ΔΕΝ είχαμε ακούσει το όνομά του. Μας ήταν ολότελα άγνωστος ο ποιητής. Κι όμως, τα τραγούδια του Δ. Σολωμού, ανώνυμα, είχαν κιόλας ταξιδέψει στα νησιά μας. Τα είχαν πάρει πια οι κανταδόροι μας. Τα τραγουδούσαν οι συντροφιές, ναυτικοί και ξωμάχοι, στα γλέντια και τα πανηγύρια τους.

ΑΚΟΥΓΕΣ τότε στις ταβέρνες παρέες να συντροφεύουν το κρασί τους με την "Ξανθούλα" και την "Αγνώριστη". Κι εκεί να ξετυλίγουν της θάλασσας και του κάμπου τα μαντάτα. Ολα τα βάσανα και τις ελπίδες τους.

ΤΑ πρώτα αυτά σολωμικά τραγούδια τα 'χαν πάρει στο στόμα και οι μανάδες μας. Τα είχαν βρει ταιριαστά και τα πέρασαν στα νανουρίσματα. Ακούγονταν πάνω στις κούνιες, μελωδικά και εκείνα συντροφευμένα με το φως του κρεμαστού βενετσιάνικου καντηλιού, που σκόρπιζε το φως του μέσα στην κάμαρα.

ΗΤΑΝ,λοιπόν, οι θαλασσινοί δρόμοι, που μας έφερναν του Σολωμού τα πρώτα εκείνα τραγούδια. Με τα πλεούμενα εκείνης της εποχής, που με τα πανιά όργωναν το Ιόνιο και πηγαινοέρχονταν στη Γλαρέντζα. Αλλά και ταξίδια σε μακρινούς τόπους, που χρειάζονταν ναυτοσύνη και αποκοτιά.

ΚΟΥΒΑΛΟΥΣΑΝ όλα τα καλά. Κι είχε μεγάλο πλούτο, τότε της Ζάκυθος το νησί. Μπόλικο το χρυσάφι, η "μαύρη ρώγα", η σταφίδα, τα λάδια. Τα ξακουστά της κρασιά, το αλάτι. Αλλά τροφοδότης, επίσης, και σε άλλα δικά της προϊόντα κεραμικά. Οι δικοί της πήλινοι καντηλιέρηδες, τα χρειαζούμενα λαδοφάναρα για του σπιτιού τις ανάγκες.

ΑΝΤΑΜΑ,λοιπόν, μ' όλα αυτά ταξιδεύουν και του Σολωμού τα πρώτα - πρώτα τραγούδια αυτά, που ο ποιητής με το χειρόγραφο το πρώτο τα 'χε δώσει στους κανταδόρους του νησιού του. Κι είχαν ακουστεί στις βραδινές καντάδες και στις ταβέρνες της Ζάκυθος. Οι ναυτικοί τα έφεραν στα δικά τους πόρτα. Αλλοι στη Γλαρέντζα. Και άλλοι στου Ιονίου τα πόρτα.

ΚΑΙ δεν είναι βέβαια μοναδική αυτή η περίπτωση να ταξιδεύουν με το στόμα του λαού τα τραγούδια και να μένει άγνωστος, αποξεχασμένος ο δημιουργός, αυτός, που έγραψε το τραγούδι. Κάτι παρόμοιο έγινε στα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης, που πολλά τραγούδια πέρασαν στου λαού το στόμα. Και έμεινε άγνωστος, και μένει, ο δημιουργός, ο ποιητής.

ΜΗΠΩΣ αυτό δεν έγινε με τον παιάνα του Νίκου Καρβούνη "Βροντάει ο Ολυμπος" ή με του ΕΛΑΣ τον ύμνο της Σοφίας Παπαδάκη; Ο λαός ξεπερνά, έτσι, τα προσωπικά πλαίσια. Τα κάνει δικά του και τα χαίρεται στη ζωή του. Τα εμπιστεύεται στα παιδιά του. Και μένει έτσι σαν λαϊκή κληρονομιά.

ΣΥΧΝΑ σε παρόμοιες αναφορές ο καθηγητής, ο αγωνιστής Νίκος Βέης, παρατηρούσε πως ποια πιο μεγάλη χαρά και ποια πιο τρανή δόξα είναι για έναν δημιουργό, παρά να βλέπει το λαό να παίρνει στο στόμα του το έργο του, να το τραγουδάει, να το χαίρεται να το κάνει δικό του;

ΚΙ ΕΙΝΑΙ αλήθεια πως, σ' εκείνα τα κατοχικά χρόνια, του Δ. Σολωμού το έργο αντάμωσε με του λαού την ψυχή. Οπως το ίδιο γινόταν και με μια σειρά άλλους μεγάλους Ελληνες δημιουργούς, που ως τότε έμεναν ουσιαστικά άγνωστοι κι αγνοημένοι. Ολα αυτά φωτίστηκαν μέσα σε μια νέα πραγματικότητα.

ΚΑΙ φανέρωσαν όλη τους την ομορφιά, όλη τους την αλήθεια, αλλά και το αγωνιστικό τους μήνυμα. Η περίπτωση με του Μακρυγιάννη τα Απομνημονεύματα είναι πολύ χαρακτηριστική. Δημοσιευμένα πολλά χρόνια πριν, έμεναν καταχωνιασμένα και απλησίαστα. Μέχρις ότου θα 'φτανε η Εθνική Αντίσταση και η μεγάλη δοκιμασία. Και θα διαπλάτωνε, θ' άνοιγε τις σελίδες και τις μεγάλες αλήθειες του.

ΤΑ ίδια περίπου και με τον Σολωμό. Περιορισμένη ως τότε η γνωριμία μαζί του. Συχνά επιφανειακή κι επίπλαστη με κάποιες πάντα εξαιρέσεις άλλων εκπαιδευτικών, που, αγνοώντας τις φωτοσβεστικές εντολές της μεταξικής δικτατορίας, φώτιζαν όπως έπρεπε τον Εθνικό μας Υμνο, τους "Ελεύθερους Πολιορκημένους", όλο το σολωμικό έργο.

ΑΛΛΑ όσα δεν έκαναν τα τόσα και τόσα χρόνια τα δούλεψε η Κατοχή, που έφερε το έργο του ποιητή στην αγωνιστική γνωριμιά, αυτήν που απαιτούσαν οι καιροί. Του Σολωμού τραγούδια - εκτός από τον Υμνο - τροφοδοτούσαν τις μισοπαράνομες γιορταστικές εκδηλώσεις και τα πασίγνωστα εκείνα πάρτι, που οργάνωναν οι ΕΑΜικές Οργανώσεις. Δικοί του στίχοι πλαισίωναν τις αφίσες μας. Αλλά και τα συνθήματα, που γράφαμε στους τοίχους.