Ο «Ριζοσπάστης» αναδημοσιεύει σήμερα το δεύτερο κεφάλαιο από αυτό το μεγαλειώδες έργο, ελπίζοντας να αποτελέσει κίνητρο για τη βαθύτερη μελέτη του και την κατανόηση της σημασίας των διαφορετικών ταξικών συμφερόντων και, άρα, επιδιώξεων στη διαμόρφωση της επαναστατικής στρατηγικής και τακτικής.

Τα ιστορικά γεγονότα της εποχής που οδήγησαν τον Κ. Μαρξ να γράψει αυτό το έργο πολύ συνοπτικά έχουν ως εξής: Στις 22 του Φλεβάρη του 1848, άρχισε στη Γαλλία η Φεβρουαριανή αστικο-δημοκρατική επανάσταση που οδήγησε στη διάλυση της Ιουλιανής Μοναρχίας. Τρεις μέρες μετά, στις 25 του Φλεβάρη, ανακηρύχτηκε η Δημοκρατία. Μια από τις κινητήριες δυνάμεις της επανάστασης, η βασική και πιο προωθημένη από την άποψη της προοπτικής του αγώνα σ' εκείνες τις συνθήκες, ήταν το προλεταριάτο, που με αυτή τη συμμετοχή του κατάκτησε κάποιες δημοκρατικές ελευθερίες, όπως το Διάταγμα για «Το δικαίωμα στην εργασία» κ.ά. Ουσιαστικά, όταν ολοκληρώθηκε η πτώση της Ιουλιανής Μοναρχίας, η Φεβρουαριανή αστικοδημοκρατική επανάσταση είχε εξαντλήσει τους στόχους της. Σ' αυτό το ίδιο διάστημα, η αστική τάξη δε σταμάτησε τις προσπάθειές της να εμποδίσει την εργατική τάξη, να διευρύνει το περιεχόμενο αυτής της επανάστασης.

Η αστική τάξη κατόρθωσε να χρησιμοποιήσει τους μικροαστούς σαν πολιτική της εφεδρεία και, ταυτόχρονα, να αποκλείει οποιαδήποτε ενότητα δράσης ανάμεσα στην αγροτιά και το προλεταριάτο. Η πολιτική ανωριμότητα της εργατικής τάξης, που βρισκόταν κάτω από την επίδραση ενός μικροαστικού «σοσιαλισμού», που έτρεφε εμπιστοσύνη προς τη συμβιβαστική πολιτική του Λ. Μπλαν (μετείχε στην προσωρινή κυβέρνηση του 1848), βοήθησε την αστική τάξη να προετοιμάσει την αντεπίθεσή της. Η εξέγερση του Ιούνη του 1848 (η πρώτη μεγάλη σύγκρουση μεταξύ της εργατικής τάξης και των αστών) καταπνίγηκε με αμείλικτη σκληρότητα.

Η αποτυχία της εξέγερσης ήταν το σημείο στροφής προς τον εκφυλισμό της επανάστασης. Οι αστοί δημοκράτες έκαναν ουσιαστικές υποχωρήσεις προς τους μοναρχικούς, που διατυπώθηκαν στο Σύνταγμα της Δεύτερης Δημοκρατίας, που ψηφίστηκε το Νοέμβρη του 1848. Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέχθηκε, το Δεκέμβρη του 1848, με τις ψήφους της συντηρητικά διατεθειμένης αγροτιάς, ο Λουδοβίκος Ναπολέων Βοναπάρτης. Στις εκλογές για τη Νομοθετική Εθνοσυνέλευση, το Μάη του 1849, νίκησε ο συνασπισμός των αντιδραστικών μοναρχικών δυνάμεων, ο επονομαζόμενος «Κόμμα της Τάξης». Η προσπάθεια που έγινε τον Ιούνη του 1849 από τη μικροαστική πολιτική ομάδα, με επικεφαλής τον Α. Ο. Λεντρύ Ρολλέν, να εμποδίσει την αντίδραση κατέληξε σε αποτυχία. Με το πραξικόπημα της 2 Δεκέμβρη του 1851, εγκαθιδρύθηκε το καθεστώς της στρατιωτικής αστικής δικτατορίας του Λουδοβίκου Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Στις 2 Δεκέμβρη του 1852, ο Λουδοβίκος Ναπολέων Βοναπάρτης ανακηρύχτηκε Αυτοκράτορας.

Σ' αυτό το έργο ο Μαρξ αποκαλύπτει με τη σαφήνεια του ιστορικού υλισμού την εξέλιξη της κοινωνίας μέσα από τις ταξικές σχέσεις, την πάλη των τάξεων στην ιστορία των επαναστάσεων, την οποία ο ίδιος μελετούσε, προκειμένου να διαμορφώνει την επαναστατική στρατηγική και τακτική.

Χρησιμοποιήσαμε το βιβλίο από τις Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή». Οι υπότιτλοι είναι δικοί μας.