ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ (του ανταποκριτή μας Χρ. ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥ).-

Αύριο η αμερικάνικη Ακαδημία Τεχνών θα απονείμει στον 89χρονο Ελληνοαμερικάνο σκηνοθέτη Ελία Καζάν "Οσκαρ" για το "σύνολο της προσφοράς" του. Η απόφαση της βράβευσης του Καζάν, που αναμφισβήτητα υπήρξε σημαντικότατος σκηνοθέτης στις δεκαετίες του '50 και '60 (βραβευμένος δύο φορές με "Οσκαρ"), που πάρθηκε ομόφωνα από το ΔΣ της Ακαδημίας (7/1/1999), χωρίς καν συζήτηση, παρ' ό,τι επιβαλλόταν στην περίπτωση του Καζάν - όπως ήταν επόμενο προκάλεσε έντονες διαμαρτυρίες πολλών Αμερικανών σκηνοθετών, σεναριογράφων, ηθοποιών, αλλά και της αμερικανικής κοινής γνώμης.

Οι διαμαρτυρόμενοι, δικαιολογημένα, θεωρούν απαράδεκτη τη συνολική βράβευση του Καζάν, ο οποίος με δύο καταθέσεις του στην αντικομμουνιστική Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών,τον Γενάρη και Απρίλη του 1952, εποχή κορύφωσης του ιεροεξεταστικού μακαρθισμού ενάντια σε οτιδήποτε προοδευτικό υπήρχε στην αμερικάνικη κοινωνία, συνεργάστηκε μαζί της.Στην πρώτη κατάθεσή του απάντησε σε όλες τις ερωτήσεις της Επιτροπής, εκτός από μία: Αν κάποιοι από φίλοι και συνεργάτες του ήταν κομμουνιστές. Στη δεύτερη, όμως, κατάθεσή του ο Ελία Καζάν κατέδωσε οκτώ παλιούς φίλους και συντρόφους του,από την "Ομάδα Θεάτρου" της Νέας Υόρκης, οι οποίοι ανήκαν στο ΚΚ ΗΠΑ, όπως και ο ίδιος, από το οποίο έφυγε το 1936.

Στη δεύτερη κατάθεση είπε "Αλλαξα γνώμη. Εκανα λάθος να μην αποκαλύψω αυτά τα ονόματα πριν, γιατί η μυστικότητα εξυπηρετεί τους κομμουνιστές",όπως αναφέρει στο βιβλίο του που κυκλοφόρησε το 1980 "Προδίδοντας ονόματα",σχετικά με τον "Μαύρο Πίνακα" και τις συνέπειές του, ο Βίκτορ Ναβάσκι,εκδότης σήμερα εβδομαδιαίου αριστερού περιοδικού. Η κατάθεση, γραμμένη από πριν και λεπτομερής, έδινε τα ονόματα οκτώ μελών του κομματικού πυρήνα στην "Ομάδα Θεάτρου" και ορισμένων στελεχών του κόμματος. Παράλληλα, διαχώριζε τη θέση του από το ΚΚ ΗΠΑ,λέγοντας μεταξύ άλλων: "Προσπαθούσε να με χρησιμοποιήσει για να επιβληθεί στην ομάδα. Μου είχε ανατεθεί από τον κομμουνιστικό πυρήνα, να ζητώ να λειτουργεί η ομάδα "δημοκρατικά". Αυτό ήταν χαρακτηριστική κομμουνιστική τακτική" (!)

Ο Καζάν έκανε κι άλλες υποχωρήσεις. Παρέδωσε στην Επιτροπή κατάλογο των ταινιών του, όπου με σημειώσεις για κάθε ταινία επιχειρηματολογούσε ότι "δεν είναι φιλοκομμουνιστική" (!) Μετά την κατάθεση, με πληρωμένο ολοσέλιδο κείμενό του στους "Τάιμς της Ν. Υόρκης" καταδίκαζε τον κομμουνισμό σαν"επικίνδυνη ξένη συνωμοσία" και καλούσε και άλλους "φιλελεύθερους" να κάνουν το ίδιο.Επιπλέον, το 1988 με το βιβλίο του "Μια ζωή" διακήρυξε ανερυθρίαστα ότι "έδρασε έντιμα", καταδίδοντας φίλους και συντρόφους και ότι "θα ξανάκανε το ίδιο", ενώ σε συνεντεύξεις του, που ηχογραφήθηκαν από τον συγγραφέα Τζεφ Γιανγκ - ανιψιό του σεναριογράφου Νεντ Γιανγκ που καταστράφηκε από τον "Μαυροπίνακα" - και θα εκδοθούν σε βιβλίο εκφράζει την απέχθειά του για τον κομμουνισμό, χαρακτηρίζοντάς τον "δουλεία του πνεύματος" και "δικαιολογεί" την πράξη του, λέγοντας ότι "έχει πειστεί πως ένας πραγματικός κίνδυνος απειλούσε τις ΗΠΑ".

