβίτες έμειναν μόνο τρία!

Ο Βασίλης Μπαλτάς, στέλεχος της ΝΔ, είναι ξεκάθαρος: "Εμένα σαν αγρότη η στάση των κομμάτων δε με ικανοποιεί, εκτός από το ΚΚΕ. Μπορούσαν, ας πούμε, τα κόμματα να πουν ότι "εντάξει, εμείς θα πιέσουμε την κυβέρνηση να λύσει τα προβλήματα των αγροτών κλπ." και όχι να λένε να αποφύγουμε το κλείσιμο των δρόμων. Εμάς αυτό το πράγμα μάς στεναχωρεί. Εγώ μιλάω σαν στέλεχος της ΝΔ - και αισθάνομαι πικρία γι' αυτά που είπε ο Καραμανλής, ότι "σας κοιτάω κατάματα κι ανοίξτε τους δρόμους". Μπορούσε, τουλάχιστον, να πει κάτι άλλο".

"Γιατί, όμως, κράτησε αυτή τη στάση ο Κ. Καραμανλής;", έρχεται αυτόματα η ερώτηση. Ο Βασίλης Μπαλτάς κατηγορηματικός: "Πιστεύω ότι ο Καραμανλής "βλέπει" κυβέρνηση την επόμενη τετραετία και φοβάται μην τα βρει όλα αυτά μπροστά του. Θέλει δηλαδή να μπορεί κι αυτός να λέει ότι "εγώ δεν ήμουν ποτέ υπέρ του κλεισίματος των δρόμων". Κοίταξε να δεις. Κι εγώ σαν αγρότης δε βλέπω λογικό να κλείνουμε το δρόμο. Δεν είναι λογικό όταν εμποδίζεις τον άλλο να περάσει και να πάει στη δουλιά του. Αλλά θέλω να μας πουν τα κόμματα, όλα γενικώς, ποιον τρόπο θα βρούμε για να διεκδικήσουμε λύσεις στα προβλήματά μας. Να μας πούνε. Ημασταν 15 μέρες με τους δρόμους ανοιχτούς. Συζητήσαμε, ξανασυζητήσαμε, μας έλεγε πέρσι η κυβέρνηση "ανοίξτε το δρόμο να κουβεντιάσουμε". Φέτος, που τον είχαμε 15 μέρες ανοιχτό, πάλι δεν είδαμε τίποτα. Καμία απάντηση δεν έλυσε κανένα πρόβλημα"...

Η συζήτηση ανάβει. Ολοι έχουν να πουν κάτι για όλα τα πολιτικά κόμματα, για τα κόμματα που ψηφίζουν ή ψήφισαν. "Κάτσε να 'ρθει η ώρα της ψήφου και θα δει το ΠΑΣΟΚ ότι δεν είναι η πρώτη δύναμη στα χωριά. Το ΠΑΣΟΚ το έβγαλε το Κολωνάκι και αυτό το έπιασε ο αγροτικός κόσμος. Το έβγαλε το κεφάλαιο. Οσον αφορά τώρα για τη ΝΔ, στην οποία ανήκω: Αυτό που είπε ο Καραμανλής, έδειξε ότι δε νοιάζεται για τον αγρότη", συνεχίζει ο ίδιος. Κι αμέσως ο Θωμάς Σιδέρης συμπληρώνει: "Τα μεγάλα κόμματα κοιτάνε πρώτα το κομματικό συμφέρον τους και μετά τον δύστυχο τον ψηφοφόρο".

"Τώρα αυτοί που έχουν λίγες οικονομίες προσπαθούν να κρατηθούν στα πόδια τους και όσοι ήταν λίγο χρεωμένοι είναι αφανισμένοι. Κι όλα αυτά έχουν σχέση με την ΕΕ. Οπως φτάσανε τα πράγματα, αρχίζουμε και συμφωνούμε με το ΚΚΕ, που μέχρι τώρα ήμασταν αντίθετοι, όταν έλεγε "Εξω από το ΝΑΤΟ και την ΕΟΚ". Βέβαια, αυτά τα έλεγε και το ΠΑΣΟΚ το '81 και πήρε όλες τις ψήφους από την Αριστερά", λέει ξανά ασυγκράτητος ο Βασίλης Μπαλτάς.

