Στις 26 Μάη του 1885 έφευγε από τη ζωή ένας μεγάλος πανανθρώπινος στοχαστής, ο Βίκτωρ Ουγκώ (1802 - 1885). Ο μεγάλος μυθιστοριογράφος, πεζογράφος, ζωγράφος, ποιητής, φιλόσοφος, θεατρικός συγγραφέας, αρθρογράφος, φιλέλληνας, τα 'βαλε με τον Ναπολέοντα τον Γ΄. Πλήρωσε, με την εξορία του, τη βαθιά ουμανιστική άποψη, μιας Παγκόσμιας Δημοκρατίας, δίχως ανισότητες, δίχως εκμετάλλευση Ανθρώπου από Ανθρωπο. Ο Μαρξ έγραφε ότι «εξέφραζε στο βάθος, τα βάσανα και τους πόθους της εργατικής τάξης». Επηρεάστηκε από τα γεγονότα της μεγάλης Αστικής Δημοκρατικής Επανάστασης του 1789 σ' όλα του τα έργα: «Αθλιοι», «Στα κεφάλια του Σεραγιού», «Η τελευταία μέρα ενός κατάδικου», «Φιλοσοφία και Φιλολογία», «Στην εξορία», «Ο άνθρωπος που γελάει», «Η Παναγία των Παρισίων», «Οχι αντίποινα», «Τιμωρίες», «Εργάτες της θάλασσας», «Η τρομερή χρονιά». Τάχτηκε με το μέρος των εργατών - αγροτών στην Κομμούνα του Παρισιού, το 1871. Καταδιώκεται και από τον τόπο της εξορίας του, το Βέλγιο, όταν βγάζει σε μπροσούρα, υπέρ των «ηττημένων», «Δεν απαρνιέμαι τις ιδέες της Αμεσης Δημοκρατίας: Δικαιώματα για τους φτωχούς, Δικαιοσύνη. Ετσι στεριώνεται η Δημοκρατία. Το καθήκον απέναντι σε τούτην είναι δικαιοσύνη για τους "αθλίους". Κανείς δεν είναι δίκαιος ότι υπάρχει ακόμη δυστυχία». Με εικοσάχρονη εξορία πλήρωσε τις ιδέες του.

Ο Μαξίμ Γκόρκι έγραφε: «Ο κοινωνικός ρομαντισμός του Ουγκώ, είναι εκ των μεγαλοπρεπέστερων δημιουργημάτων της ψυχολογίας της Δυτικής Ευρώπης». «Ο Ουγκώ υπήρξε ο κύριος εκπρόσωπος του Γαλλικού Δημοκρατικού Ρομαντισμού... Η αστικοδημοκρατική επανάσταση του 1848 έβγαλε τον Ουγκώ από τα ιδεολογικά του αδιέξοδα. Φέρνοντάς τον στις τάξεις των υπερασπιστών της Δημοκρατίας. Ο Ουγκώ ήταν ένας συγγραφέας του Λαού... Ρώσοι προοδευτικοί συγγραφείς του 19ου αιώνα εκτιμούσαν το κοινωνικό περιεχόμενο των έργων του και την αγάπη του για το λαό». (Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια). Ο Φρ. Ενγκελς στάθηκε κριτικά απέναντι στο έργο του: «Αρκετός αριθμός ονειροπόλων, μερικές φορές μεγαλοφυών, πίστευαν ότι αρκούσε να πείσουν τις κυβερνήσεις και τις κυρίαρχες τάξεις για την ανισότητα της επικρατούσης τάξης, για να σταθεροποιηθούν πάνω στη γη, η παγκόσμια ειρήνη και ευτυχία. Ονειρεύονταν ένα σοσιαλισμό...» (Εδάφιο - Ποιος πυρσός του πνεύματος - Ποια να χτυπάει σταμάτησε καρδιά»).

Είναι επίκαιρος. «Στην πλατεία της Ομόνοιας τα αγάλματα των πόλεων της Γαλλίας δακρύζουν. Σε κείνους τους σωρούς των λουλουδιών και των στεφάνων, σε κείνα τα "όπλα" είδανε σ' έναν κενό χώρο να προχωρεί η νεκροφόρα των φτωχών». (Ρομαίν Ρολλάν: «Ο Γέρο Ορφέας» από αρθρογραφία - 1952). Το σάλπισμα του Ουγκώ: «Ο πολιτισμός θέλει να προχωρήσει. Εμπρός φιλόσοφοι! Διδάσκετε, φωτίστε, σκέφτεστε φανερά, μοιράστε αλφαβητάρια με τα δικαιώματα των φτωχών...» ηχεί διαχρονικά σαν το σφυρί και το δρεπάνι, που θέλει να πολεμήσει τη διευρυνόμενη προϊστορική βαρβαρότητα του καπιταλισμού.

Ο πληθωρικός διανοούμενος συγκινεί: με το Γιάννη - Αγιάννη, Μάριο, Μυριήλ, Γαβριά, τον «χωροφύλακα των μηχανισμών» Ιαβέρη, τον Κουασιμόδο της Νοτρ-Νταμ, την Εσμεράλδα. Κατέγραψε τα βάσανα των φτωχών, σε έγχρωμες λιθογραφίες: «Είμαι καμωμένος από σκιές και μάρμαρα», έλεγε. Υπήρξε υμνητής της επανάστασης του 1821 (εξεγερτικό είναι το ποίημα «Ελληνόπουλο») - υπέρμαχος των λαϊκών εξεγέρσεων. Ταυτίστηκε με τη βαθύτερη συνείδηση της ελευθερίας. Που δε χαρίζεται αλλά καταχτιέται με τη διαρκή ταξική πάλη.