Ο ευρωπαϊκός αέρας στον πολιτισμό "φοριέται" πολύ τώρα τελευταία. Τα... μεγαλόπνοα σχέδια του υπουργού Πολιτισμού εκεί βασίζονται. Ωστόσο, εκείνοι που ζουν και δρουν στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ενωσης γνωρίζουν πολύ καλά ότι ο πολιτισμός είναι τελευταίος στη λίστα των προτεραιοτήτων
Ο πολιτισμός στις Βρυξέλλες είναι κάτι γενικό και αφηρημένο. Και σίγουρα, οποιοδήποτε πρόγραμμα σχετίζεται με αυτόν είναι εγκλωβισμένο μέσα στα γρανάζια της γραφειοκρατίας, αλλά και της αδιαφορίας από τους ισχυρούς της Κοινότητας, οι οποίοι είτε τον θεωρούν υπόθεση μικρής σημασίας είτε απλώς υποκλίνονται στο αμερικανικό πρότυπο κι ας ισχυρίζονται το αντίθετο.
Φαινομενικά υποτίθεται πως έχουν τρεις άξονες: Το πρόγραμμα "Αριάδνη",που αφορά στις μεταφράσεις λογοτεχνικών έργων στις λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το πόση σημασία δίνουν οι Ευρωπαίοι εταίροι, αποκαλύπτεται από το πόσο καθυστέρησε, τη διάρκειά του, που είναι μόλις για την περίοδο 1997 - '98 και το ύψος της χρηματοδότησης, που δεν ξεπερνά τα 7 εκατ. ECU!
Το πρόγραμμα "Ραφαήλ",επιφανειακά, μας αφορά περισσότερο. Σκοπός του είναι η διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και ειδικότερα η διατήρηση, προστασία και αξιοποίηση. Είναι προφανές ότι απευθύνεται περισσότερα στην Ελλάδα, στην Ιταλία και γενικότερα στις μεσογειακές χώρες. Γι' αυτό ακριβώς χώρες - μέλη όπως η Αγγλία και η Γερμανία επιχειρούν είτε να το μπλοκάρουν είτε να το συρρικνώσουν. Και μάλλον το πέτυχαν, αφού ήδη μειώθηκε η χρηματοδότηση.
"Καλειδοσκόπιο" ονομάζεται ένα πρόγραμμα που θεσπίστηκε το 1990, με σκοπό να βελτιώσει τις πολιτιστικές ανταλλαγές σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να ενθαρρύνει την πολιτισμική δημιουργία. Ο προϋπολογισμός για το 1997 άγγιξε μόλις τα 7 εκατ. ECU.
Μπορεί όσοι σχεδίασαν τα παραπάνω να τα επικαλούνται ως το άλλο πρόσωπο της ΕΕ, αλλά η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Ο προγραμματισμός πολιτιστικών δράσεων δεν υποτάσσεται στην ανάγκη προώθησης και ανάδειξης του πολιτισμού, αλλά στο στόχο της οικονομικής σύγκλισης.Ενωση πολιτισμών το λένε, αλλά πολιτισμική ισοπέδωση των αδύναμων λαών προοιωνίζεται. Η κύρια δράση της Κοινότητας στον πολιτιστικό τομέα, όπως προβλέπεται και από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ,με μαθηματική ακρίβεια οδηγεί στην άμβλυνση και διάβρωση της πολιτισμικής μας συνείδησης. Οι οικονομικά ισχυροί στο πέρασμά τους θα σαρώσουν κάθε ιδιαιτερότητα στις κουλτούρες των μικρών λαών. Βεβαίως, υπάρχει ο Μπετόβεν και ο Μπαχ, όπως και ο Αισχύλος και ο Ευριπίδης. Αλλά ήδη στην Ελλάδα με το μονοπώλιο του Μεγάρου Μουσικής είδαμε τι σημαίνει αποκλειστική προβολή της ευρωπαϊκής κουλτούρας.Πώς, όμως, η χώρα μας θα μπορέσει να δείξει και να εξαγάγει την άλλη της πλευρά;
