Είναι γνωστό ότι ο ρόλος του δάσους είναι πολυσχιδής. Εχει χαρακτηριστεί η «ραχοκοκαλιά» του φυσικού περιβάλλοντος, ο «πνεύμονας» του πλανήτη, αφού είναι πηγή οξυγόνου, το οικοσύστημα - παράγωγος φυσικών προϊόντων, με πιο σημαντικό το ξύλο. Επιδρά καθοριστικά στη διαχείριση των υδάτων, την αντιπλημμυρική και αντιδιαβρωτική προστασία, τη δημιουργία γόνιμου εδάφους, τη θηραματοπονία, την αναψυχή, τη βιοποικιλότητα. Είναι με άλλα λόγια ρυθμιστής του περιβάλλοντος.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, ωστόσο, η δράση των επιχειρηματικών ομίλων και των κρατών που ελέγχουν, στοχεύει στην εξασφάλιση με το ελάχιστο δυνατό κόστος της εκμετάλλευσης όλων των φυσικών πόρων και των δασών, ως πρώτη ύλη και ως γη για κερδοφόρες επενδύσεις.

Αποτέλεσμα αυτής της δράσης είναι η μείωση των δασών κατά 1.290 εκατομμύρια στρέμματα τα τελευταία 25 χρόνια (στοιχεία του FAO), μια έκταση που αντιστοιχεί με αυτήν της Νότιας Αφρικής.

Η Ελλάδα είναι χώρα κυρίως ορεινή, με δασοκάλυψη (δασικά οικοσυστήματα συνολικά) περίπου 65% και όμως είναι ιδιαίτερα ελλειμματική σε ξύλο και προϊόντα ξύλου. Στις δεκαετίες '70 - '80, που η οικοδόμηση ήταν σε πολύ υψηλό επίπεδο, σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία, η εισαγωγή ξυλείας και προϊόντων ξύλου αποτελούσε τη δεύτερη αιτία συναλλαγματικής αιμορραγίας, μετά από τα υγρά καύσιμα. Σήμερα, πάλι εισάγονται οι περισσότερες από τις ποσότητες που είναι αναγκαίες.

Οι λόγοι της ελλειμματικότητας είναι:

-- Η διαχρονικά μη ορθή διαχείριση των δασών και ορθή αξιοποίηση της παραγόμενης ξυλείας.

-- Η καταστροφή των δασών από εκχερσώσεις και από δασικές πυρκαγιές.

-- Το μειωμένο επενδυτικό ενδιαφέρον των ιδιωτών αλλά και των κρατικών φορέων.

Οι δασικές πυρκαγιές, πέρα από τις επιπτώσεις στη ζωή των λαϊκών στρωμάτων και τη γενικότερη καταστροφή του περιβάλλοντος και των λαϊκών περιουσιών, έχουν επιπτώσεις και στην παραγωγή του ξύλου. Με τις πυρκαγιές καταστρέφεται/υποβαθμίζεται και η ξυλεία των δασών, που αποτελεί - μαζί με τα λοιπά δασικά προϊόντα (καρπούς, ρητίνη κ.ά.) - εθνικό κεφάλαιο.

Οταν συνέφερε το κεφάλαιο, αναπτύχθηκε και η Δασική Υπηρεσία συνολικά. Τις δεκαετίες 1950 και '60, αυτή στελεχώθηκε και χρηματοδοτήθηκε, οπότε επιτέλεσε σημαντικό έργο με πολλές υποδομές σε δρόμους, γέφυρες, αντιπλημμυρικά έργα, αναδασώσεις κ.λπ. Οι δασικές πυρκαγιές στα μεσογειακά δασικά οικοσυστήματα είναι ένα φυσικό φαινόμενο που πάντα υπήρχε και θα υπάρχει.

Το πρόβλημα με τις δασικές πυρκαγιές έγκειται στο ότι από τη δεκαετία του '50 μέχρι και το 2000, οι δασικές πυρκαγιές σε ποσοστό 55-65% του αριθμού τους είναι αποτέλεσμα εμπρησμών και άγνωστων αιτίων (δηλαδή ανεξιχνίαστων κατά κανόνα εμπρησμών) και καταστρέφουν το 85-90% των καμένων δασών και δασικών εκτάσεων, σύμφωνα με τα στοιχεία της Δασικής Υπηρεσίας.