Για την ιστορία, να πούμε ότι η Επιτροπή άρχισε το 1947 "ακροάσεις" υπόπτων καλλιτεχνών, με το "επιχείρημα" ότι στο Χόλιγουντ "εισέδυσαν" κομμουνιστές, κάνοντας "υπονομευτική" προπαγάνδα. Ορισμένοι σεναριογράφοι και σκηνοθέτες, "Οι 19 εχθρικοί",όπως αποκαλούνταν, που κλήθηκαν σε απολογία, αντέδρασαν θαρραλέα στην αντισυνταγματική αξίωση του Μακάρθι να ελέγξει τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Αποτέλεσμα ήταν να τους απαγγελθεί κατηγορία, 10 από αυτούς - όλοι διακεκριμένοι - να φυλακιστούν και να επιβληθεί ο "Μαυροπίνακας" σε βάρος εκατοντάδων καλλιτεχνών, που καταστράφηκε η καριέρα και η ζωή τους. Με τις "ακροάσεις" του 1951 και 1952 στον "Μαυροπίνακα" πέρασαν και εκατοντάδες άλλοι, από τον οποίο έβγαιναν μόνον όσοι κατέδιδαν συναδέλφους τους, όπως συνέβη και με τον Καζάν.

Να σημειωθεί ότι τον Γενάρη του 1997 το Αμερικάνικο Κινηματογραφικό Ινστιτούτο και ο Σύνδεσμος Αμερικανών Κριτικών Κινηματογράφου αρνήθηκαν να βραβεύσουν τον Καζάν για το σύνολο της προσφοράς του. Μάλιστα, ο αντιπρόεδρος των κριτικών και συγγραφέας Τζόζεφ Μακμπράιτ,διανέμοντας στα μέλη αντίτυπα της κατάθεσης του Καζάν, τόνισε ότι "τιμώντας την καριέρα κάποιου, τιμάς την ολότητα αυτού που εκπροσωπεί. Η μετά το 1952 καριέρα του Καζάν οικοδομήθηκε πάνω στα ερείπια άλλων ανθρώπων. Και αυτό είναι ένα σοβαρό ηθικό θέμα".

Ενόψει αυτής της βράβευσης, που "άνοιξε πληγές", ένας όμιλος σεναριογράφων και συγγραφέων - θυμάτων του "Μαυροπίνακα",διενήργησε έρανο για να μπορέσει, πληρώνοντας, να καταχωρηθεί σε έντυπα του Λος Αντζελες ανακοίνωσή του, με την οποία καλεί τους παρισταμένους στην απονομή, τουλάχιστον "να μη σηκωθούν και χειροκροτήσουν τον Καζάν",να υπάρξει τουλάχιστον μια "ελάχιστη έκφραση αποδοκιμασίας για την ασυνείδητη πράξη της Ακαδημίας, για να δει το ακροατήριο σε όλο τον κόσμο ότι υπάρχουν μερικοί στο Χόλιγουντ, μερικοί Αμερικανοί, που δεν υποστηρίζουν τους μαύρους πίνακες και τους καταδότες".

Ο όμιλος, όπως δήλωσε ο συγγραφέας Μπέρναρντ Γκόρντον,σχεδιάζει συγκέντρωση διαμαρτυρίας έξω από το Μουσικό Κέντρο του Λος Αντζελες, όπου θα γίνει η απονομή, γιατί "Είναι αίσχος να τιμάται ένας άνθρωπος που υποτάχθηκε στην Επιτροπή. Ενας άνθρωπος με τέτοιο κύρος και άτρωτος οικονομικά, που δε χρειαζόταν να το κάνει αυτό, για να προστατέψει την καριέρα του. Αν τουλάχιστον ο Καζάν ζητούσε συγνώμη θα μείωνε αυτή την αντίθεση. Αλλά αυτό φαίνεται απίθανο".

Η Ακαδημία, βέβαια, για να "χρυσώσει το χάπι", επέλεξε να επιδώσουν το βραβείο στον Καζάν δύο μεγάλα και αριστερών αποκλίσεων, ονόματα. Οι Ρόμπερτ Ντε Νίρο και Μάρτιν Σκορτσέζε.