Πολιτισμός είναι και ο Τσιτσάνης με τον Βαμβακάρη. Το ρεμπέτικο και το λαϊκό τραγούδι. Πώς αυτό θα μπορεί να σταθεί ισοδύναμα στα ευρωπαϊκά μονοπώλια; Αλλωστε, ο πραγματικός στόχος είναι αλλού: Στην αντίπερα όχθη του αμερικανικού πρότυπου και των πολυεθνικών να δημιουργηθεί ένα ευρωπαϊκό πολιτιστικό πρότυπο, στηριζόμενο όμως πάλι σε οικονομικά ισχυρούς, που μονοπωλούν την Τέχνη.Πόλεμος μονοπωλίων, δηλαδή. Σε αυτή την περίπτωση το μεγαλύτερο βάρος ρίχνεται στην κινηματογραφική παραγωγή. Παρ' όλα αυτά, όσο κι αν στηρίζει και παράγει κινηματογραφικό υλικό, αδυνατεί να το αφομοιώσει, αφού οι πολίτες της συνθλίβονται κάτω από τα αμερικανικά πρότυπα. Με άλλα λόγια, η "αντίσταση" στην αμερικανική κουλτούρα θα προκαλέσει μία άλλου είδους ομοιομορφία και ισοπέδωση με την επίφαση της ευρωπαϊκής πολιτιστικής σύγκλισης.Αλληλοεπίδραση, ισχυρίζονται Ευρωπαίοι εταίροι, δε σημαίνει ισοπέδωση.
Η θέση όμως της Ελλάδας και άλλων χωρών αποδεικνύει αυτό ακριβώς. Ακόμα και στον τομέα του κινηματογράφου και της τηλεόρασης περιχαρακώθηκαν οι μικρές χώρες, με ανάλογα προγράμματα γι' αυτές, στο πλαίσιο του μεγαλύτερου προγράμματος "MEDIA". Η κοινή πολιτιστική δράση έτσι όπως εννοείται είναι απίθανο να σεβαστεί περιφερειακές πολιτιστικές ιδιαιτερότητες των κρατών -μελών. Η διάβρωση είναι ορατή, αφού έτσι κι αλλιώς ο στόχος είναι καθαρά οικονομικός. Δεδομένου ότι πρόκειται για μεγέθη κατανάλωσης, το μόνο που θα φροντίσουν τα ισχυρά κράτη - μέλη είναι η αποδοτικότητα σε αυτό το επίπεδο.
Η πολιτική για τον πολιτισμό είναι ανύπαρκτη και ποιος εγγυάται ότι στο όνομα του κοινού ευρωνομίσματος κάτι θα αλλάξει; Το νέο πρόσχημα ονομάστηκε πρόγραμμα "Πλαίσιο".Προβλέπει τη δημιουργία δικτύων σε ευρωπαϊκό επίπεδο - έχουμε ήδη δει πόσο ανέφικτα είναι και στη χώρα μας όλα αυτά με τα ανενεργά πλέον Πολιτιστικά Δίκτυα - καθώς και συμβολικές δράσεις, με συμβολικές φυσικά χρηματοδοτήσεις, που θα αφορούν σε ανάδειξη μεγάλων μνημείων, όπως η Ακρόπολη για παράδειγμα. Επίσης, περιλαμβάνει ενίσχυση των δραστηριοτήτων μικρών χωρών, κάτι σαν ελεημοσύνη, που απλώς περιχαρακώνει τις μικρές χώρες και υπογραμμίζει το "δευτερεύοντα" ρόλο τους. Ο προβλεπόμενος προϋπολογισμός γι' αυτό το πρόγραμμα είναι 167 εκατ. ECU και θα έχει διάρκεια έως το 2005.
Το ενδεχόμενο των περικοπών βρίσκεται πάντα προ των πυλών. Στο μεταξύ, η ΕΕ ανακάλυψε ένα νέο άλλοθι έως το 2005 και ο Ε. Βενιζέλος ένα δικό του άλλοθι έως το 2004 προσπαθώντας να επιβάλει την ψευδαίσθηση ότι με τους Ολυμπιακούς Αγώνες όλα θα γίνουν. Και εξαγώγιμο πολιτισμό θα έχουμε και μνημεία θα φτιάξουμε και μουσεία καινούρια και θα ενοποιηθούμε και άλλα πολλά μεγαλόπνοα, που είναι αμφίβολο αν τελικά πραγματοποιηθούν.
