Το ογκώδες μυθιστόρημα «Το Σμήνος», του Γερμανού συγγραφέα Φρανκ Σέτσινγκ, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Καστανιώτης» ανήκει στα ευπώλητα των τελευταίων εκδοτικών περιόδων. Το βιβλίο χαρακτηρίστηκε ως «οικολογικό θρίλερ» και κινείται στο χώρο της επιστημονικής φαντασίας. Περίεργα ατυχήματα αρχίζουν να συμβαίνουν σε ολόκληρο τον πλανήτη, που όλα τους σχετίζονται με την αφύσικη συμπεριφορά θαλάσσιων έμβιων όντων - από τις γιγαντιαίες φάλαινες μέχρι τα μικροσκοπικά σκουλήκια που τρέφονται με τον πάγο μεθανίου που συνδέει τα χαλαρά πετρώματα των υφαλοκρηπίδων. Αυτά τα τελευταία θα προκαλέσουν μία χολιγουντιανού τύπου καταστροφή, γκρεμίζοντας τη νορβηγική υφαλοκρηπίδα και προκαλώντας ένα τσουνάμι που θα κατακλύσει ολόκληρη σχεδόν τη Βορειοδυτική Ευρώπη, μέχρι και την Ισλανδία.

Το βιβλίο διαβάζεται γρήγορα και ευχάριστα. Στις αρετές της καθ' ημάς μεταφοράς του θα πρέπει να συμπεριλάβουμε και την πολύ καλή μετάφραση. Επίσης, θα μπορούσαμε να δεχτούμε τις καλές προθέσεις και την οικολογική ευαισθησία του συγγραφέα. Ωστόσο, παρουσιάζει ουσιαστικά προβλήματα και στη μορφή και στο περιεχόμενο. Κατ` αρχήν, δεν είναι ακριβώς λογοτέχνημα: οι χαρακτήρες είναι καρικατούρες και το σύνολο δίνει την εντύπωση που δίνει μια καλή ταινία καταστροφής, με εντυπωσιακά εφέ αλλά χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο. Ο συγγραφέας (πιθανότατα, όπως ο ίδιος αφήνει να εννοηθεί, μιμούμενος τον Ιούλιο Βερν) παραθέτει τις επιστημονικές του γνώσεις με κάθε λεπτομέρεια, χαλαρώνοντας την πλοκή και υπονομεύοντας το καθ' εαυτό λογοτεχνικό ύφος του κειμένου. Το τέλος είναι απόλυτα προβλέψιμο: οι κακοί τιμωρούνται, ορισμένοι από τους καλούς θυσιάζονται, ενώ άλλοι (ο εσκιμώος) συμφιλιώνονται με την παράδοσή τους και συναντούν τον έρωτα.

Η ιδεολογική και φιλοσοφική διάσταση του έργου είναι αρκετά προβληματική. Η πολιτική του πλατφόρμα αποτυπώνει ένα μέρος μόνο της παγκόσμιας πραγματικότητας. Οι Αμερικάνοι είναι οι «κακοί» - κανείς δε θα μπορούσε να διαφωνήσει με αυτό - αλλά τι να πει κανείς για την «αθώα» παρουσίαση των ευγενικών, καλλιεργημένων, επιστημόνων Ευρωπαίων; Για την καταστροφή του περιβάλλοντος ευθύνεται «γενικά» το ανθρώπινο είδος και όχι το συγκεκριμένο οικονομικό - κοινωνικό σύστημα, ο καπιταλισμός, ο οποίος καταστρέφει παραγωγικές δυνάμεις (τον άνθρωπο και τη φύση) για να μεγιστοποιήσει τα κέρδη του. Τέλος, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό: ο συγγραφέας θεωρεί ότι η ανωτερότητα του ανθρώπινου είδους είναι επινόηση των θρησκειών και των θεολόγων. Αυτό είναι εν μέρει μόνο αλήθεια, δεδομένης της αντίληψης περί δημιουργίας του ανθρώπου από το θεό «κατ' εικόνα και καθ' ομοίωση». Ωστόσο, μιλώντας με υλικούς και επιστημονικούς όρους, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο άνθρωπος βρίσκεται όντως στην υψηλότερη βαθμίδα της βιολογικής εξέλιξης, αλλά και ότι η ανωτερότητά του έγκειται στη δυνατότητά του να εργάζεται, να συγκροτεί κοινωνίες, να δρα συλλογικά, να παρεμβαίνει συνειδητά στις νομοτέλειες. Το γεγονός ότι όλα τα όντα είναι «νόμιμοι» και «απαραίτητοι» κάτοικοι του πλανήτη δε μεταβάλλει αυτή τη βασική παραδοχή, την οποία φαίνεται να αμφισβητεί ο Σέτσινγκ, κινούμενος όχι από προοδευτική βάση, αλλά από μία μάλλον ιδεαλιστική αντίληψη που να δέχεται το ισόκυρο των αληθειών και των πραγματικοτήτων.