Βασικό θέμα που απασχολούσε τον Θάνο Μικρούτσικο από την αρχή κιόλας της συνθετικής του διαδρομής ήταν η μελοποίηση της ποίησης. Τον ενδιέφερε πώς θα κατάφερνε να δώσει νέο ήχο και ταυτόχρονα να μπορεί να υπάρχει επικοινωνία με το κοινό, τον αποδέκτη δηλαδή του έργου. Και το κατάφερε. Τραγούδησε τους ποιητές μας και μαζί του μάθαμε και εμείς...

Με λόγια του ίδιου του συνθέτη μέσα από συνεντεύξεις του στον «Ριζοσπάστη», αλλά και από παρεμβάσεις του στα Επιστημονικά Συνέδρια και τα Φεστιβάλ της ΚΝΕ, ρίχνουμε μια «ματιά» σε κάποιους από τους ποιητές που τον καθόρισαν.

«Δασκάλους στη μουσική είχα πολλούς», έλεγε ο Θ. Μικρούτσικος και συνέχιζε: «Αν όμως πρέπει να αναφερθώ σε έναν, αυτός είναι ο μέγιστος ποιητής Γιάννης Ρίτσος. Τον επισκεπτόμουν νέος, στη διάρκεια της δικτατορίας, κάθε βδομάδα στο σπίτι του στα Πατήσια. Πολύωρες συζητήσεις, σοφές συμβουλές από αυτόν τον εξαίσιο άνθρωπο στον νέο συνθέτη.

"Γράφε για ό,τι σε καίει. Σε καίει ο έρωτας; Γράφε. Η μοναξιά σου; Γράφε. Ο αγώνας ενάντια στη βία του φασισμού; Γράφε. Ενας ωραίος περίπατος στη θάλασσα ή στο δάσος; Γράφε, αλλά πρόσεχε. Το θέμα δεν ορίζει την αξία του έργου. Αυτό που έχει σημασία είναι το αδιάσπαστο περιεχομένου και φόρμας. Κάθε νέο περιεχόμενο απαιτεί μια νέα φόρμα, γιατί η φόρμα είναι κοινωνική εμπειρία αποκρυσταλλωμένη. Θα σεβαστείς ό,τι γράφτηκε στο παρελθόν αλλά δεν θα το μιμηθείς". Οι συμβουλές του να μην ψάχνω για το φαίνεσθαι αλλά για το είναι με οδήγησαν στις κατοπινές μελοποιήσεις να προσπαθώ να ανακαλύψω τις κρυμμένες πλευρές που κάθε μεγάλο ποίημα φέρνει.

Ο Ρίτσος φτάνει στο ζενίθ της δημιουργίας του όταν συνθέτει τα ποιήματα - μονολόγους, τα οποία συγκροτούν την "Τέταρτη Διάσταση". Ο Λουί Αραγκόν όταν η "Σονάτα του Σεληνόφωτος" εκδόθηκε στα Γαλλικά δήλωσε ότι "ο Ρίτσος έγραψε το σπουδαιότερο ποίημα του 20ού αιώνα". Αυτά τα μεγάλα ποιήματα που δεν έχουν προηγούμενο στην ευρωπαϊκή ποίηση δημιουργούν έναν πρωτότυπο οικουμενικό κόσμο χωρίς να μπορεί ο αναγνώστης να προσδιορίσει τον τόπο και το χρόνο. Οσο και να προσπαθήσει κανείς δεν θα βρει συγγένειες παρά μόνο αν πάει πολύ πίσω, στους αρχαίους τραγικούς. Αυτά είναι τα στοιχεία που καθιστούν τον Ρίτσο μοναδική περίπτωση στην ποίηση του 20ού αιώνα στη χώρα μας κι από τις πιο σπουδαίες φωνές παγκοσμίως».

Ποιήματα του Γ. Ρίτσου έχει μελοποιήσει στους δίσκους «Καντάτα για τη Μακρόνησο», «Τα τραγούδια της Λευτεριάς», «Γιάννης Ρίτσος του απείρου εραστής», «Σχοινοβάτης».

«"Η Τέχνη δεν πρέπει να αντανακλά σαν τον καθρέφτη μα σα φακός να μεγεθύνει", με αυτή του τη φράση ο Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκι», σύμφωνα με τον Θ. Μικρούτσικο, «ο σπουδαιότερος ποιητής της Σοβιετικής Ενωσης, προσδιορίζει την ποίησή του. Φουτουριστής, εξπρεσιονιστής, ρεαλιστής με όλα αυτά τα στοιχεία να συνδυάζονται ταυτοχρόνως στην ποίησή του, εξέφρασε την πιο απελευθερωμένη κοινωνία που γνώρισε ποτέ ο κόσμος, τη δεκαετία του '20 στη Σοβιετική Ενωση.

