Γιατί να τερματίσει πρώτος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σίδνεϊ ο Μορίς Γκριν και να μην πάρει το χρυσό ένας άλλος από τους αθλητές που συμμετείχαν στον τελικό; Ετσι κι αλλιώς όλοι τους προετοιμάζονταν γι' αυτή τη στιγμή, ζώντας για πολλά χρόνια μια ασκητική ζωή, με εξοντωτική άσκηση, υποχρεωτική ξεκούραση, αυστηρή δίαιτα και σχεδόν τίποτα περισσότερο.

Η απάντηση βέβαια δεν είναι απλή και έχει να κάνει με παράγοντες που ξεκινούν από την ψυχολογική και τεχνική προετοιμασία και φτάνουν ως τα ειδικά παπούτσια που φορούσε ο καθένας. Αλλά, ειδικά στο κατοστάρι και γενικά στις μικρές αποστάσεις, που απαιτούν κυρίως μεγάλη και εκρηκτική δύναμη, ο βασικότερος παράγοντας είναι ο φυσιολογικός: οι μυϊκές ίνες στα πόδια του Γκριν μπορούν να παράγουν περισσότερη ισχύ στα δέκα δευτερόλεπτα του αθλήματος απ' ό,τι εκείνες των συναθλητών του.

Πρόσφατες έρευνες επέκτειναν τη γνώση μας για το πώς προσαρμόζονται οι ανθρώπινοι μυς στην άσκηση ή στην έλλειψή της και το βαθμό στον οποίο μπορούν να αλλάξουν χαρακτηριστικά για να ανταποκριθούν σε διαφορετικές απαιτήσεις, όπως των σπριντ από τη μια και του μαραθώνιου από την άλλη. Τα συμπεράσματα δεν έχουν εφαρμογή μόνο στους πρωταθλητές, αλλά και στον καθημερινό άνθρωπο. Απαντούν, όμως, και στο ερώτημα αν ο καθένας μπορεί να γίνει ολυμπιονίκης ή όχι.

Ο σκελετικός μυς μπορεί να αυξηθεί σε όγκο κατά δύο ή και τρεις φορές με την κατάλληλη άσκηση, αλλά μπορεί και να μειωθεί κατά 20% όταν χρησιμοποιείται ελάχιστα, όπως στις διαστημικές πτήσεις. Οταν αναφερόμαστε σε ένα μυ εννοούμε συνήθως μια ομάδα κυττάρων, γνωστών σαν μυϊκές ίνες, που ενώνονται με συνδετικό ιστό. Οι πιο μακριές μυϊκές ίνες φτάνουν τα 30 εκατοστά μήκος, με διάμετρο 0,05 ως 0,15 χιλιοστά και περιέχουν χιλιάδες πυρήνες.

Η ταχύτητα σύσπασης των μυϊκών ινών εξαρτάται από τον τύπο, ή αλλιώς την ισόμορφη, μιας από τις πρωτεΐνες που περιέχουν, της μυοσίνης. Οι ισόμορφες είναι τύπου I, τύπου IIa και τύπου IIx και έτσι χαρακτηρίζονται και οι ίνες που τις περιέχουν. Οι ίνες τύπου I λέγονται αργές, επειδή χρησιμοποιούν την πιο αποδοτική ενεργειακά αερόβια καύση, που παράγει όμως μικρότερη ισχύ, με αποτέλεσμα να συσπώνται πιο αργά. Οι ίνες τύπου IIa και IIx λέγονται γρήγορες, γιατί χρησιμοποιούν αναερόβιο μεταβολισμό για να παράγουν πολλή ενέργεια σε μικρό χρόνο, με αποτέλεσμα να συσπώνται γρήγορα. Οι IIx συσπώνται 10 φορές πιο γρήγορα από τις I, ενώ οι IIa βρίσκονται κάπου ανάμεσα. Εκτός από τους τρεις «καθαρούς» τύπους, υπάρχουν και οι υβριδικοί σε μια πλήρη γκάμα, με βάση την αναλογία ανάμεσα στις δύο ισόμορφες που περιέχουν.

Με την έντονη άσκηση οι ίνες τύπου IIx μετατρέπονται σε ίνες IIa. Οταν μειωθεί η ένταση της άσκησης οι ίνες αυτές ξαναεπιστρέφουν στην ισόμορφη IIx, αλλά πριν η αναλογία αποκατασταθεί στην αρχική κατάσταση (δηλαδή πριν την έντονη άσκηση) γίνεται μια διακύμανση που σχεδόν διπλασιάζει το ποσοστό των IIx. Χωρίς να γνωρίζουν την αιτία, πολλοί πρωταθλητές και προπονητές είναι γνώστες του φαινομένου και γι' αυτό δυο τρεις μήνες πριν τον κρίσιμο αγώνα χαλαρώνουν την προπόνηση. Μετατροπή μεταξύ των τύπων I και ΙΙ δεν έχει διαπιστωθεί και αν γίνεται είναι πάρα πολύ αργή.

Είναι προφανές ότι οι γρήγορες ίνες ευνοούν τα αγωνίσματα εκρηκτικής δύναμης (σπριντ, άρση βαρών κλπ.), ενώ οι αργές τα μακράς προσπάθειας (μεγάλες αποστάσεις, κολύμβηση, ποδηλασία κλπ.). Ο «μέσος» άνθρωπος έχει περίπου ίσο αριθμό αργών και γρήγορων ινών. Με την ηλικία οι γρήγορες ατροφούν και πολλές χάνονται, ενώ άλλες απ' αυτές μετατρέπονται σε υβριδικές. Η διαδικασία αυτή δε σταματά ακόμα και με έντονη άσκηση, αλλά η άσκηση μπορεί -φουσκώνοντας τις απομένουσες ίνες- να λειτουργήσει σαν αντίβαρο για τη διατήρηση της μυϊκής μάζας.

Ενας σπρίντερ έχει τη δυνατότητα να αλλάξει τα χαρακτηριστικά των μυών του αν αυτοί δεν περιέχουν μεγάλη αναλογία γρήγορων ινών. Επειδή σε τελευταία ανάλυση σημασία έχει η συνολική διατομή των γρήγορων σε σχέση με τις αργές μυϊκές ίνες και επειδή με ασκήσεις άρσης βαρών οι γρήγορες ίνες φουσκώνουν δυο φορές περισσότερο από τις αργές, ο συγκεκριμένος αθλητής μπορεί να έρθει πιο κοντά στο συναθλητή του που έχει εκ γενετής περισσότερες γρήγορες ίνες και γυμνάζεται εξίσου έντονα. Αλλά όχι να τον περάσει... Για το μαραθωνοδρόμο τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Αν δεν έχει μεγάλη αναλογία αργών ινών, τα περιθώρια βελτίωσης είναι μικρά.