Η Μεγάλη Βδομάδα είναι μπροστά μας, και οι Ελληνες στις πόλεις και τα χωριά, στα βουνά, στους κάμπους και τα νησιά, προετοιμάζονται να υποδεχτούν το Πάσχα. Πάσχα της ανάστασης των ελπίδων για ένα καλύτερο αύριο, για ένα πιο φωτεινό μέλλον. Δεν είναι τυχαίο ότι πρόκειται για την πλουσιότερη σε λαογραφικές εκδηλώσεις γιορτή, ίσως γιατί σε τούτον τον τόπο, η Ανάσταση είναι συνυφασμένη περισσότερο με την έννοια της Ελευθερίας και τη φλόγα της γνώσης.

Τα σχολεία έκλεισαν και ίσως κάποιοι τυχεροί προγραμματίζουν να περάσουν το Πάσχα «εκτός των τειχών». Εμείς θα προτείνουμε - ανάμεσα σε πολλά - μέρη όπου τα έθιμα του λαού παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον και αξίζουν την επίσκεψή μας.

Οποιος βρεθεί τη Μεγάλη Παρασκευή στο νησί της Υδρας, θα έχει την ευκαιρία να δει τον Επιτάφιο να μεταφέρεται μέσα στη θάλασσα, για να 'χουν ήσυχα ταξίδια και καλό γυρισμό οι ναυτικοί. Επειτα στο κεντρικό λιμάνι, συναντώνται οι Επιτάφιοι τεσσάρων ενοριών, σε μια κατανυκτική ατμόσφαιρα. Το βράδυ της Ανάστασης, εκτοξεύονται εντυπωσιακά πυροτεχνήματα, ενώ ανήμερα του Πάσχα οι κάτοικοι καίνε ομοίωμα του Ιούδα εντυπωσιάζοντας μικρούς και μεγάλους.

Στην αναφορά μας δε θα μπορούσε να λείπει το νησί των Φαιάκων, μια που τα εντυπωσιακά ήθη και έθιμα ξεκινούν από σήμερα (των Βαΐων) και τελειώνουν την Τρίτη του Πάσχα. Σήμερα, λοιπόν, όλες οι φιλαρμονικές της Κέρκυρας ακολουθούν τη λιτανεία του λειψάνου του Αγ. Σπυρίδωνα που περνά από τα ενετικά τείχη, θυμίζοντας στους κατοίκους την ανάνηψη του νησιού από την επιδημία πανώλης του 1629.

Τη Μεγάλη Δευτέρα, οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τα χριστόψωμα ή «κολομπίνες» και τα γλυκά μαντολάτα.

Στην καθολική Μητρόπολη του νησιού, τη Μεγάλη Πέμπτη, τελείται μια ιεροτελεστία κατά την ανάγνωση των δώδεκα ευαγγελίων: Υπάρχουν ισάριθμα αναμμένα κεριά και κάθε φορά που τελειώνει ένα ευαγγέλιο σβήνει κι ένα κερί.

Τη Μεγάλη Παρασκευή, στην περιφορά του Επιταφίου, οι πιστοί κρατούν φλάμπουρα, λάβαρα, βενετσιάνικα φαναράκια και μεγάλα κεριά, τις «τόρτσες». Τρεις φιλαρμονικές συνοδεύουν την πομπή, γεμίζοντας την ατμόσφαιρα από «θεϊκούς» ήχους. Η «κόκκινη» φιλαρμονική παίζει το Adagio του Albinoni, η «μπλε» εκτελεί τη Marcia Funebre του Verdi, ενώ η φιλαρμονική ορχήστρα «Καποδίστριας» το πένθιμο εμβατήριο του Chopin και τη Sventura του Mariani.

Το πρωί της επόμενης μέρας, στην πρώτη Ανάσταση, οι καμπάνες δε σταματούν να χτυπούν ενώ πήλινα κανάτια γεμάτα νερό, πετάγονται από τα μπαλκόνια των Κερκυραίων και σπάνε πέφτοντας στα πλακόστρωτα. Ενα έθιμο, που κατά μία εκδοχή είναι κατάλοιπο αρχαίων λατρευτικών εθίμων, ενώ κατά μία άλλη, έχει ενετικές επιρροές, αφού οι Ενετοί πετούν την πρωτοχρονιά πλήθος αντικειμένων από το μπαλκόνι με την ελπίδα ότι ο νέος χρόνος θα φέρει καινούργια.

Τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου, στη δεύτερη Ανάσταση, σε όλα τα παράθυρα των σπιτιών και των ψηλών κτιρίων είναι αναμμένα κεριά και χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώνονται στην Πάνω Πλατεία. Δυνατές τυμπανοκρουσίες «σείουν» το νησί, ενώ ο ουρανός γεμίζει με πολύχρωμα βεγγαλικά. Μια ντόπια παραλλαγή της μαγειρίτσας που την ονομάζουν «τσιλίχουρδα», περιμένει αργά τη νύχτα τους πιστούς στο σπίτι, μαζί με άλλες τοπικές λιχουδιές.