Η ποίηση του Μαγιακόφσκι είναι σαν ένα βέλος που σκίζει τον χρόνο. Τόση δύναμη έχουν οι στίχοι του. Επρεπε, λοιπόν, εγώ, ακολουθώντας το κείμενο, που είναι πολύ δύσκολο ρυθμικά, να το κάνω να ρέει στον ακροατή σαν ποτάμι».

Ποιήματα του Μαγιακόφσκι έχει μελοποιήσει στη «Σπουδή για ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόβσκη» και στο «Εμπάργκο».

Με αφορμή συναυλία που έδωσε στον Περισσό με έργα του Ν. Χικμέτ θυμόταν πώς γνώρισε τον Τούρκο ποιητή: «Ενα ανοιξιάτικο βράδυ του 1966. Φοιτητής στο Πανεπιστήμιο είχα γυρίσει το βράδυ στο σπίτι μου εξαντλημένος από μία διαδήλωση από τις πολλές που γίνονταν τότε καθημερινά στο κέντρο της Αθήνας. Μας είχαν επιτεθεί οι ακροδεξιοί της ΕΚΟΦ με καδρόνια, σίδερα και ξύλα στα Προπύλαια με τη συμπαράσταση της αστυνομίας. Κατέληξα στο σπίτι μου στην Κυψέλη. Ψόφιος απ' την κούραση, έπεσα στο κρεβάτι για να κοιμηθώ. Πήρα στα χέρια μου ένα βιβλίο για να το ξεφυλλίσω και να κλείσουν τα μάτια μου. Ολη τη νύχτα διάβαζα. Με είχε συνταράξει. Ηταν "Οι Ρομαντικοί" του Ναζίμ Χικμέτ. Στις 7 το πρωί το είχα τελειώσει και από τότε παρέμεινα αιώνιος θαυμαστής του. Το 1970, στην πιο σκληρή περίοδο της χούντας, αρχίζω να μελοποιώ ποιήματά του.

Η ποίηση του Χικμέτ είναι βαθιά λαϊκή όχι μόνο γιατί ακουμπάει τις λαϊκές πηγές, τις λαϊκές καλλιτεχνικές παραδόσεις αλλά γιατί ανανεώνει την παράδοση προτείνοντας καινούργια στοιχεία».

Ποιήματα του Ν. Χικμέτ έχει μελοποιήσει στα «Πολιτικά Τραγούδια».

Σύμφωνα με τον Θ. Μικρούτσικο, ο Μπρεχτ είναι «ο σημαντικότερος και υποδειγματικότερος μαρξιστής καλλιτέχνης του 20ού αιώνα». Κατά τον συνθέτη, τα βασικότερα στοιχεία της μπρεχτικής ιδεολογίας και αισθητικής είναι:

«Στο έργο τέχνης πρέπει να υπάρχει από πλευράς δημιουργού διαλεκτική σύνθεση έμπνευσης - σκέψης, καρδιάς - μυαλού.

Η ανθρώπινη δυστυχία έχει ιστορικό και όχι φυσικό χαρακτήρα.

Η σκέψη του ανθρώπου αλλοτριώνεται, ένεκα των οικονομικών σχέσεων που υφίστανται σε μια ταξική κοινωνία, με αποτέλεσμα την τύφλωση των καταπιεζομένων αναφορικά με τα ίδια τα αίτια της καταπίεσής τους.

Η Τέχνη από μόνη της δεν αλλάζει τον κόσμο. Μπορεί όμως να συμβάλει στη δημιουργία ενεργητικών και συνειδητοποιημένων θεατών και ακροατών, που στη συνέχεια μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο».

Σχετικά με τη δική του εργασία πάνω στον Μπρεχτ, ο Θάνος θυμάται: «Το '72 αρχίζω και καταπιάνομαι με τον Μπρεχτ γνωρίζοντας όμως και τη μουσική τού Χανς Αϊσλερ και την αποστασιοποίηση. Τον ολοκληρώνω το '77 σε μία φόρμα που ήταν σαν μια ατομική βόμβα τότε, στην ελληνική μουσική, το ελληνικό τραγούδι. Ακόμα και σήμερα, όταν το ακούμε ολοκληρωμένο, είναι ένα έργο πάρα πολύ περίεργο ηχητικά. Είναι τρομακτικά δύσκολο για τους μουσικούς, τον τραγουδιστή, γιατί ακριβώς πρέπει να τηρήσουν κατά γράμμα την αποστασιοποίηση. Μερικές φορές πήγαινα να ολοκληρώσω ένα τραγούδι, το έκοβα, για να μην είναι τόσο κυκλικό, τόσο τραγουδίσιμο και ταυτίζεται ο κόσμος με αυτό. Μου ξέφυγε το "Αννα μην κλαις"»...

