Τι να πρωτογράψει κανείς για το νησί της Θάσου... Γεμάτο ιστορία, παράδοση, αξιοθέατα, δεν αφήνει και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη παραπονεμένο, στο παραμικρό. Ολες οι ώρες της ημέρας μπορούν να αξιοποιηθούν στο έπακρο, ικανοποιώντας όλες τις αισθήσεις. Οι όμορφες παραλίες με τα γαλανά νερά είναι το «ατού» της Θάσου για τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού. Ωστόσο, στη χώρα μας τέτοιου είδους παραλίες και νερά δεν είναι σπάνια. Γι' αυτό, θα ταξιδέψουμε για δύο Κυριακές στην ιστορία του νησιού, στα μνημεία του και στα πιο χαρακτηριστικά χωριά του.

Το γεγονός ότι η Θάσος βρίσκεται πολύ κοντά στα παράλια της Ανατ. Μακεδονίας και της Θράκης, επιτρέποντας στους περιηγητές να «ανακαλύψουν» κι άλλα διασκορπισμένα «διαμάντια» στη βόρεια Ελλάδα, την κάνει ακόμα πιο θελκτική.

Βάζουμε πλώρη λοιπόν, για το λιμάνι της Θάσου...

Ευρήματα στο νησί και στις απέναντι ακτές, καθώς και γραπτά κείμενα, μαρτυρούν ότι ζωή στο νησί υπήρχε περίπου από το 3000 π.Χ. Το όνομά της η Θάσος το οφείλει, σύμφωνα με τη μυθολογία, στον Θάσο, γιο του Βασιλιά των Φοινίκων Αγήνορα, που ήρθε και εγκαταστάθηκε στο νησί, κατά τη διάρκεια αναζήτησης της αδερφής του Ευρώπης (που την είχε αρπάξει ο Δίας, αφού μεταμορφώθηκε σε ταύρο).

Η Θάσος έχει πλούσια αποθέματα μεταλλευμάτων. Χαλκό, μόλυβδο, άργυρο, ψευδάργυρο, σίδηρο. Τα διάσημα ορυχεία της Θάσου, όπως επίσης και η ξυλεία για τα ναυπηγεία, έδωσαν την αφορμή για τη λαμπρή ανάπτυξη, την αίγλη και την πρόοδο κατά τη διάρκεια της αρχαιότητας.

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Φοίνικες ήρθαν στη Θάσο και εκμεταλλεύτηκαν τα μεταλλεία και την ξυλεία της, ιδιαίτερα στην περιοχή Κοινύρα το 1600 με 1500 π.Χ. Τα λατομεία μαρμάρου του νησιού ήταν διάσημα. Το κάτασπρο μάρμαρο της Θάσου χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή πολλών αγαλμάτων και κτιρίων.

Περίπου τον 7ο αι. π.Χ., η Θάσος εποικίζεται από τους Πάριους, σύμφωνα με έναν χρησμό του Μαντείου των Δελφών. Οι Πάριοι ήρθαν στο νησί με αρχηγό τους τον Τελεσικλή και τον γιο του Αρχίλοχο, μεγάλο ποιητή της αρχαιότητας.

Από την περίοδο αυτή αρχίζει να δημιουργείται ένα ισχυρό θασιακό κράτος, που θα δημιουργήσει αποικίες στις απέναντι ακτές της Μακεδονίας, που θα οχυρώσει την πρωτεύουσά του και θα αναπτυχθεί σε ισχυρή ναυτική δύναμη. Η Αθήνα και η Σπάρτη ήθελαν να την έχουν υπό την επιρροή τους. Με πολέμους το κατόρθωσαν, πότε η μια, πότε η άλλη. Γιατί όποιος εξουσίαζε τη Θάσο είχε πολλά οφέλη, τόσο από το νησί όσο και από τις αποικίες του. Στη διάρκεια του 5ου π.Χ. αι., η Θάσος ανέπτυξε ένα σπουδαίο πολιτισμό που πολλά στοιχεία του σώζονται μέχρι σήμερα. Αναπτύχθηκε η τέχνη της Γλυπτικής, της Αρχιτεκτονικής, του Θεάτρου. Στον Αθλητισμό η Θάσος ανέδειξε τον μεγάλο Ολυμπιονίκη Θεαγένη. Ακόμη σώζονται τα αρχαία λατομεία μαρμάρου στην περιοχή της Αλυκής και της Θυμωνιάς. Είναι η περίοδος κατά την οποία η Θάσος είχε πληθυσμό 150.000 κατοίκους, με ισχυρά τείχη και οχυρωμένο λιμάνι στην πρωτεύουσα, με Βουλή, Πρυτανείο, Αγορά, Θέατρο, Ωδείο κλπ.