Ανήμερα του Πάσχα το πρωί, η εικόνα της Ανάστασης κάθε εκκλησίας κάνει περιφορά, πάντα με τη συνοδεία φιλαρμονικών, χορωδιών, σχολείων ενώ το μεσημέρι, το πατροπαράδοτο γεύμα περιλαμβάνει κρεατόσουπα αυγολέμονο. Οι ντόπιοι σουβλίζουν το αρνί την επόμενη μέρα και σε όλα τα χωριά γίνονται αναστάσιμες λιτανείες.

Τέλος, την Τρίτη του Πάσχα επανατοποθετείται το σκήνωμα του Αγίου Σπυρίδωνα στη θέση του.

Τα «μπουλούκια» και ο σαϊτοπόλεμος της Καλαμάτας είναι το εντυπωσιακό έθιμο που αναβιώνουν οι κάτοικοι την Κυριακή του Πάσχα, σε ανάμνηση της μάχης της Βέργας, που έγινε το 1826. Τότε οι Καλαματιανοί κατάφεραν να κερδίσουν τη μάχη, πετώντας στο ιππικό του Ιμπραήμ αυτοσχέδιες κροτίδες. Τα άλογα τρόμαζαν και έριχναν κάτω τους πολεμιστές.

Στις μέρες μας, συγκεντρώνονται ομάδες (μπουλούκια) των 15 - 20 ατόμων, αρκετοί με παραδοσιακές φορεσιές, με έναν επικεφαλής και οπλισμένοι, με σαΐτες τις οποίες έχουν κατασκευάσει μόνοι τους από χαρτονένιους σωλήνες γεμισμένους μπαρούτι, αρχίζουν την εκτόξευση. Ο «διαγωνισμός» ξεκινάει και ξεσηκώνει το πλήθος που παρακολουθεί. Το «πεδίο της μάχης» είναι το γήπεδο του Μεσσηνιακού.

Με λαμπρό τρόπο γιορτάζεται το Πάσχα και στο Λεωνίδιο. Τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ, γίνεται πολύ παραστατικά από τους κατοίκους, αναπαράσταση της Σταύρωσης του Χριστού. Το επόμενο πρωινό ακολουθεί η αποκαθήλωση και το σώμα του Ιησού μεταφέρεται στον επιτάφιο, ο οποίος είναι στολισμένος μόνο με βιολέτες - όπως και όλοι - που συμβολίζουν το πένθος της χριστιανοσύνης. Το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ, ένα φαντασμαγορικό θέαμα εντυπωσιάζει τον κόσμο, αφού ο ουρανός γεμίζει από πολύχρωμα αερόστατα, μερικά από τα οποία φλέγονται! Προηγείται το κάψιμο του ομοιώματος του Ιούδα που έχει τοποθετηθεί σε ένα μεγάλο σωρό από ξερόκλαδα που τον ονομάζουν «αφανό». H στιγμή που τα αερόστατα θα πυροδοτηθούν και θα αφεθούν ελεύθερα, έρχεται μόλις σημάνουν μεσάνυχτα, ενώ παράλληλα βεγγαλικά και πυροτεχνήματα συμπληρώνουν το σκηνικό. Από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα, κάθε σπίτι αρκετό καιρό πριν, ετοιμάζει το δικό του αερόστατο που κατασκευάζεται από χαρτί και καλάμι. Για την πυροδότησή τους, χρησιμοποιούν την «κολιμάρα», το πανί δηλαδή που είναι ποτισμένο με λάδι και πετρέλαιο. Σύμφωνα με την παράδοση όποιες και αν είναι οι καιρικές συνθήκες, ξαφνικά, τη στιγμή της Ανάστασης, επικρατεί νηνεμία με ελαφρό δυτικό αεράκι. Ετσι, οι κάτοικοι συναγωνίζονται από ενορία σε ενορία για το ποιος θα καταφέρει να εντυπωσιάσει περισσότερο. Κάποιοι, δεν καταφέρνουν να δουν το αερόστατό τους να πετάει κι έτσι την επόμενη μέρα, οι ...ανταγωνιστές έχουν κρατήσει λογαριασμό αποτυχιών κι αρχίζουν τα πειράγματα.

Ανήμερα του Πάσχα, όλο το Λεωνίδιο κερνά τους επισκέπτες, αφού διοργανώνονται υπαίθριες ψησταριές από το δήμο, με αρνιά, κοκορέτσια, κόκκινα αβγά, άφθονο κρασί και παραδοσιακή μουσική από ντόπιους οργανοπαίκτες. Το γλέντι ανάβει και οι ντόπιοι μαζί με τους επισκέπτες πιάνουν τον τσακώνικο χορό.

Το απόγευμα της ίδιας μέρας, τελείται στην κεντρική πλατεία η «Ακολουθία της Αγάπης», όπου το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε 5 γλώσσες και στην τσακώνικη διάλεκτο.

Την επόμενη Κυριακή, θα «ταξιδέψουμε» σε άλλα μέρη της πατρίδας μας, που τα τοπικά ήθη και έθιμα παρουσιάζουν επίσης, εξαιρετικό ενδιαφέρον.