Το αίτιο για αυτήν την πραγματικότητα είναι η εμπορευματοποίηση της γης και των δασικών οικοσυστημάτων. Αντί να επικρατήσει το κριτήριο της προστασίας του περιβάλλοντος, ο χωροταξικός σχεδιασμός διαμορφώνεται με κριτήριο τον ανταγωνισμό για το κέρδος. Η πολιτική γης και οι χρήσεις της, η οργάνωση του κοινωνικού χώρου είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα με το πλαίσιο των σχέσεων παραγωγής στις οποίες κινούνται. Οι εφαρμοζόμενες πολιτικές έδωσαν ώθηση στο φαινόμενο των πυρκαγιών.

Είναι χαρακτηριστικό το τι έκαναν οι διάφορες κυβερνήσεις.

Αναθεωρούν το Σύνταγμα σε επίμαχα άρθρα σε βάρος της προστασίας των δασών. Καταργούν το τεκμήριο κυριότητας του Δημοσίου στα δάση. Προωθούνται οι Δασικοί Χάρτες ως εργαλείο όχι προστασίας των δασών, αλλά κατοχύρωσης ιδιοκτησιών, καταπατήσεων, εκχώρησης κρατικής περιουσίας σε ιδιώτες, για να συγκεντρωθεί η γη σε επόμενη φάση σε λιγότερα χέρια. Ολη η μεταπολιτευτική ιστορία αυτό επιβεβαιώνει. Τους νόμους αυτούς υλοποιεί η σημερινή κυβέρνηση, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ (2014) έλεγε ότι θα τους καταργήσει όταν γίνει κυβέρνηση.

Οι διαθέσιμοι πόροι για τα δάση μειώνονται διαρκώς. Από το 0,5% του κρατικού προϋπολογισμού μεταπολιτευτικά, βρισκόμαστε σήμερα στο 0,035% του προϋπολογισμού. Ομως είναι παράλληλα δραστική και η αφαίμαξη των δασών από άλλες πηγές. Το Κεντρικό Ταμείο Γεωργίας Κτηνοτροφίας & Δασών (όπου τα κύρια έσοδα προέρχονταν από την αξιοποίηση των προϊόντων των δημόσιων δασών) μεταφέρθηκε στο «Πράσινο Ταμείο» και οι πόροι μοιράζονται κατά το δοκούν και όχι για τα δάση. Για να συμβεί αυτό, απαιτήθηκε μέχρι και η μετακίνηση της Δασικής Υπηρεσίας από το υπ. Γεωργίας στο ΥΠΕΧΩΔΕ, με πρόσχημα την ολοκληρωμένη προστασία του περιβάλλοντος και τη βέλτιστη αξιοποίηση των πόρων από την ΕΕ.

Ο διαχωρισμός της αντιπυρικής προστασίας, και ειδικά η μεταφορά του τμήματος της καταστολής στην ΠΥ, είχε ως αποτέλεσμα και την περικοπή μεγάλου μέρους των πόρων που δίνονταν στη Δασική Υπηρεσία.

Επομένως, πώς να διαμορφωθεί ουσιαστική πρόληψη χωρίς νομικές, οργανωτικές και υλικές προϋποθέσεις;

Το πρόβλημα επιτείνεται με τον διαχωρισμό της πρόληψης από την καταστολή. Η πρόληψη είναι - όπως είπαμε - πενιχρή. Η καταστολή βαρύνει πρόσθετα στο λοιπό έργο την ΠΥ, που δεν έχει μέσα και ανθρωπινό δυναμικό για να μπορεί να ανταποκριθεί, ενώ αναδεικνύονται και ζητήματα ολοκληρωμένης γνώσης της επιστήμης των δασικών πυρκαγιών και της συμπεριφοράς τους στα δασικά οικοσυστήματα. Η από αέρος κατάσβεση αναδεικνύεται σε βασική δράση, ενώ είναι γνωστό ότι τα προβλήματα αντιμετωπίζονται κύρια από το έδαφος.

Η ολοκληρωμένη δασοπροστασία από κάθε κίνδυνο και εχθρό μπορεί να εξασφαλιστεί όταν διαμορφωθούν όλες οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές προϋποθέσεις, με βασικό κριτήριο την ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών και της προστασίας του περιβάλλοντος συνολικά. Οταν και η υπόθεση της ολοκληρωμένης προστασίας και διαχείρισης των δασικών οικοσυστημάτων και εκεί ενταγμένης της βιομηχανίας ξύλου αποτελέσει βασικό στοιχείο του αγώνα για να γίνουν και τα δάση ιδιοκτησία όλης της κοινωνίας, με βασικό εργαλείο τον επιστημονικό σχεδιασμό και την έρευνα. Σε αντίθεση με κάθε πολιτική που αντιμετωπίζει τα δάση και τη γη ως εμπόρευμα.