Ωρα είναι να κάνουμε έναν περίπατο, να αποτολμήσουμε ένα μικρό ταξίδι, να προσφέρουμε στον εαυτό μας ένα μικρό διάλειμμα από την καθημερινότητα που μοιάζει με αιωνιότητα καμιά φορά. Ωρα να φύγουμε, να πάμε στο Διδυμότειχο, στους Μεταξάδες, στους Ασβετάδες, με ξεναγό το φακό της ΕΤ - 1 που θα ξεκινήσει την "περιήγηση" στις 20.15 την Τρίτη.

Η τελευταία εκπομπή του εξαιρετικού ντοκιμαντέρ "Ηθέα Θράκης - ο τόπος και ο τρόπος" θα μας γοητεύσει, θα μας ενημερώσει, θα μας ψυχαγωγήσει.

Η ιστορία του Διδυμότειχου που πριν γίνει μια μικρή και ασήμαντη επαρχιακή πόλη και μοιραστεί τη μοίρα τόσων και τόσων ασήμαντων περιοχών, υπήρξε για λίγο πρωτεύουσα τόσο της βυζαντινής όσο και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σημαντική γεωστρατηγική θέση, "αμυντικό στήθος", για το Βυζάντιο κυρίως, που μετά την κατάρρευση των οχυρωματικών έργων του Ιουστινιανού, εξαρτιόταν όσο ποτέ άλλοτε από τέτοιες θέσεις οχυρά. Οι σπηλιές των τρωγλοδυτών του Διδυμότειχου, που δεν έπαψαν ποτέ να κατοικούνται από τα βυζαντινά χρόνια μέχρι σήμερα, θυμίζουν έντονα την αρχιτεκτονική των περίφημων σπηλαίων της Καππαδοκίας. Ο Πασχάλης Χρηστίδης, ράφτης, θυμίζει τον "τελευταίο μοϊκανό", είναι ένας από τους τελευταίους δεξιοτέχνες της γκάιντας που, γνωρίζοντας τη σωστή εκτέλεση των τραγουδιών, γίνεται διαχειριστής της ιστορικής μνήμης.

Στο χωριό Μεταξάδες, έξω από το ταπεινό εκκλησάκι των χρόνων της τουρκοκρατίας, οι επιτάφιες πλάκες με τη βυζαντινή γραφή μόλις που μας επιτρέπουν να διαβάσουμε πως... "εν τω μηνί Αυγούστω εκοιμήθη ο δούλος του θεού εν έτει 1600" κι αλλού 1724, 1765, 1821... Ο κατ' εξοχήν χώρος της σιωπής αρχίζει να μιλά, εύγλωττα, δυνατά και να αφηγείται την ιστορία της Θράκης.

Και, δίπλα στο απέριττο εκκλησάκι, τα δίπατα σπίτια με εντυπωσιακή αρχιτεκτονική και με τη μοναδική καλαίσθητη ξυλοδεσιά εντυπωσιάζουν. Τραβούν και αιχμαλωτίζουν το βλέμμα του επισκέπτη. Ο επάνω χώρος ήταν αφιερωμένος στα κουκούλια, ενώ ο κάτω είναι φτιαγμένος για την οικογένεια. Τώρα πια και τα δυο πατώματα είναι άδεια, είναι έρημα, ερειπωμένα. Οι κάτοικοι έφυγαν, μετοίκησαν κι έριξαν μαύρη πέτρα, η εκτροφή των κουκουλιών μοιραία σταμάτησε, ο τόπος ρήμαξε και έμεινε μονάχα το όνομα: Μεταξάδες.

Στους Ασβετάδες το τοπίο μεγαλώνει, θεριεύει, ζεσταίνει τον ταξιδιώτη. Η θερμή, εγκάρδια και φιλική υποδοχή που κάνουν οι Μαρήδες στο καφενείο της Σουλτάνας και κάνει να νομίσεις ότι όλη η Ελλάδα χωράει εκεί μέσα. Κι ας συρρίκνωσε η μετανάστευση το χωριό κι ας το αποδεκάτισε, κι ας άφησε μονάχα 486 ακριτικές ψυχές να φυλάνε τις Θερμοπύλες... Να διαφυλάττουν την παράδοση, να δημιουργούν πολιτιστικούς συλλόγους των οποίων μέλη να θεωρούνται όλοι οι χωριανοί όπου κι αν βρίσκονται, να περνάει η μια γενιά στην άλλη την κληρονομιά των τραγουδιών, να χορεύουν και να τραγουδάνε σαν παιδιά στην πλατεία του χωριού μέσα στην παγωνιά... Ψυχές ευγενικές, πολιτισμένες, ατρόμητες, κατοικούν μέσα στα αδέλφια Λιγούρη που κάνουν ό,τι μπορούν - και καταφέρνουν θαύματα - να διατηρούν το Σύλλογο. Ο ένας είναι ο Πασχάλης ο εκπαιδευτικός, και ο δεύτερος ο Κώστας, ο Κώτσας, που παίζει φλογέρα και τουμπελέκι, και η Σουλτάνα κι η μικρή της εγγονή και ο τυφλός παίχτης της γκάιντας ο Θεοδόσης, και οι άλλοι, όλοι οι υπόλοιποι οι τετρακόσιοι τόσοι κάτοικοι... Και είναι πραγματικά εκπληκτικό το πώς η γκάιντα, το κύριο μουσικό όργανο που συνοδεύει τα τραγούδια τους, έχει επηρεάσει την τεχνική των γυναικών, οι οποίες μιμούνται το χρώμα της, κυρίως στην υψηλή περιοχή της φωνής. Στο "Φυλαχτό" θα συγκλονίσει τον ακροατή η φωνή της Σουλτάνας που μοιάζει με σπαραγμό, με λυγμό, με θρήνο, στο τραγούδι της ξενιτιάς που λέει: "Διώχνεις με Μάνα, διώχνεις με", το τραγούδι που συνομιλεί μαγικά με τα πουλιά για την τύχη του ξενιτεμένου γιου, και στο φημισμένο δάσος της Δαδιάς, που βρίσκεται κοντά στο Φυλακτό, θα δεις τους γυπαετούς να γυροφέρνουν στον αέρα λες και γελούν. Και τριγυρνούν για να σιγουρευτούν πως η μοναξιά τ' ουρανού μεγαλώνει και να διαπιστώσουν αν είναι παντού η ίδια. Μα η ξενιτιά και η μοναξιά γίνεται τέχνη, γίνεται τραγούδι, γίνεται σπαραγμός, αποχαιρετισμός, κάλεσμα. Η Αλεξανδρούπολη, που έχει απορροφήσει μεγάλο μέρος των κατοίκων του Εβρου, έγινε φυτώριο της νέας γενιάς που χορεύει και τραγουδά με τον ίδιο συγκινητικό τρόπο τα θρακιώτικα τραγούδια γιατί στη χώρα μας ο τόπος γίνεται τρόπος, γίνεται στίχος, γίνεται μελωδία, γίνεται τραγούδι. Εκεί θα πάμε και δε βλέπουμε την ώρα.