Το δύσμορφο πρόσωπο της παιδικής εργασίας κάνει την εμφάνισή του σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Το 1/4 της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας οφείλεται στην παιδική εργασία!!! Ενας αμείλικτος κλοιός τεράστιων οικονομικών συμφερόντων σφίγγει γύρω από εκατοντάδες εκατομμύρια μικρά παιδιά. Το κεφάλαιο δε διακρίνεται φυσικά - ανάμεσα στα άλλα - για την ευαισθησία του. Οπως εκμεταλλεύεται πόρους, καταστάσεις, όλους τους εργαζόμενους και τους λαούς του κόσμου, έτσι εκμεταλλεύεται και τα παιδιά, ανεξαρτήτου ηλικίας, εθνικότητας, φυλής και φύλου. Είναι κι αυτά, αριθμοί, μέσα παραγωγής, εργαλεία, παράγοντες πρόσθεσης ή αφαίρεσης κέρδους, για τους κεφαλαιοκράτες.

Σε πολλές χώρες της Ασίας,της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής,ακόμη και στην Αυστραλία,αλλά και πολύ πιο κοντά μας, υπάρχουν παιδιά που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο γνωρίζουν από πολύ νωρίς τον αγώνα της βιοπάλης και σε πολλές περιπτώσεις μεγαλώνουν και γερνούν πριν την ώρα τους, υποφέρουν και οδηγούνται στο θάνατο.

Υπολογίζεται ότι στις λεγόμενες αναπτυσσόμενες χώρες εργάζονται 250 εκατ. παιδιά, ηλικίας 5-14 ετών. Από αυτά υπολογίζεται ότι 50-60 εκατ. παιδιά, ηλικίας 5-11 ετών, εργάζονται σε επικίνδυνες συνθήκες!!! Οι πιο ακραίες μορφές παιδικής εργασίας, αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό, παρατηρούνται σε χώρες της Ασίας, του οικονομικού "παραδείσου" της δεκαετίας του '80. Στην Ασία εντοπίζεται το 61% των παιδιών που εργάζονται στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Στην Αφρική το 32% και στη Λατινική Αμερική το 7%! Τα 140 εκατομμύρια παιδιά (56%) είναι αγόρια και τα 110 εκατομμύρια (44%) κορίτσια.

Γενικότερα, το ποσοστό συμμετοχής των παιδιών, ηλικίας από 5-14 ετών, στην οικονομική δραστηριότητα, εκτιμάται σύμφωνα με στοιχεία του 1995: Στο 24,7% για όλο τον κόσμο! Στο 41,4% για την Αφρική. Στο 21,1% για την Ασία, πλην Ιαπωνίας. Στο 16,5% για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική. Στο 10,4% για την Ωκεανία, πλην Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας (ουσιαστικά δηλαδή η Νέα Γουινέα και μια σειρά νησιών στην περιφέρεια της ηπείρου).

Αυτά είναι μερικά από τα σημαντικότερα στοιχεία που έχουν συλλεχτεί για την παιδική εργασία σε παγκόσμιο επίπεδο, ωστόσο θεωρείται βέβαιο ότι ο αριθμός είναι ακόμη μεγαλύτερος και ότι υπάρχει σημαντική αύξηση της παιδικής εργασίας στην Ευρώπη, δεδομένου της οικονομικής και θεσμικής κατάστασης που έχει διαμορφωθεί στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες.

Αυτή τη στιγμή, μικρά ή μεγαλύτερα παιδιά - μερικά είναι μικρότερα και από πέντε χρονών - πλένουν τζάμια αυτοκινήτων στην Ελλάδα για ένα κατοστάρικο, ράβουν δερμάτινες ποδοσφαιρικές μπάλες στο Πακιστάν για 25 αμερικάνικα σεντς το κομμάτι, τοποθετούν τα φιτίλια στα γνωστά μας "δυναμιτάκια" στην Ινδία, είναι ρακοσυλλέκτες στη Λατινική Αμερική, εκπορνεύονται στην Ταϊλάνδη, στρατεύονται αναγκαστικά σε χώρες της Αφρικής. Οι "εργασίες" αυτές, σε συνάρτηση και με την ηλικία των παιδιών, χαρακτηρίζονται ακραίες, ενώ πολλές από αυτές υπόκεινται στο κοινό ποινικό δίκαιο, πρώτα απ' όλα και πριν αναζητηθεί ο ρόλος του Εργατικού Δίκαιου.

Η πρόσφατη 87η Σύνοδος της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας,που πραγματοποιήθηκε στη Γενεύη 1-17 Ιούνη, κατέληξε σε μια Διεθνή Σύμβαση Εργασίας με βάρος σ' αυτές τις ακραίες, τις λεγόμενες χειρότερες μορφές παιδικής εργασίας. Δυστυχώς, ακόμη κι αυτό το θέμα έγινε αφορμή για "ακραίες" μορφές πολιτικής αντιπαράθεσης, ακόμη και εκμετάλλευσης. Ο διαβόητος "πλανητάρχης", ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπ. Κλίντον χρησιμοποίησε πρώτος και καλύτερος το βήμα της Συνδιάσκεψης, για να εκφράσει το "ενδιαφέρον" και τον "αποτροπιασμό" της χώρας του για τις χειρότερες μορφές παιδικής εργασίας! Αυτός που κομμάτιασε δεκάδες παιδιά με τις βόμβες του, έκανε κήρυγμα στη Γενεύη και ασχολήθηκε επιπλέον και με γενικότερα εργασιακά δικαιώματα!!!

