Αν κάποιος θεωρούσε, πριν από μερικούς μήνες, ότι η κατάσταση στο κατεχόμενο Ιράκ δεν μπορούσε να γίνει χειρότερη, τότε σίγουρα διαψεύστηκε. Ενα σχεδόν χρόνο μετά τις εκλογές που δρομολόγησαν οι κατοχικές δυνάμεις, σε έναν ύστατο ελιγμό να καλλιεργήσουν την ψευδαίσθηση της εθνικής κυριαρχίας, η καθημερινότητα του μέσου Ιρακινού, ιδιαίτερα στη Βαγδάτη, ποτέ δεν ήταν χειρότερη.

Η κυβέρνηση του Νούρι αλ Μάλικι, που θεωρητικώς είναι κυβέρνηση «εθνικής ενότητας», χρειάστηκε περισσότερους από 5 μήνες για να σχηματιστεί και επί της ουσίας παραμένει απούσα από τα μείζονα ζητήματα, καθώς εναγωνίως οι εθνοτικές και θρησκευτικές συνιστώσες της προσπαθούν να ισορροπήσουν μεταξύ τους. Την ίδια ώρα, η χώρα βυθίζεται με ταχύτατους ρυθμούς στο χάος. Οι τουλάχιστον ύποπτες αν όχι προβοκατόρικες επιθέσεις με στόχο πολίτες διαφορετικών θρησκευτικών κοινοτήτων ή ιερούς τόπους, με αποκορύφωμα τη βομβιστική επίθεση κατά του χρυσού ιερού σιιτικού τεμένους της Σαμάρα, στις 22 Φλεβάρη, πέτυχαν τελικά το σκοπό τους: Τα θρησκευτικά και εθνοτικά μίση αναζωπυρώθηκαν.

Η εκδίκηση και η αντεκδίκηση έγιναν καθημερινότητα. Ανθρωπιστικές οργανώσεις εκτιμούν ότι ιδιαίτερα από το καλοκαίρι και μετά ο αριθμός των νεκρών Ιρακινών ανά μήνα αγγίζει τους 3.000, στην πλειοψηφία τους πολίτες, που πέφτουν θύματα της ενδοκοινοτικής βίας. Οι μεικτές συνοικίες, σουνιτών και σιιτών, ερημώνουν καθώς έκαστος αναζητά καταφύγιο σε τόπους ομοθρήσκων, διαμορφώνοντας ένα καθημερινά διογκούμενο κύμα εσωτερικής προσφυγιάς.

Σε δεκάδες ανέρχονται τα πτώματα ανθρώπων που εντοπίζονται καθημερινά εκτελεσμένα και βασανισμένα, είτε από τη μία είτε από την άλλη πλευρά. Κι όλα αυτά, ενώ η τρίχρονη κατοχή και οι επιχειρήσεις κατά της αντίστασης έχουν ισοπεδώσει, εκτός από ολόκληρες πόλεις όπως η Νατζάφ, το Ταλ Αφάρ και η Φαλούτζα, ό,τι είχε απομείνει όρθιο από την, ήδη, κατεστραμμένη στοιχειώδη βασική υποδομή της χώρας.

Η κυβέρνηση αλ Μάλικι είναι πασιφανές, πλέον, ότι δεν μπορεί να ελέγξει την κατάσταση. Πώς άλλωστε να το πράξει, όταν ο ίδιος ο αλ Μάλικι, αλλά και οι πολιτικές σιιτικές δυνάμεις που τον υποστηρίζουν «φωτογραφίζονται» ως ηθικοί αυτουργοί των σιιτικών ταγμάτων θανάτου που δρουν στους κόλπους των δυνάμεων ασφαλείας και φέρονται να ευθύνονται για μαζικές απαγωγές, επιδρομές σε σουνιτικές συνοικίες, εξαφανίσεις και εκτελέσεις.

