Στην εποχή του κατακερματισμού των δυνάμεων και της ραγδαίας εισόδου στο χώρο του θεάτρου για παιδιά πολλών περιστασιακών και ευκαιριακών θιάσων, που δυστυχώς αποσκοπούν όχι στην καλλιέργεια των παιδιών, αλλά στο κέρδος, δύο ζωντανοί «οργανισμοί» «απαντούν», με συνένωση και συνεργασία.

Η «Παιδική Αυλαία» του Γιάννη Καλατζόπουλου, ο πιο παλιός επαγγελματικός θίασος παιδικού θεάτρου και η «Πολιτιστική Παρέμβαση» που έκανε τη δυναμική της εμφάνιση πέρσι με τον «Υπηρέτη δύο αφεντάδων», ενώνουν από φέτος την πείρα με το δυναμισμό, τον ενθουσιασμό με την ωριμότητα, την εγκυρότητα με τη νεανική ανησυχία προκειμένου να συνεχίσουν πιο αποφασιστικά τον αγώνα τους για ένα ποιοτικό και ταυτόχρονα λαϊκό θέατρο για παιδιά.

Θυμίζουμε ότι η ίδρυση της «Παιδικής Αυλαίας» χρονολογείται από το 1961, όταν ο αξέχαστος ηθοποιός Γιώργος Δήμου και η ηθοποιός και συγγραφέας Μαρούλα Ρώτα, δημιούργησαν τον πρώτο επαγγελματικό θίασο για το παιδικό κοινό. Ανέβαζε παραστάσεις με ψυχαγωγικό αλλά και διδακτικό περιεχόμενο και λειτούργησε μέχρι το 1967, οπότε και η χούντα το έκλεισε. Στο θίασο, παιδάκι τότε, συμμετείχε και ο Γιάννης Καλατζόπουλος, ο οποίος το 1987, «άνοιξε» και πάλι την «Παιδική Αυλαία», με στόχο τα έργα που θα παρουσιάζει να μιλούν στα παιδιά για τις αξίες που φώτισαν την ανθρωπότητα στο δύσκολο δρόμο της. Για την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, την ειρήνη, την ανθρωπιά, τη συλλογικότητα. Παρουσίασε έργα των Αριστοφάνη, Σαίξπηρ, Μπρεχτ, Αντερσεν και Λόρκα, διασκευασμένα κατάλληλα για παιδιά και ευαίσθητους μεγάλους.

Βασική αρχή και πίστη της «Παιδικής Αυλαίας» όλα αυτά τα χρόνια όπως λέει ο Γιάννης Καλατζόπουλος, είναι ότι «το παιδί έρχεται στον κόσμο αθώο και ανύποπτο. Είναι θύμα κατ' αρχήν των ίδιων των γονιών του, οι οποίοι είτε με την αδιαφορία τους, είτε από μια κακώς εννοούμενη αντίληψη περί πλουραλισμού, "εγκαταλείπουν" τα παιδιά τους στο έλεος όλων αυτών που προβάλλονται. Το παιδί, ό,τι του δώσεις το αφομοιώνει. Εξαρτάται από το χώρο στον οποίο θα βρεθεί για να ανθίσει μέσα του το λουλούδι ή το αγκάθι. Μικρούς και μεγάλους, μάς έχουν βάλει σε ένα μονόδρομο που αν δεν υπάρξει αντίσταση, θα γίνουμε όλοι ρομπότ. Εμείς αντιπροτείνουμε την ποίηση, την κριτική και τον αγώνα που συνεπάγεται μια τέτοια στάση ζωής και με αυτό το κριτήριο επιλέγουμε τα έργα».