"Ο Αλαβάνος - ο ευρωβουλευτής του ΣΥΝ - ήρθε τις προάλλες στα μπλόκα και μας ρώτησε: "Γιατί παιδιά είστε εδώ;". Δε μας είπε "σηκωθείτε να φύγετε". Απλώς ήθελε να μάθει για ποιο λόγο είμαστε εδώ. Είναι δυνατόν; "Είμαστε εδώ γιατί εδώ είναι το σπίτι μας", του απαντήσαμε. Είπε για την ΕΕ ότι πράγματι πρέπει να βοηθήσει", λέει ο Δημήτρης Ντάλας.

"Προχτές ο τοπικός Τύπος είχε πόσες Επερωτήσεις έκαναν οι βουλευτές του νομού μας στη Βουλή", λέει ο Βασίλης Μπαλτάς. "Ακου στοιχεία: Ο Βαγγέλης Μπούτας έκανε 68 Ερωτήσεις. Συγχαρητήρια από όλους μας, πραγματικά. Ο Τσαλίκας του ΠΑΣΟΚ δεν έκανε ούτε μία. Ο Σαλαγιάννης του ΠΑΣΟΚ μόλις δύο. Ο Δ. Σιούφας, κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΝΔ, έκανε 27 Επερωτήσεις. Από αυτό και μόνο δε φαίνεται ποιοι μας αντιπροσωπεύουν; Τι ρόλο παίζεις, δηλαδή, Τσαλίκα; Ψηφίζεις στη Βουλή τα νομοσχέδια το ένα μετά το άλλο, όταν η περιοχή σου εδώ πέρα καίγεται από άκρο σε άκρο; Κατάματα μας κοροϊδεύουν, ρε παιδιά! Και το δεχόμαστε. Ξέρεις γιατί το δεχόμαστε; Γιατί οι περισσότεροι από μας δεν έχουν τελειώσει ούτε το δημοτικό. Παίρνουμε την εφημερίδα και τη διαβάζουμε ανάποδα".

"Αν είχαμε 30 σαν τον Μπούτα στη Βουλή θα τη γύριζαν ανάποδα", προσθέτει ο Κώστας Φώτης.

Και η κουβέντα ξαναγυρνάει στην πολιτική του ρουσφετιού: "Το ρουσφέτι κρατάει τον κόσμο στα δυο μεγάλα κόμματα. Μόλις έρχονται εκλογές ο καθένας σκέφτεται μήπως και βολέψει πουθενά το παιδί του. Εστω και σκουπιδιάρη - δίχως να τους υποτιμάω τους ανθρώπους - αρκεί να φύγει από δω. Ετσι κλέβουν την ψήφο ειδικά από μας τους αγρότες. Ξυπνάει ο άλλος το πρωί νευριασμένος, χωρίς να σκέφτεται πού θα πάει να την δώσει την ψήφο, αλλά τέσσερα χρόνια θα υποφέρει και θα πεθάνει. Εκεί κλέβεται η ψήφος. Το βράδυ", λέει ο Θωμάς Κυρίτσης και συνεχίζει: "Το πρώτο μάθημα θα πάρουν στις δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές τον Οκτώβρη. Θα βγάλουμε νομάρχη και δημάρχους που θα βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του αγώνα μαζί με τους αγρότες. Οχι να υπονομεύουν τον αγώνα μας όπως τούτοι εδώ".

Η συζήτηση αναπόφευκτα έφτασε στο μέλλον. Στο μέλλον που έχει άμεση συνάρτηση με το δύσκολο παρόν, στο μέλλον που έχει άμεση σχέση με τους νέους.

Γιατί στα καφενεία του κάμπου το τσίπουρο μαγκώνει στον κόμπο του λαιμού όταν η σκέψη τρέχει στο χρεωμένο χωράφι, στους λογαριασμούς που ξεπληρώνονται όλο και πιο δύσκολα, στο παιδί που θέλει να φύγει από το χωριό επειδή δεν το αφήνουν να δουλέψει στο χωράφι του.

"Το καζάνι βράζει. Υπάρχει φτώχεια εδώ. Υπάρχει μιζέρια". "Βασίλη, έχω δυο παιδιά. Ξέρεις ότι τα 'κοψα από το φροντιστήριο;". "Ποια παιδιά θέλουν σήμερα στα πανεπιστήμια; Μόνο τα παιδιά που έχουν παράδες;". Λέξεις, φράσεις, ερωτήσεις που απαιτούν μιαν απάντηση...