Η νέα σύμβαση είναι λοιπόν πραγματικότητα και συμπληρώνει προηγούμενες συμβάσεις και για την παιδική εργασία και γενικότερα για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ωστόσο, καμία τέτοια σύμβαση δεν μπορεί ή δεν επιδιώκει να χτυπήσει τα οικονομικά συμφέροντα που οδηγούν στην εκμετάλλευση των παιδιών. Πολυεθνικές εταιρίες, με την έδρα τους στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, έχουν δημιουργήσει θυγατρικές επιχειρήσεις σε χώρες που ανθεί η παιδική εργασία, προκειμένου να ξεπεράσουν την όποια προστατευτική νομοθεσία ισχύει στη χώρα όπου εδρεύουν. Ακόμη και όταν δεν εμπλέκονται άμεσα, συνεργάζονται με εταιρίες που, χρησιμοποιώντας την παιδική εργασία, μειώνουν σημαντικά το κόστος συναλλαγής με τις πολυεθνικές.

Αυτές οι εταιρίες με τα τεράστια οικονομικά συμφέροντα, που επιβάλλονται σε χώρες του Τρίτου Κόσμου και που ασκούν μια ευρύτερη εξουσία σε αυτές τις χώρες, γεννούν και συντηρούν την παιδική εκμετάλλευση. Ταυτόχρονα, κυβερνήσεις της Δύσης και εργοδοτικές οργανώσεις υποτίθεται ότι αναζήτησαν στη Συνδιάσκεψη "λύση" στο πρόβλημα της εκτεταμένης παιδικής εργασίας, έχοντας τη βεβαιότητα ότι στα πλαίσια της "νέας τάξης" κανείς δεν μπορεί να επιβάλει, με οποιοδήποτε τρόπο, τα όποια μέτρα αποφασίσουν.

Η διεθνής σύμβαση, στην οποία κατέληξε η Σύνοδος της ΔΟΕ, δίνει βάρος στον καθορισμό των χειρότερων μορφών παιδικής εργασίας, τον ηλικιακό ορισμό του "παιδιού" και ορισμένα άλλα ζητήματα προστασίας και εκπαίδευσης. Ενδεικτικό είναι όμως ότι η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας περιορίζεται να εντοπίσει και να απαγορέψει τις πιο ακραίες εκφράσεις της παιδικής εργασίας, αν και διατυπώνει σαν στόχο την κατάργησή της.

Η θέση αυτή είναι τυπική, καθώς καμία χώρα δε θέλει την πλήρη κατάργηση της παιδικής εργασίας. Θα ήταν αρκετό όμως για αρχή η απαγόρευση των χειρότερων αυτών μορφών, εάν η σύμβαση συνοδευόταν από την πολιτική βούληση εφαρμογής της, κάτι που δε διασφαλίζεται ούτε από περιεχόμενό της, ούτε από τη λειτουργία της ΔΟΕ, ούτε από την πρακτική κάποιου κράτους - μέλους της Οργάνωσης.

Οσον αφορά το περιεχόμενο της σύμβασης, το πιο σημαντικό άρθρο, το άρθρο 3, καθορίζει σαν "χειρότερες μορφές παιδικής εργασίας":

"Κάθε μορφή δουλείας ή ανάλογες πρακτικές όπως η πώληση και η παράνομη εκμετάλλευση παιδιών, η καταναγκαστική ή υποχρεωτική εργασία, η υποδούλωση παιδιών λόγω χρεών.

Τη χρησιμοποίηση και την προμήθεια ή την προσφορά ενός παιδιού με σκοπό την πορνεία, για την παραγωγή πορνογραφικού υλικού ή πορνογραφικών θεαμάτων.

Τη χρησιμοποίηση, την προμήθεια, ή την προσφορά ενός παιδιού για παράνομες δραστηριότητες, ιδίως για την παραγωγή και τη διακίνηση ναρκωτικών, όπως καθορίζονται από τις σχετικές διεθνείς συμβάσεις.

Τις εργασίες οι οποίες, από τη φύση τους ή από τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ασκούνται, θέτουν σε κίνδυνο την υγεία, την ασφάλεια ή την ηθική του παιδιού".

Στους ορισμούς αυτούς, προστέθηκε εκ των υστέρων κι αυτός της αναγκαστικής στράτευσης,που επίσης έχει πάρει σημαντικές και φρικιαστικές διαστάσεις σε ορισμένες περιοχές.

Σύμφωνα με τη σύμβαση, παιδιά θεωρούνται τα άτομα κάτω των 18 ετών. Η κατεύθυνση της σύμβασης είναι η κάθε χώρα να δημιουργήσει μηχανισμούς ελέγχου εφαρμογής των διατάξεών της. Επίσης, κάθε χώρα πρέπει να εκπονεί και να εφαρμόζει προγράμματα δράσης, για την εξάλειψη κατά προτεραιότητα των χειρότερων μορφών παιδικής εργασίας. Να καθορίζει ποινικές ή άλλες κυρώσεις για τους παραβάτες. Να φροντίσει για την απομάκρυνση των παιδιών από τέτοιες εργασίες και να βοηθήσει στην αποκατάστασή τους, την κοινωνική τους επανένταξη και την πρόσβασή τους στη δημόσια δωρεάν παιδεία.

Ταυτόχρονα με τη σύμβαση, η Συνδιάσκεψη εξέδωσε και μια σύσταση, ένα συμπληρωματικό κείμενο με εξειδικεύσεις, που αφορούν την αναγνώριση και καταγγελία των χειρότερων μορφών παιδικής εργασίας, τη λήψη μέτρων που θα παίρνουν υπόψη τους τις φυσικές και ψυχολογικές ανάγκες των παιδιών, την παροχή ιδιαίτερης προσοχής στα μικρότερα παιδιά και τα κορίτσια, την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, τη συλλογή στατιστικών στοιχείων.