Οσο για την «Πολιτιστική Παρέμβαση» είναι ο φορέας που με συνέπεια στηρίζει τα τελευταία χρόνια κάθε μορφή προοδευτικής καλλιτεχνικής δημιουργίας, ενώ δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στο θέατρο για παιδιά. Γιατί όπως επισημαίνει ο πρόεδρος της «Πολιτιστικής Παρέμβασης», Σταύρος Παπαθανασίου, «Δεν είναι ο στόχος μόνο να δημιουργηθούν καλοί αυριανοί θεατές, αλλά να βοηθήσουμε τα παιδιά μέσα από το θέατρο, να ολοκληρώσουν την προσωπικότητά τους. Να αναπτυχθεί η φαντασία τους, να αναπτυχθεί ο μηχανισμός της σκέψης τους για να μπορέσουν να γίνουν ολοκληρωμένοι άνθρωποι. Το θέατρο είναι ένας βασικός παιδαγωγικός μοχλός, είναι μια διαδικασία που πέρα από την ψυχαγωγία, έχει και βασικό παιδαγωγικό χαρακτήρα. Μπορεί να δώσει κατευθύνσεις, να καλλιεργήσει αξίες, να δώσει, στα νέα παιδιά ειδικά, στηρίγματα, αξίες, ιδανικά, στην ανθρωπιστική κατεύθυνση με πλούσιο ψυχισμό, με πλούσιο συναισθηματικό υλικό, για να μπορέσει να αποκτήσει το παιδί εικόνες, παραστάσεις και να ελέγχει την πραγματικότητα που ζει, να μπορέσει να αντισταθεί και να παλέψει για να αλλάξει όσα προσβάλλουν την προσωπικότητά του, όσα καταργούν το όνειρο, όσα επιβουλεύονται το δικαίωμά του στη ζωή».

Οι δύο φορείς λοιπόν, προετοιμάζουν μια παράσταση που πολλοί εκπαιδευτικοί και γονείς ζητούν επίμονα εδώ και χρόνια. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη επιτυχία της «Παιδικής Αυλαίας», που θα παρουσιαστεί με νέα πιο πλούσια και πιο μοντέρνα σκηνοθετική ματιά. Πρόκειται για το κορυφαίο αριστούργημα του Μπρεχτ «Ο κύκλος με την κιμωλία», προσαρμοσμένο στην παιδική ψυχολογία και στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα.

Ο πανάρχαιος μύθος για το σοφό δικαστή, που έπρεπε να «μοιράσει» ένα παιδί σε δύο μητέρες. Μια πανέξυπνη αλληγορία για την αιώνια μάχη ανάμεσα στην αγάπη και το συμφέρον, στον ατομισμό και την αυτοθυσία, στη δικαιοσύνη και το «δίκαιο» του ισχυρότερου.

Δύο αδελφάκια κλεισμένα στο διαμέρισμα της τσιμεντούπολης, βομβαρδισμένα από τη βία και τη μοναξιά της τηλεόρασης και του υπολογιστή, καβγαδίζουν για ένα παιχνίδι που το ένα άρπαξε από το άλλο. Ο παππούς - συνταξιούχος ηθοποιός - αρχίζει να τους διηγείται ένα θεατρικό έργο με το ίδιο θέμα, παρασύροντάς τα σιγά - σιγά από τον ανταγωνισμό στη συνεργασία που απαιτεί το θέατρο.

Με τη μαγεία της τέχνης, το δωμάτιο μετατρέπεται πότε σε παλάτι και πότε σε άγρια χιονισμένη βουνοκορφή. Τα παιδιά υποδύονται, αυτοσχεδιάζοντας, ρόλους. Οι μπρεχτικοί ήρωες εισβάλλουν από την μπαλκονόπορτα, από την κλειστή τηλεόραση, απ' το ψυγείο και ο «Κύκλος με την κιμωλία» ζωντανεύει μέσα στο γκρίζο διαμέρισμα.

