Ο ελληνικός πολιτισμός, από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας, έχει βαθιές «ρίζες» σε διάφορες περιοχές του κόσμου. Αυτό αποδεικνύεται και με την έκδοση του Αλέξανδρου Ασλά «Παραδοσιακή μουσική των Ελλήνων της Αζοφικής (Από τις ηχογραφήσεις του 1985 στην ενδοχώρα της Μαριούπολης)» (εκδόσεις «Κάκτος»). Το βιβλιαράκι - cd περιλαμβάνει τραγούδια και παραμύθια των Ελλήνων της Αζοφικής. Μια λαϊκή παράδοση, που ο Αλέξανδρος Ασλά προσπαθεί να γνωρίσει ο τόπος μας.

Ο Αλέξανδρος Ασλά γεννήθηκε (1943) στην Ουκρανία, στο ρωμαίικο χωριό Σαρτανά της Αζοφικής. Το 1962 αποφοίτησε από το Κρατικό Μουσικό Κολέγιο Αρτέμοβσκ. Εργάστηκε σε διάφορα μέρη της Σοβιετικής Ενωσης. Δίδαξε μουσική φιλολογία και σύνθεση στα μουσικά σχολεία της Μαριούπολης (1972-1992). Με υποτροφίες (ΤΚΥ, του Πανεπιστημίου Αθηνών και ολλανδικού φορέα), σπούδασε στην Αθήνα την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό της πατρίδας του. Ελαβε το Α' βραβείο «Ιόνωφ» (1998, Ντονιέτ Ουκρανίας) για τη διάσωση της μουσικής παράδοσης των Ελλήνων της Αζοφικής.

Από το 1981 και μετά, πήγε πολλές φορές στα 36 ελληνικά χωριά της νοτιοανατολικής Ουκρανίας και συνέλεξε πλούσιο λαογραφικό υλικό. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης παρουσιάστηκαν στη Συνδιάσκεψη της Εθνομουσικολογικής Επιτροπής της Ενωσης Συνθετών της ΕΣΣΔ (1982, Μόσχα - Ρούζα), σε Λαογραφικό Συνέδριο (1990, Λάρισα), στο XVIII International Congress of Byzantine Studie (1991, Μόσχα), σε Συνάντηση για τη Φολκλορική Μουσική της Ουνέσκο (1992, Θεσσαλονίκη), στην 1η Συνέλευση του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού (1995, Θεσσαλονίκη) κ.ά.

Η μοσχοβίτικη εταιρεία «Μελωδία» εξέδωσε τους δίσκους του «Τα τραγούδια των Ελλήνων της Αζοφικής» (1988) και «Μουσείο φολκλόρ των Ελλήνων της Αζοφικής» (1991). Στην Αθήνα εξέδωσε το βιβλίο - CD «Τα Μαριουπολίτικα (τραγούδια, παραμύθια, χοροί των Ελλήνων της Αζοφικής)» (1999, «Δωδώνη»), το βιβλίο - CD «Ποίηση των Ελλήνων» της Αζοφικής» (Ρωμιοί από τη Μαριούπολη και τα γύρω χωριά απαγγέλλουν ποιήματά τους. 2003, «Κάκτος»).

Ο Αλέξανδρος Ασλά διατέλεσε πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Μαριούπολης, αντιπρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Ουκρανίας (Ιανουάριος 1990 - Μάρτιος 1991), συνεργάτης, σε θέματα των Ελλήνων της Αζοφικής, της Ειδικής Επιτροπής του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ (Δεκέμβριος 1990 - Αύγουστος 1991).

Κάνοντας ιστορική αναδρομή, ο Α. Ασλά τονίζει πως οι πρόγονοι των Ελλήνων της Αζοφικής ζούσαν στην Κριμαία από τα βυζαντινά χρόνια. Ο υπογράφων συμφωνεί με τη γνώμη πολλών ερευνητών, ότι η παρουσία Ελλήνων σ' αυτά τα μέρη αρχίζει τον 6ο αιώνα π.Χ.

Μετακινήσεις Ελλήνων προς το βορρά έγιναν αρκετές φορές, μετά την κατάκτηση του ελλαδικού χώρου από τους Οθωμανούς. Σύμφωνα με μελέτη που κάναμε το 1969, για τη διάλεκτο των κατοίκων της Μαριούπολης και των γύρω χωριών, πιθανόν, το 15ο αιώνα έφτασαν εκεί Ηπειρώτες κυνηγημένοι από τους Τούρκους. Και το 1778, με πρωτοβουλία της Μεγάλης Αικατερίνης, 18.394 Ελληνες έφτασαν στις βόρειες ακτές της Αζοφικής Θάλασσας, με καθοδήγηση του μητροπολίτη Ιγνατίου και στις εκβολές του ποταμού Κάλμους ίδρυσαν την πόλη Μαριούπολη και είκοσι χωριά. Η έκταση (όση της Κρήτης), που τους παραχώρησε η ρώσικη κυβέρνηση, ήταν ακατοίκητη. Τους δόθηκαν και διάφορα προνόμια για εμπορική δραστηριότητα, ενώ στη Μαριούπολη η ελληνική Νομαρχία και το ελληνικό δικαστήριο εξασφάλιζαν την αυτονομία της περιοχής. Αυτά και μια σειρά άλλα γεγονότα από τη ζωή των Ελλήνων της Αζοφικής περιγράφει, περιληπτικά, ο Α. Ασλά.

Μια άνευ προηγουμένου «αναγέννηση» των Ελλήνων της Αζοφικής άρχισε το 1926, όταν η Σοβιετική Ενωση ξεκίνησε την εφαρμογή πολιτιστικής ανάπτυξης των μειονοτήτων. Μετά από επιτόπιες έρευνες για τις διαλέκτους των Ρωμιών, καθιερώθηκε μια ορθογραφία που πλησίαζε κατά το δυνατόν τον προφορικό τους λόγο. Σ' αυτό το ζήτημα σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι διανοούμενοι, με καθοδηγητή τον Γιώργο Κοστοπράβ, ο οποίος, με βάση τις διαλέκτους της Αζοφικής, προσπάθησε να διαμορφωθεί μια ενιαία γλώσσα των εκεί Ελλήνων, στην οποία μεταφράστηκαν και θεατρικά έργα των Σοφοκλή, Μολιέρου, Πούσκιν, Τσέχωφ κ.ά. και παρουσιάστηκαν στο Κρατικό Ελληνικό Θέατρο Μαριούπολης.

Ο Α. Ασλά κάνει μια σειρά παρατηρήσεις για το γλωσσικό ζήτημα και τις επιδράσεις των γύρω λαών (π.χ. Τούρκων, Τατάρων, Ρώσων, Ουκρανών). Με επιστημονική γνώση αναφέρεται στους χορούς, στα μουσικά όργανα, στους οργανοπαίκτες και τα τραγούδια. Στην έκδοση παρουσιάζονται οι στίχοι των τραγουδιών στην ντοπιολαλιά, με την ορθογραφία και την προφορά τους. Για να γίνει κατανοητό το τραγούδι δίνει μεγάλη σημασία στη γλώσσα του.

Στο βιβλίο περιλαμβάνονται ένας χάρτης (δημιούργημα του Α. Ασλά), με τα τοπωνύμια των περισσότερων ελληνικών χωριών, πλούσιο φωτογραφικό υλικό και βιβλιογραφία. Ετσι, ο αναγνώστης σχηματίζει ολοκληρωμένη εικόνα της ιστορικής διαδρομής των Ελλήνων της Αζοφικής, που πέρασαν πολλά, αλλά στάθηκαν παλικαρίσια.