Ποιήματα του Μπ. Μπρεχτ έχει μελοποιήσει στη «Μουσική πράξη στον Μπρεχτ», «Χρήστος Λεοντής - Θάνος Μικρούτσικος. Συναυλίες '81», «Αραπιά για λίγο πάψε να χτυπάς με το σπαθί».

Για τον Θ. Μικρούτσικο, η μελοποίηση του Καββαδία είναι η αιχμή του δόρατος της τραγουδοποιίας του. «Είναι ένα έργο που έχει περάσει με ένταση σε τρεις γενιές και πάμε για την τέταρτη, όχι όμως ως έργο μνήμης, αλλά το ζουν ως δικό τους έργο.

Ο Καββαδίας με το "Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία", ερμηνευόμενο ως "κατάκτησε το αδύνατο", έχει ένα διαχρονικά πολιτικό μήνυμα, πολύ πιο σημαντικό από άλλα επικαιρικά».

Οι «Εφτά Νάνοι στο S/S Cyrenia» είναι το τραγούδι της ζωής του. Μέχρι και το καλοκαίρι του 2019 ο συνθέτης δεν παύει να το δουλεύει. Η ερμηνεία του, πότε δυναμική, πότε σπαρακτική, πότε πιο εσωτερική... Εκείνος είχε πει: «Κοίτα τι συμβαίνει... Ξεκινάω... Στο πρώτο λεπτό; Στα 30 δευτερόλεπτα, στο 1,5 λεπτό; Είμαι εγώ μόνος μου. Χωρίς κανέναν από κάτω. Μόνος μου. Και αισθάνομαι ότι απογειώνομαι, μαζί με το πιάνο, γιατί είναι προέκταση των χεριών μου το πιάνο σε αυτό το τραγούδι... Βεβαίως, ως φιλόδοξος καλλιτέχνης. Γυρίζω για το χειροκρότημα»...

Ποιήματα του Καββαδία έχει μελοποιήσει στον «Σταυρό του Νότου» και τις «Γραμμές των Οριζόντων».

Η σχέση του Θ. Μικρούτσικου με τον Αλκαίο κρατά χρόνια. «Το 1978 διάβαζα τον "Ριζοσπάστη" ένα πρωί και έπεσε το μάτι μου σε ένα ποίημα, το οποίο πραγματικά μου 'κανε μεγάλη εντύπωση, υπογραφόταν Αλκης Αλκαίος. Μέσα σε δυο μέρες το είχα μελοποιήσει, με τίτλο "Φλεβάρης 1848". Εψαχνα να τον βρω, τίποτα. Διότι αυτό δεν ήταν το όνομά του, το όνομά του ήταν - όπως έμαθα μετά - Βαγγέλης Λιάρος. Βρεθήκαμε, μου έδωσε την άδεια και ξεκίνησε μία σχέση ζωής.

Πάντοτε του 'λεγα πως είσαι κατά βάθος ένας ποιητής που υποδύεται τον στιχουργό. Είναι ο ποιητής και στιχουργός που άλλαξε τη ροή του ελληνικού τραγουδιού. Εξέφρασε την προσωπική αγωνία ενός εκάστου, αλλά και την καθολική αγωνία της γενιάς μας».

Στίχους του Αλκαίου έχει στους δίσκους «Τραγούδια της Λευτεριάς», «Εμπάργκο», «Στου αιώνα την παράγκα», «Υπέροχα μονάχοι».

Ο Μικρούτσικος επέστρεφε συχνά στα «Τροπάρια για Φονιάδες» του Μ. Ελευθερίου. Οπως ανέφερε, «είναι κείμενα αιμάτινα, που απαιτούν κλειδιά για να ξεκλειδώσεις τα σύμβολα και που επιδέχονται πολλών αναγνώσεων, γιατί έχουν πολλά διαφορετικά επίπεδα ακόμα και ως προς τα ερωτήματα.

Είμαι περήφανος γιατί τα κατάφερα να σταθώ στο ύψος του Ελευθερίου σ' αυτόν το δίσκο. Δεν θα μπορούσα να το κάνω με μια πιο μονοεπίπεδη μουσική (...) Νομίζω ότι αυτό συνέβη στα "Παγώνια της Θάλασσας", στη "Δίκοπη Ζωή", στον "Κώστα Μίχο", που το έχουμε αφιερώσει στον Γιώργο Χειμωνά, και βεβαίως και στη "Ρόζα Λούξεμπουργκ"».

Ποιήματά του έχει μελοποιήσει στα: «Τροπάρια για Φονιάδες», «Αμλετ της Σελήνης», «Στην ομίχλη των καιρών».