"Αμα ο άλλος δεν έχει να πληρώσει το φως ή δεν έχει λεφτά να στείλει τα παιδιά του στα φροντιστήρια, πόσο θα αντέξει; Θα γίνει χαμός. Ενας συνάδελφος, που τον ρώτησαν προχτές από την τηλεόραση, είπε: "Τα βουνά εδώ κοντά είναι, θα πάμε όλοι αντάρτες". Δεν είπε ψέματα ο άνθρωπος, είχε δίκιο. Πόσοι είναι εδώ τώρα στο χωριό που μπορούν να καλλιεργήσουν και πόσοι είναι αυτοί που μπορούν να στηρίξουν τα παιδιά τους;", αναρωτιέται ο Δημήτρης Ντάλας.

Με τη σειρά του ο Κώστας Φώτης αναφέρεται στο πόσο δύσκολο, πλέον, είναι για έναν νέο να μείνει στην επαρχία, να ακολουθήσει τη δουλιά του πατέρα του. "Πώς να μείνει ο νέος σήμερα εδώ; Για να πάρει ένας νέος επιδοτήσεις και να ξεκινήσει να καλλιεργεί, πρέπει να έχει 150 στρέμματα, σύμφωνα με το νέο κανονισμό. Ποιος έχει τόσα στρέμματα ιδιόκτητα; Σ' αυτό το χωριό δεν υπάρχει κλήρος μεγαλύτερος από 50 στρέμματα".

Ολοι συμφωνούν πως τα τελευταία πέντε χρόνια έχει πέσει κατά πολύ η αξία της γης. "Θα μας την πάρουν τζάμπα. Και άμα σου παίρνουν τη γη, είναι σαν να σου παίρνουν το πετσί σου". Εφτασε σε σημείο η ΑΤΕ να μη χορηγεί δάνειο σε αγρότη για ν' αγοράσει χωράφι από αγρότη. Και βέβαια, με αυτό "δένει" τους φτωχομεσαίους αγρότες που δεν έχουν λεφτά.

"Μας έτυχε μια περίπτωση που έπρεπε να πουλήσω 25 στρέμματα χωράφι. Πάμε με τη γυναίκα μου στον Σωτηρλή στο υπουργείο Γεωργίας και του λέμε: "Γιατί να μην το δώσω στο παιδί μου το χωράφι, που τον έθρεψα με τη γεωργία; "Είναι νέος αγρότης". "Δε γίνεται", μας απαντά. Βγήκαμε έξω με τη γυναίκα μου και κλαίγαμε. Δε θέλαμε χάρισμα. Δάνειο 15.000.000 ζητούσα. Και ξέραμε πως το παιδί θα δούλευε 20 χρόνια για να ξεχρεώσει. Αλλά θα είχαμε το χωράφι μας. Τελικά το πουλήσαμε το χωράφι και το πήρε άλλος...", λέει ο Κώστας Φώτης. "Τελικά, μόνο όσοι έχουν λεφτά, δηλαδή οι μεγαλοδικηγόροι, οι μεγαλογιατροί και οι μεγαλοαγρότες μπορούν να αγοράσουν χωράφι. Εμείς οι μικροί πάμε χαμένοι. Θα μας τα πάρουν όλα και θα γίνουμε εργάτες γης, κολίγοι", καταλήγει ο Βάιος Ακρίβος.

"Θα τα καταφέρετε μόνοι σας οι αγρότες να αλλάξετε την κατάσταση;", ρωτάμε. "Οχι", ήρθε η απάντηση από όσους κάθονταν στο τραπέζι. Και ο Θωμάς Κυρίτσης πρόσθεσε: "Πρέπει όλοι μαζί, αγρότες, εργάτες, επαγγελματοβιοτέχνες, έμποροι, μαθητές, τα παιδιά μας, να παλέψουμε για να αλλάξει αυτή η σκληρή πολιτική".

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Κώστας ΔΕΤΣΙΚΑΣ

Μπέρρυ ΤΣΟΥΓΚΡΑΝΗ

Γρηγόρης ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Μανώλης ΠΑΚΙΑΣ