Η παρακμή της Θάσου άρχισε από την περίοδο των Περσικών Πολέμων, ενώ το 340 π.Χ. υποτάχθηκε στον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο Β'. Στη συνέχεια πέρασε στην κυριαρχία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας μέχρι το 330 μ.Χ., ενώ μετά ανήκε στη Βυζαντινή αυτοκρατορία.

Η πειρατεία ήταν μεγάλο πρόβλημα για το νησί. Από τον 7ο αιώνα έγινε εντονότερη και οι κάτοικοι κτίζουν νέα χωριά στα ορεινά. Το 1455 αρχίζει η κατοχή του από τους Τούρκους.

Το 1813 η Θάσος παραχωρήθηκε από τον σουλτάνο στο βεζίρη της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή. Το 1821 οι Θάσιοι επαναστάτησαν με αρχηγό τους τον οπλαρχηγό Χατζηγιώργη από το Θεολόγο, αλλά χωρίς επιτυχία. Το 1902 η επιβολή νέων φόρων φέρνει αναταραχές, με αποτέλεσμα να τερματίσει η αιγυπτιακή κατοχή του νησιού και να επανέλθει η τουρκική κυριαρχία που θα κρατήσει μέχρι το 1912.

Από τότε η Θάσος είναι ελεύθερη...

Το Αρχαιολογικό Μουσείο βρίσκεται στην πρωτεύουσα της Θάσου, τον Λιμένα. Είναι χτισμένο κοντά στην αρχαία αγορά, στο μικρό λιμάνι. Εκτίθενται εκτενείς συλλογές αρχαιολογικών τεχνουργημάτων, δείγματα κεραμικής, γλυπτά, αγάλματα, γύψινες φιγούρες διαφόρων περιόδων, νομίσματα, ανάγλυφες πλάκες, αμφορείς και μια ευρεία ποικιλία από αγγεία.

Τα ερείπια της Αρχαίας Αγοράς ήρθαν στο φως σε ανασκαφές που έγιναν ανάμεσα στο 1948 και στο 1955. Η αγορά βρίσκεται σε μια τεράστια επίπεδη περιοχή, η οποία καλυπτόταν στις τρεις πλευρές με διαμερίσματα που στέγαζαν μαγαζιά και αποθήκες. Στη βορειοανατολική πλευρά υπήρχαν τα κτίρια της διοίκησης και μια σειρά από κτίρια λατρείας. Το χτίσιμο της αγοράς της Θάσου ξεκίνησε τον 4ο αιώνα π.Χ και τελείωσε σταδιακά μέχρι τον 2ο αιώνα π.Χ. Ηταν το πολιτιστικό και εμπορικό κέντρο της πόλης. Υπάρχουν επίσης ερείπια από τους Ναούς του Θεαγένη και του Δία. Ενα άλλο κτίριο σε αυτή την περιοχή ήταν αυτό του Ναού της Αρτεμισίας. Στα Ρωμαϊκά χρόνια προστέθηκε μια μνημειακή είσοδος. Στα βόρεια είναι ο Ναός του Διονύσου, ο οποίος χρονολογείται από τον 4ο αιώνα π.Χ. Στα βορειοδυτικά του ναού βρίσκεται το Θέατρο. Ενας στενός δρόμος μας οδηγεί στο Ναό του Ποσειδώνα, του 4ου αιώνα π.Χ., στον οποίο υπάρχει ένα κυκλικό τείχος.

