«Οφειλή» στο έργο, στους αγώνες, στα πάθη μιας μεγάλης γυναικείας μορφής των ελληνικών Γραμμάτων - της Μέλπως Αξιώτη - η αναφορά της στήλης στην έκδοση Μέλπω Αξιώτη «Ποιήματα», με φιλολογική επιμέλεια της Μαίρης Μικέ («Κέδρος»). Είθε το σημείωμά μας να παρακινήσει τις νεότερες γενιές, να γνωρίσουν το ριζοσπαστικότατο - από κάθε άποψη - έργο της, ιδιαίτερα το πολύτομο πεζογραφικό (το επανακυκλοφόρησε ο «Κέδρος»), αφού η παιδεία και η πολιτεία, σκόπιμα, δεν τους έμαθαν ότι η Μέλπω Αξιώτη υπήρξε μια - τριπλά - πρωτοπόρα δημιουργός της γενιάς του '30. Τριπλά, γιατί παρ' ότι γυναίκα «εισέβαλε» τολμηρά στην ανδροκρατούμενη, τότε, λογοτεχνία μας. Γιατί με τις κομμουνιστικές ιδέες της, τους αγώνες και το περιεχόμενο του έργου της υπηρέτησε την εργατική τάξη και το λαό. Και τέλος, γιατί η νεοτερική μορφολογία της γραφής της, κυρίως της πεζογραφικής, προπορευόμενη κατά πολύ της εποχής της, αποτέλεσε μια ξεχωριστή περίπτωση της λογοτεχνίας μας στο μεσοπόλεμο και στις δεκαετίες του '40 και '50, παράτολμη και «προκλητική» για τις κατεστημένες αισθητικές τάσεις της εποχής. Μια γραφή, που διατηρεί τα πρωτεία της ουσιαστικής νεοτερικότητας και υποδεικνύει το ορθό μέτρο στη σύγχρονη, συχνά άμετρη, νεοτερική, λεγόμενη, λογοτεχνία μας.

Η Μέλπω Αξιώτη - φύσει και θέσει - ως άνθρωπος και δημιουργός υπηρέτησε τους πόθους του λαού και φλογίστηκε από τα πάθη του, πάσχουσα και η ίδια. Διωκόμενη στον τόπο της, διωγμένη από τη Γαλλία όπου ζήτησε πολιτικό άσυλο, έζησε στην αναγκαστική υπερορία διαφυλάσσοντας και εκεί τις μνήμες της από την πατρίδα και το λαό της, γράφοντας ποιήματα. Ποιήματα - βαθιές, αδρές, πικρές, υπερρεαλιστικά αστόλιστες ποιητικές χαρακιές. Βαθιές, όπως και στη «Σύμπτωση» (1929): «Τη ζωή μας περάσαμε χωρίς νερό, χωρίς πηγάδι στην/ αυλή, χωρίς κεντίσματα στις πουκαμίσες/(...) ααα! ήταν δύσκολο πράμα η αγάπη,/ αλλά εμείς.... την αγαπούσαμε/(...)». Το βιβλίο περιλαμβάνει και τα ποιήματα «θαλασσινά», «Το τραγούδι του Δνείπερου» (ύμνος για την ΕΣΣΔ), ποιήματά της γραμμένα στα γαλλικά και το «Κοντραμπάντο» (Βερολίνο 1959), του οποίου η έκδοση το 1960 και δημοσίευση στο περιοδικό «Καινούργια Εποχή» οφείλεται στην αληθινά συντροφική, συγκινητικά ανθρώπινη, μοναδικά μεγαλόκαρδη προσπάθεια και φροντίδα του Γιάννη Ρίτσου. Πέραν της γνωριμίας με την ποίηση της Αξιώτη, το βιβλίο αυτό γίνεται πολύπλευρα ενδιαφέρον, χάρη στο επίμετρο, που περιέχει ανέκδοτη αλληλογραφία της Αξιώτη με τον Ρίτσο, σχετική με την έκδοση του «Κοντραμπάντο» και αποκαλυπτική των χαρακτήρων και των συναισθημάτων των δύο δημιουργών.