Η βασίλισσα που κυνηγημένη από τους στασιαστές παράτησε το μωρό της... Η Γρούσα, η φτωχή υπηρέτρια που το βρήκε και το πήρε για να το γλιτώσει από τους διώκτες του... Οι περιπέτειες της Γρούσας και η αγάπη που αναπτύσσεται ανάμεσα σ' αυτήν και στο ξένο μωρό... Η αλλαγή του καθεστώτος που κάνει το παιδί κληρονόμο του θρόνου και μιας αμύθητης περιουσίας... Η επιστροφή της φυσικής μητέρας του παιδιού που το διεκδικεί... Και τέλος, ο παράξενος δικαστής Ατζάκ που θα κάνει το πείραμα του κύκλου με την κιμωλία και θα ζητήσει από τις δύο «μητέρες» να τραβήξουν το μωρό, για να φανεί ποια από τις δύο το δικαιούται...

«Ο κύκλος με την κιμωλία» είναι στο βάθος από τα πλέον αισιόδοξα έργα της ευρωπαϊκής δραματουργίας. Ενώ οι εξουσιαστές πολεμούν, δοκιμάζοντας τα όπλα και τη ματαιοδοξία τους, η ζωή - στο πρόσωπο ενός καταζητούμενου αθώου μωρού - διασώζεται, χάρη στην ανθρώπινη καλοσύνη. Σ' αυτήν την τρυφερή καλοσύνη, ο αντισυμβατικός δικαστής χαρίζει και το μωρό. Πρόκειται για ένα έργο γεμάτο φαντασία, χιούμορ, ποίηση, μουσική, περιπέτεια και ένα βαθύ ανθρώπινο μήνυμα που τόσο χρειάζεται μια εποχή σαν τη δική μας, που βυθίζεται όλο και περισσότερο στην αδιαφορία, στη μοναξιά, στη φιλαυτία και την περιφρόνηση των ανθρώπινων αξιών, στην υποτίμηση της ίδιας της ζωής».

«Σήμερα» - επισημαίνει ο Σταύρος Παπαθανασίου - «που η υποψία ποινικοποιείται και στο όνομα μιας άνομης και παράνομης "δικαιοσύνης", οι ισχυροί του κόσμου υψώνουν τα κανόνια τους απέναντι σε χιλιάδες αμάχους και αθώους πολίτες, το έργο αυτό αποκτά ιδιαίτερη επικαιρότητα γιατί μιλάει για την αδέκαστη δικαιοσύνη, τη δικαιοσύνη που ανεβάζει τον άνθρωπο στο υπέρτατο σκαλί, που έχει σα βάση του την αγάπη, τις πραγματικά ανθρώπινες αξίες και σχέσεις».

Οπως φαίνεται και παραπάνω ο Γιάννης Καλατζόπουλος στο νέο ανέβασμα και στο φόντο όλης της ιστορίας του «κύκλου», προσθέτει ένα ακόμη επίπεδο το οποίο είναι το σύγχρονο πρόβλημα της ουσιαστικής εγκατάλειψης των παιδιών. «Και η εγκατάλειψη αυτή» - όπως λέει ο Γιάννης Καλατζόπουλος - «είτε από τον ένα είτε και από τους δύο γονείς, είτε από την υποχρεωτικά αυξημένη ανάγκη της εργασίας του ενός γονιού που μεγαλώνει το παιδί, είτε από την εργασιοθεραπεία της εγκαταλειμμένης συζύγου, για το παιδί είναι οδυνηρή. Πολλά παιδιά μεγαλώνουν με τον ένα από τους δύο γονείς και φορτώνονται το βάρος μιας ένοχης συνείδησης των γονιών τους. Εστι κάτω από αυτό το πρίσμα αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία ο συμβολισμός του "κύκλου", καθώς βιώνουν το ίδιο πρόβλημα με τις διαστάσεις που θέτει ο Μπρεχτ. Μπαίνουν τα προβλήματα της σύγχρονης οικογένειας. Το άλλο επίπεδο είναι το πρόβλημα της παγκοσμιοποίησης. Ο Μπρεχτ έγραψε τον "Κύκλο με την κιμωλία" μετά το χωρισμό της Γερμανίας στα δύο και μιλούσε συμβολικά για μια χώρα κατακερματισμένη. Αυτό τον «κύκλο» βλέπουμε να γράφεται στα Βαλκάνια, όπως οι Παλαιστίνιοι και οι Ισραηλινοί το βλέπουν στη δική τους περιοχή, όπως το Πακιστάν και το Αφγανιστάν στη δική τους. Ξαναγεμίζει ο κόσμος «κύκλους με κιμωλία», όχι όμως δίκαιους σαν του Μπρεχτ, αλλά άδικους και οι λαοί φανατίζονται σε ψεύτικα διλήμματα, θρησκευτικά, εθνικιστικά και μπαίνουν στη διαδικασία να τραβολογούν την πατρίδα τους. Σε ποιον ανήκει! Χαμένοι είναι και οι λαοί και οι πατρίδες αν δεν καταλάβουν αυτό που λέει ο Μπρεχτ: "Τίποτε δεν είναι κανενός. `Η αν όχι/ τότε είναι σίγουρα εκεινού που τό 'χει/ μεράκι του και τ' αγαπάει και το φροντίζει"».