Το Στρατιωτικό Λιμάνι της αρχαίας πόλης είναι το σημερινό μικρό λιμάνι της Θάσου. Δυο οχυρωμένοι πύργοι και ένα μαρμάρινο τείχος το προστάτευαν. Από το λιμάνι ένας λιθόστρωτος δρόμος οδηγούσε στην αγορά.

Το Εμπορικό Λιμάνι, εγκατεστημένο κοντά στο Ωραιόκαστρο, χρησιμοποιούνταν για εμπορικούς σκοπούς. Παραμένει ακόμη στη θάλασσα ένα μέρος της προκυμαίας, στην άκρη της οποίας υπήρχε ένας πύργος άμυνας.

Στο Αρχαίο Θέατρο του 5ου αι. π.Χ. οδηγεί από το μικρό λιμάνι ένας λιθόστρωτος δρόμος. Χτισμένο σε μια φυσική κοιλότητα, με πανοραμική θέα. Ο Θασίτης Λυσίστρατος αφιέρωσε το προσκήνιο, το οποίο χτίστηκε τον 3ο αιώνα π.Χ, στον Διόνυσο. Ξεκινώντας από τον 1ο αιώνα, οι Ρωμαίοι ανακατασκεύασαν το θέατρο και το χρησιμοποίησαν για μονομαχίες. Μόνο το προσκήνιο παρέμεινε στη θέση του, του οποίου οι κυρτωμένες μετώπες του απεικονίζουν θεούς. Στις μέρες μας κάθε καλοκαίρι φιλοξενούνται παραστάσεις αρχαίου δράματος και άλλες εκδηλώσεις.

Στην Ακρόπολη του νησιού οδηγεί από το Αρχαίο θέατρο ένας μικρός δρόμος που εκτείνεται παράλληλα με τα κατεστραμμένα τείχη, στον πρώτο μιας σειράς τριών λόφων των οποίων οι κορυφές σχηματίζουν ένα είδος θαλάσσιου οροπεδίου. Προστατευόταν από μαρμάρινα τείχη και στεκόταν στην κορυφή του πρώτου λόφου. Ηταν η τοποθεσία του ναού της Πυθίας του Απόλλωνα, ο οποίος χρησιμοποιούνταν και ως θησαυροφυλάκιο, όπου αποθηκεύονταν τα πλούτη της πόλης.

Ο Ναός της Αθηνάς στεκόταν στην κορυφή του δεύτερου λόφου. Σήμερα, έχουν απομείνει μια σειρά από θεμέλια.

Ο Ναός του Πανός βρίσκεται στην κοιλότητα της πλαγιάς του τρίτου και πιο ψηλού λόφου, κοντά στην κορυφή, μέσα σε μια τεχνητή σπηλιά. Ενα ανάγλυφο στον τοίχο απεικονίζει τον θεό, που έχει κεφάλι κατσίκας και πόδια ανθρώπου, με τους αυλούς του.

Εβρεόκαστρο: Η περιοχή ήταν το βορειοανατολικό τέλος του εμπορικού λιμανιού της αρχαίας Θάσου. Αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν τη λατρεία προς θεούς, όπως τον Δία, την Αθηνά, την Αρτεμη, και τις Νύμφες. Σε ένα μικρό βράχο έστεκε ο ναός των «πατρογονικών θεών», ο οποίος χτίστηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. Αργότερα, μια Χριστιανική βασιλική εκκλησία ανεγέρθη στην ίδια θέση, χρησιμοποιώντας υλικά από τον αρχαίο ναό. Σήμερα υπάρχει εκεί ένα παρεκκλήσι.

Λαογραφικά Μουσεία με πλούσια εκθέματα από την καθημερινή ζωή των κατοίκων του νησιού, υπάρχουν στα Λιμενάρια, στον Θεολόγο και την Καλλιράχη.