Ούτως ή άλλως για να γίνει οτιδήποτε περί πολιτισμού στην Κοινότητα απαιτείται η ομοφωνία. Ετσι, στο πλαίσιο της Συνθήκης του Αμστερνταμ ζητήθηκε τροποποίηση του κανόνα της ομοφωνίας και θέσπιση της πλειοψηφίας για τα θέματα του πολιτισμού. Οπως ήταν φυσικό, το αίτημα δεν έγινε δεκτό. Επομένως, όσες δυσμενείς ρυθμίσεις έχουν προκύψει για τον πολιτισμό, όπως η περικοπή των κονδυλίων του προγράμματος "Ραφαήλ", είχαν τη σύμφωνη γνώμη και της ελληνικής πλευράς.
Είναι σχεδόν δεδομένο ότι ο ελληνικός πολιτισμός δε θα βρει ανταπόκριση μέσα στους κύκλους της Ευρώπης. Οσοι, για παράδειγμα, λένε ότι στον τομέα της μουσικής έγιναν κάποια βήματα για τους Ελληνες τραγουδιστές στο εξωτερικό, τρέφουν αυταπάτες. Πέρα από τα ελληνικά σύνορα βγαίνουν συγκεκριμένοι καλλιτέχνες, που εκμεταλλεύονται τη μόδα του λεγόμενου "έθνικ" για να μπουν οι δίσκοι τους στα διεθνή δισκοπωλεία. Αλλά το "έθνικ" δεν είναι κάτι νέο για τη χώρα μας. Η ελληνική μουσική διαθέτει από τις πλουσιότερες παραδόσεις, τις οποίες όσοι μέχρι την περασμένη δεκαετία τις περιφρονούσαν οι ίδιοι σήμερα τις υμνούν. Ξαφνικά, λοιπόν, η ελληνική μουσική παρουσιάζεται ως εξαγώγιμη. Η αλήθεια βρίσκεται αλλού: Τίποτε δεν άλλαξε, απλώς η μουσική βιομηχανία και στην Ελλάδα κινείται από τις μεγάλες πολυεθνικές. Οι στόχοι, συνεπώς, είναι κοινοί: Η κατανάλωση και το κέρδος των πολυεθνικών, είτε βρίσκονται στην Ελλάδα είτε στην Αγγλία.Αυτή είναι και η αλήθεια της δήθεν πολιτισμικής ενοποίησης. Το άλλο της όνομα θα μπορούσε να είναι συγκέντρωση και ενοποίηση οικονομικών συμφερόντων
Στον τομέα, εξάλλου, της Πολιτιστικής Κληρονομιάς,δεχόμαστε πολλές πιέσεις για το λεγόμενο πολιτιστικό τουρισμό,ιδέα που φαίνεται να συγκινεί τον υπουργό Πολιτισμού. Μόνο που η αξιοποίηση των μνημείων ήταν υπόθεση εθνική και όχι ευρωπαϊκή, μέχρι που μπήκε στη ζωή μας η επικίνδυνη έννοια "διαχείριση - αξιοποίηση μνημείων",ευρωπαϊκής έμπνευσης, που απλώς υπογραμμίζει ότι στη διανομή των ρόλων για τη χώρα μας αποφάσισαν τουριστικού περιεχομένου δραστηριότητες. Σε αυτή τη λογική μοιράστηκαν στην περιφέρεια και τα χρήματα του Πακέτου Ντελόρ που αφορούν σε μνημεία. Ο όρος δεν είναι η αποκατάσταση, αλλά η αποκατάσταση με σκοπό τη διαχείριση και τη χρήση. Κατά τ' άλλα, στην ίδια την περιφέρεια ο πολιτισμός με όλες τις εκφράσεις λάμπει διά της απουσίας του...
Δ. Μ.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - ΣΠΟΤ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Στην Ελλάδα, με το μονοπώλιο του Μεγάρου Μουσικής, είδαμε τι σημαίνει αποκλειστική προβολή της ευρωπαϊκής κουλτούρας. Πώς, όμως, η χώρα μας θα μπορέσει να δείξει και να εξαγάγει την άλλη της πλευρά;
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Feeds
"Μητέρες" της Μεσογείου 