Η διαμορφωθείσα κατάσταση στο Ιράκ μοιάζει περισσότερο από ποτέ να βρίσκεται στο χείλος της αβύσσου. Μιας αβύσσου που θα παρασύρει, στον ερχομό της, όχι μόνο τους Ιρακινούς, αλλά και ολόκληρη την περιοχή. Ο βασικός στόχος της αμερικανικής εισβολής και κατοχής (με τη βοήθεια των ολοένα και λιγότερων πρόθυμων συμμάχων), που δεν ήταν άλλος από την εγκαθίδρυση μιας φιλικά προσκείμενης κυβέρνησης που θα αναλάβει τα καθημερινά τρέχοντα ζητήματα και θα διαχειρίζεται, κατά το κατοχικό δοκούν, τους ενεργειακούς πόρους της χώρας, είναι ξεκάθαρο ότι δεν έχει επιτευχθεί. Και το χειρότερο για την Ουάσιγκτον είναι ότι δε φαίνεται να επιτυγχάνεται στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα.

Η έκθεση της συμβουλευτικής διακομματικής επιτροπής Μπέικερ - Χάμιλτον, που δόθηκε πριν από λίγες βδομάδες στη δημοσιότητα, ουσιαστικά αποτελούσε κόλαφο για την επιλεχθείσα αμερικανική τακτική στο Ιράκ. Εντελώς απροκάλυπτα, η έκθεση κατέληγε στο συμπέρασμα ότι τα συμφέροντα, που υπαγόρευσαν την εισβολή και κατοχή, δε θα ικανοποιηθούν αν η Ουάσιγκτον επιμείνει στην τακτική του μαστιγίου και δεν υιοθετήσει μια πιο «ευέλικτη» τακτική που συμπεριλαμβάνει «προσέλκυση και προσεταιρισμό» των «εχθρικών γειτόνων» (Ιράν - Συρία) μέσα από δελεαστικές προτάσεις και όχι απειλές. Ετσι ώστε και να υποταχθούν ειρηνικά οι ηγεσίες τους, και να επηρεάσουν τις εξελίξεις εντός Ιράκ, κάτι που έχουν τη δυνατότητα να πράξουν με πολλούς τρόπους (θρησκευτική επιρροή στους σιίτες, αυστηρότερα μέτρα στα σύνορα κλπ.).

Εν ολίγοις, η επιτροπή Μπέικερ - Χάμιλτον, με κυνικό τρόπο, επανέφερε το ζήτημα Ιράκ στο αρμόζον πλαίσιο, που δεν είναι άλλο από την ευρεία Μέση Ανατολή και το πολυσυζητημένο σχέδιο για το μέλλον της, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου: Ο στόχος, που παραμένει ο ίδιος και δεν είναι άλλος από τον έλεγχο των ενεργειακών πηγών και δρόμων, δε θα επιτευχθεί αν οι εξελίξεις δεν αντιμετωπιστούν συνολικά, συμπεριλαμβανομένων των τεκταινομένων σε Ιράν, Λίβανο, Παλαιστίνη και αν δεν εγκαταλειφθεί η ψευδαίσθηση ότι η στρατιωτική βία και καταστολή μπορεί να επιβάλει δεδομένα. Το χάος στο Ιράκ, όπου έχουν, επισήμως, χάσει τη ζωή τους περισσότεροι από 3.000 Αμερικανοί στρατιώτες και εκατοντάδες χιλιάδες Ιρακινοί, ενώ οι τραυματίες δεν καταμετρώνται παρά μόνο σε υπέρογκα νούμερα, αποτελεί τρανταχτή απόδειξη της ορθότητας των κυνικών παραινέσεων της έκθεσης.

Μένει να φανεί αν η προεδρία Μπους θα προχωρήσει σε κάποιον τακτικό ελιγμό, που θα σημάνει βέβαια και παραδοχή της αποτυχίας της σε αυτό το επίπεδο ή όχι. Το κατά πόσο, όμως, η όποια επιλογή επιτύχει να σταματήσει, πόσο μάλλον να αντιστρέψει, την ολοένα ταχύτερη ολισθαίνουσα πορεία του Ιράκ και ολόκληρης της περιοχής σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις, παραμένει ερώτημα.