Αυτό είναι το θέατρο. Κατάθεση ψυχής, οραμάτων, παιδεία, μόχθος, ελπίδα. Και αυτό αφορά και απευθύνεται το ίδιο, σε ενήλικες και παιδιά. Αλλο, αν το θέατρο για παιδιά είναι υποτιμημένο. Ετσι, κι αλλιώς, ο κυρίαρχος διαχωρισμός θεάτρων μικρών και μεγάλων, είναι ανάμεσα στο θέατρο που αναπαράγει την κυρίαρχη ιδεολογία και αισθητική και στο θέατρο που επιχειρεί να αρθρώσει έναν πραγματικά λαϊκό, διαφωτιστικό, καλαίσθητο και ανατρεπτικό λόγο.

«Το θέατρο για παιδιά» - τονίζει ο Γιάννης Καλατζόπουλος -«κατακτά βασανιστικά τη θέση του στη συνείδηση του κοινού περνώντας κι αυτό τις φάσεις του. Φιλότιμες προσπάθειες πλάι σε αρπαχτές, ωραία οράματα και νεοπλουτίστικη "γκλαμουριά", στείρος φορμαλισμός, φλύαρος διδακτισμός, εξαιρετικές παραστάσεις... Με ένα τσιγκούνικο και μεροληπτικό (μετά τη Μελίνα) υπουργείο Πολιτισμού και με ένα άτολμο (ανύπαρκτο στο θέμα της θεατρικής αγωγής των μαθητών) υπουργείο Παιδείας, η ευθύνη πέφτει αποκλειστικά σε όσους ασχολούμαστε με το είδος, στους γονείς, σε κάποιους συνειδητούς εκπαιδευτικούς και στους δημοσιογράφους. Εμείς επιμένουμε στο δρόμο ενός ποιοτικού και συνάμα λαϊκού θεάτρου. Οσο γεννιούνται παιδιά, όσο υπάρχουν παιδιά εγκαταλειμμένα στο έλεος μιας απάνθρωπης, αντιπνευματικής ζωής, πάντα κάποιες Γρούσες θα τα "υιοθετούν" και θα τα μαθαίνουν πως το κάθε τι ανήκει σ' όποιον τ' αγαπάει και τα φροντίζει».

Εμείς, σ' αυτούς που μοχθούν να οικοδομήσουν μια όμορφη ζωή -σε όλους τους τομείς, είτε ζωή λέγεται, είτε τέχνη - αφιερώνουμε την «Επιγραφή για το υψηλό οικοδόμημα...» του Μπρεχτ: «Από τότε που αποφασίσαμε/ Να στηριχτούμε επιτέλους στις δικές μας τις δυνάμεις/ Και να οικοδομήσουμε μια όμορφη ζωή/ Ο αγώνας και ο μόχθος δε μας χάλασαν το κέφι».