Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης είναι κοινός τόπος ότι οι περισσότερες κυβερνήσεις, στον έναν ή στον άλλο βαθμό, επιδιώκουν την παθητικότητα των πολιτών τους, έστω και με διαφορετική μεθοδολογία και πιο εκλεπτυσμένους (;) τρόπους από αυτήν του Μεγάλου Αδελφού στο «1984». Ο Orwell προβάλλει τη φρίκη της πολιτικής μηχανής για την πολιτική εξουσία. Αν και με δόσεις υπερβολής, καταγγέλλει την «παντοδυναμία της πολιτικής εξουσίας, που αγγίζει τα όρια της πολιτικής διαστροφής», σύμφωνα με τον Ιταλό διανοούμενο Pietro Ingrao. Η χρήση των Η/Υ και το διαδίκτυο είναι σήμερα μια πραγματικότητα, στην οποία κανείς δεν μπορεί να κλείσει τα μάτια του. Ομως, είναι, αν μη τι άλλο, αμφιλεγόμενο, αν όχι επικίνδυνο, να προσανατολιζόμαστε στην επονομαζόμενη ηλεκτρονική δημοκρατία. Πριν από 27 χρόνια, ο Enrico Berlinquer επισήμαινε ότι «δεν μπορεί να γίνει δεκτή η αντικατάσταση όλων των μορφών της δημοκρατικής ζωής. Χρειάζονται καθορισμένα όρια στη χρησιμοποίηση των Η/Υ σαν εναλλακτική λύση των συνελεύσεων. Αλλωστε, δεν πιστεύω ότι θα μπορέσει ποτέ να καταλάβει κανείς τι σκέφτονται πράγματι οι άνθρωποι, αν η μοναδική μορφή δημοκρατικής έκφρασης γίνει το πάτημα ενός κουμπιού». Απόψεις, οι οποίες στη σημερινή εποχή ακούγονται τουλάχιστον μετριοπαθείς, γιατί τα πράγματα έχουν προχωρήσει πολύ πιο γρήγορα απ' ό,τι φανταζόταν τη δεκαετία του '80 ο Ιταλός κομμουνιστής. Ο Orwell είχε συνειδητοποιήσει πως, κατά τη διάρκεια μιας εμπόλεμης κατάστασης, τα καθεστώτα αποκτούν τη δυνατότητα να φανατίσουν τους πολίτες και να τους μετατρέψουν σε καθοδηγούμενους υπηκόους - μέσω της προπαγάνδας - σε βαθμό που να αποδέχονται έως και την αναστολή των στοιχειωδέστερων δημοκρατικών τους δικαιωμάτων. Ακόμα και πολλούς από αυτούς που διαθέτουν ανεξάρτητη γνώμη.

Ο Γκίτερ Γκρας γράφει: «Η ελίτ των διανοουμένων της δεκαετίας του '80 πηγαίνει πολύ πιο πέρα από το 2000. Ασχολούμενοι με την Πυρηνική Επιστήμη, την Ηλεκτρονική, τη Βιοχημεία ή τη Γενετική, ή προσδεδεμένοι με το σύστημα ασφαλείας του πρώτου ατομικού πλήγματος, ζουν μακριά από τα πραγματικά προβλήματα του πλανήτη μας, εκστασιασμένοι καθώς είναι μέσα στην απόσταση του ουτοπικού σχεδιασμού της σκέψης τους. Ούτε η πείνα, ούτε η δίψα, που είναι υπαρκτές, τους ενοχλούν, αλλά η υποτιθέμενη, ή υπαρκτή, υπεροχή του εχθρού, στον ολοένα πιο κοντινό χρόνο του προσυναγερμού. Ούτε τα κοινωνικά προβλήματα, ούτε τα προβλήματα της διατροφής, αποτελούν γι' αυτούς μια πρόκληση, ούτε η αυξανόμενη εξαθλίωση της ανθρωπότητας, αλλά το πρόβλημα πώς θα ελέγξουν τις εξαθλιωμένες μάζες. Ούτε τα αποψιλωμένα και ετοιμοθάνατα δάση, ούτε τα ποτάμια και οι μολυσμένες λίμνες τους παρακινούν στο χρέος που έχουν ως διανοούμενοι, αλλά τα σχέδια τηλεπικοινωνιών σε πλατιά κλίμακα, η χειραγώγηση των γενετικών ερευνών, οι νέες κατακτήσεις στο Διάστημα και το ανθρωπιστικό ερώτημα αν οι ατομικοί πόλεμοι, πέρα από κάθε υπολογισμό, μπορούν να κερδηθούν». Οι τόσο τραγικές διαπιστώσεις του Γερμανού συγγραφέα είδαμε δυστυχώς να επαληθεύονται στον πόλεμο του Κόλπου και της Γιουγκοσλαβίας, χωρίς τελικά να ξεφύγει από τον κανόνα και ο ίδιος, υιοθετώντας πλήρως τις απόψεις των αμερικανοΝΑΤΟικών γερακιών! Φυσικά, επαναλαμβάνονται σήμερα με την ισοπέδωση του Αφγανιστάν. Είναι γεγονός ότι όσο η άσκηση και η διαχείριση της εξουσίας είναι στα χέρια των ελίτ και όσο πιο συγκεντρωτική είναι, τόσο θα διολισθαίνει σε αυταρχικές συμπεριφορές σε βάρος της κοινωνίας, θέλοντας να ελέγχει ακόμα και τη σκέψη των πολιτών, όπως το «1984», που με τόσο παραστατικό τρόπο παρουσιάζει ο Orwell.

