Η αστική ηθική έκανε πάλι την εμφάνισή της. Αφησε στην άκρη το κέντημα της πραγματικότητας και, όπως πάντα, ατένισε εξ αποστάσεως τον θαυμαστό της κόσμο. Η αστική ηθική δε βλέπει παρά μόνο ό,τι γράφουν οι εφημερίδες της. Δεν ένιωσε τη μεγάλη διαδήλωση που έγινε στην Αθήνα, απλώς, πατώντας το κουμπί της τηλεόρασης, είδε ότι οι μόνοι που κινούνται στο κέντρο της ζωής μας είναι οι Ολυμπιονίκες, που θυμίζουν εξωτικά σ' έναν κόσμο λεπρών. Χωρίς να το καταλάβει, ξύπνησε μέσα της η ηρωίδα του Προυστ, κυρία Βερντιρέν, η οποία μέσα στον πόλεμο υπέφερε ακόμα περισσότερο από τις ημικρανίες της, επειδή δεν είχε κρουασάν να βουτήξει στον καφέ της, ώσπου κατάφερε τελικά το γιατρό της να της γράψει τη συνταγή που επέτρεπε να της τα φτιάχνουν αποκλειστικά για την ίδια. Αυτό ήταν εξίσου δύσκολο να το αποκτήσει κανείς από τις δημόσιες αρχές, όσο και ο διορισμός ενός στρατηγού. Η κυρία Βερντιρέν, λοιπόν, απολάμβανε το πρώτο από αυτά τα ειδικά κρουασάν το πρωινό που οι εφημερίδες περιέγραφαν τη βύθιση του Λουζιτάνια (πολεμικό πλοίο που βούλιαξε ο εχθρός). Ετσι, όπως το βύθιζε στον καφέ της, δίνοντας μικρά χτυπήματα στην εφημερίδα με το ένα χέρι, για να την κρατά ορθάνοιχτη χωρίς να χρειάζεται να αποσπάσει το άλλο χέρι από τα βουτήματα, έλεγε: Τι τρομερό, αυτό ξεπερνά σε φρίκη και τις πιο φοβερές τραγωδίες! (...) ακόμη και τη στιγμή, που, με γεμάτο το στόμα, προέβαινε σ' αυτές τις εκδηλώσεις θλίψης, η έκφραση, που απλώθηκε στο πρόσωπό της, οφειλόμενη πιθανόν στη γεύση του κρουασάν, αυτού του τόσο αποτελεσματικού για την ημικρανία, ήταν μάλλον μιας γλυκιάς ικανοποίησης.

ΣΚΗΝΗΔΕΥΤΕΡΗ

Στη συνάντηση στο «Τιτάνια», αίσθηση προκάλεσε η φράση της Γεν. Γραμματέως του ΚΚΕ Αλέκας Παπαρήγα ότι «το μέτωπο πρέπει να γίνει χτες». Πρέπει το μέτωπο να γίνει έμμονη ιδέα και να μας θυμίζει τους στίχους του Αλαν Γκίνσμπεργκ: «Αρνούμαι να απαλλαγώ από την έμμονη ιδέα μου». Να μας θυμίζει, επίσης, την ιστορία ενός ζωγράφου που του ζήτησαν κάποτε να σχεδιάσει όσο πιο παραστατικά μπορούσε το κέντρο της πόλης. Και ζωγράφιζε, για πολύ καιρό, τους δρόμους με τους ανθρώπους, τα μαγαζιά, τη ζωή μέσα στα σπίτια. Και ήρθε η ώρα των εγκαινίων. Στα αποκαλυπτήρια του πίνακα, αυτό που εμφανίστηκε ήταν η προσωπογραφία του ζωγράφου. Σαν ένα έργο τέχνης, η ζωή του καθενός, μέσα από την κοινή δράση, εξελίσσεται, γίνεται αυτό που είναι κατά βάθος. Σε όσους πολεμούν την ιδέα του μετώπου, ενώ γνωρίζουν, μέσα σ' αυτήν την κηρυγμένη διάλυση, την αναγκαιότητά του, τους αξίζει η φράση του Σατωβριάνδου: «Υπάρχουν εποχές, στις οποίες πρέπει κανείς να ξοδεύει με μέτρο την περιφρόνησή του, λόγω του μεγάλου αριθμού εκείνων που τη χρειάζονται».

Ο απρόσωπος εκπρόσωπος γενικός γραμματέας της πρεσβείας του Ισραήλ, κ. Νταγιάν, μ' έκανε να τα χάσω. Φιλοξενούμενος στην εκπομπή της κ. Γκουντούνα στο κρατικό κανάλι, δε σεβάστηκε το γεγονός ότι οι Παλαιστίνιοι καθημερινά κηδεύουν νεκρούς, και μάλιστα παιδιά, και με μεγάλη αλαζονεία δήλωσε τα εξής: «Αν ήθελαν κράτος οι Παλαιστίνιοι, θα το είχαν (με τους όρους του, φυσικά), αν δε θέλετε να σκοτώνονται παιδιά, μην τα στέλνετε εναντίον μας». Φυσικά, έλαβε αποστομωτική απάντηση από τον Ισμάτ Σάμπρι, τον διπλωματικό αντιπρόσωπο της Παλαιστίνης στην Ελλάδα, αλλά το σημαντικό σ' αυτήν την εκπομπή ερχόταν απευθείας από την παρουσία του ίδιου του Νταγιάν. Ηταν αυτή του κατακτητή, που νιώθει πως βρίσκεται μπροστά σ' ένα τέλος. Που γνωρίζει ότι πια τίποτα δεν είναι στο χέρι του.

Είμαστε μέσα σ' έναν πίνακα ζωγραφικής του 1815. Του Fuseli: «Η Αριάδνη που παρακολουθεί την πάλη του Θησέα με τον Μινώταυρο». Η Αριάδνη είναι η χαζή μας δημοκρατία.