Συχνά ακούγεται η άποψη ότι τα αποτελέσματα της τεχνολογικής επανάστασης εξαρτώνται από τον τρόπο που τη χρησιμοποιούν οι άνθρωποι. Ετσι, με την ίδια ευκολία που μπορεί να συμβάλει στη διάδοση νέων γνώσεων, με όλες τις θετικές επιπτώσεις, μπορεί να χρησιμεύσει για την ενίσχυση της εξουσίας των κυρίαρχων οικονομικών συγκροτημάτων και του στρατιωτικοβιομηχανικού πλέγματος. Ποιος είναι, όμως, αυτός, που μπορεί να αρνηθεί σήμερα ότι η τεχνολογία μπορεί να πετύχει την παρακολούθηση και τον έλεγχο της ιδιωτικής μας ζωής, ενισχύοντας τις δομές της αντιδημοκρατικής εξουσίας και να διαπράττει όποτε αυτή επιθυμεί καταχρήσεις σε βάρος μας, όποτε θεωρεί ότι απειλείται ή αμφισβητείται; Ο Ρόι Μεντβέντεφ παρατηρεί για το «1984»: «Ανάμεσα στα πιο σημαντικά θέματα που διαπραγματεύεται ο Orwell είναι και το θέμα της ολοκληρωτικής χρήσης των πιο πρόσφατων επιτευγμάτων της τεχνολογίας. Οι τηλεοθόνες του και οι άλλες συσκευές της ολοκληρωτικής παρακολούθησης και προπαγάνδας, μοιάζουν σήμερα με παιχνίδια για παιδιά, σε σύγκριση με τα εργαλεία προπαγάνδας, αγκιτάτσιας, αστυνομικού ελέγχου της συμπεριφοράς και των σκέψεων του λαού, που ήδη υπάρχουν ή κατασκευάζονται και τελειοποιούνται σε διάφορες χώρες».

Και μόνον η εφαρμογή του συστήματος ECHELLON στην εποχή μας αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Κι αν θέλουμε να επεκτείνουμε κι άλλο την προσέγγισή μας στη σημερινή πραγματικότητα, θα υποστηρίζαμε ότι, όχι μόνο κάποια τάξη ή ελίτ, αλλά ακόμα και άτομα που διαθέτουν τέτοια μέσα μπορούν πλέον να υποδουλώσουν κάποιους άλλους ή να προξενήσουν μεγάλες καταστροφές με μεγάλη ευκολία. Το διαδίκτυο και οι δυνατότητες παρεμβάσεων που έχει είναι μια απόδειξη αναντίρρητη. Κι όλα αυτά που συμβαίνουν στις μέρες μας δείχνουν ότι οι τάσεις αυτές θα ενταθούν ακόμα περισσότερο στο άμεσο μέλλον. Φυσικά, πάντα παραμένει ανοιχτό το ενδεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας υπέρ της κοινωνίας. Αλλά αυτό προϋποθέτει ένα τελείως διαφορετικό πολιτικό πλαίσιο από το υπάρχον καπιταλιστικό.

Σημείωση:

Τα αποσπάσματα που χρησιμοποιήσαμε είναι από το βιβλίο «Ο Οργουελ δικαιώθηκε;» των εκδ. «Ωκεανίδα».