Συνεχίζεται με εντατικούς ρυθμούς η πολιτική εξόρμηση του ΚΚΕ στο χώρο των ΕΒΕ. Στα πλαίσια της εξόρμησης έχουν πραγματοποιηθεί ήδη δεκάδες συναντήσεις αντιπροσωπειών Κομματικών Οργανώσεων, με επαγγελματικές οργανώσεις επαγγελματιών, βιοτεχνών και μικρεμπόρων, τόσο στην Αθήνα, όσο και σε άλλες πόλεις. Για ζητήματα που απασχολούν τους ΕΒΕ στην περιοχή της Αθήνας, μίλησαν στο «Ρ» ο Φ. Λάφης, μέλος της Επιτροπής Πόλης της ΚΟΑ και γραμματέας της Αχτίδας ΕΒΕ, ο Δ. Κρομμύδας, μέλος της Επιτροπής Πόλης της ΚΟΑ και ο Δ. Φέτσης, επίσης μέλος της Επιτροπής Πόλης και υπεύθυνος για τη ΔΗΚΕΒΕ. Μεταξύ των άλλων τόνισαν ότι βεβαίως τα προβλήματα των ΕΒΕ της περιοχής της πρωτεύουσας δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερες διαφορές σε σχέση με εκείνα των συναδέλφων τους στην περιφέρεια, ωστόσο, παρουσιάζονται κάποιες ιδιαιτερότητες στη σχέση των μικρομεσαίων στρωμάτων με την εργατική τάξη, που μπορούν να λειτουργήσουν θετικά στην υπόθεση της συνειδητοποίησης του ρόλου των αυτοαπασχολούμενων ΕΒΕ και της ανάγκης του κοινού μετώπου πάλης.

- Παρουσιάζει κάποιες ιδιομορφίες η πραγματικότητα που βιώνουν οι ΕΒΕ στην Αθήνα, σε σχέση με τους συναδέλφους τους στην περιφέρεια;

Φ. Λάφης: Οι ΕΒΕ της Αθήνας αποτελούν ένα τεράστιο κομμάτι του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της, με τάση να αυξάνεται, ειδικά σε ορισμένους κλάδους. Παρατηρείται, δηλαδή, μια συρρίκνωση σε παραδοσιακούς κλάδους της βιοτεχνίας, αλλά ταυτόχρονα φυτρώνουν οι κλάδοι των υπηρεσιών, της νέας τεχνολογίας του εμπορίου. Στην πραγματικότητα δημιουργούνται επιχειρήσεις που είναι σχεδόν απόλυτα εξαρτημένες από το μεγάλο κεφάλαιο, με μορφές που αποτελούν... καινούριο φρούτο, όπως είναι τα συστήματα «φρανσάιζ» και διάφορες άλλες μορφές. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες τέτοιες επιχειρήσεις και υπάρχει ειδική ανάγκη παρέμβασης σ' αυτές για να οργανωθούν και να αναπτύξουν την πάλη τους. Η πλειοψηφία αυτών των επιχειρήσεων δεν απασχολούν μεγάλο αριθμό εργαζομένων βέβαια, από ένα έως τέσσερα άτομα και αυτό βοηθάει στην κατανόηση της θέσης τους. Επίσης, αυτό που φαίνεται είναι ότι εμείς, οι κομμουνιστές, πρέπει να ρίξουμε ένα ιδιαίτερο βάρος, σ' αυτό που λέμε «τα μαγαζιά του πίσω δρόμου». Οχι της βιτρίνας του κεντρικού δρόμου, αλλά σ' αυτούς που πραγματικά είναι μικροί που καθημερινά αγωνιούν για το αν θα υπάρχουν αύριο, που καταλαβαίνουν περισσότερο την ανάγκη του μετώπου. Ισως χρειάζεται και από τη δική μας την πλευρά να δώσουμε αυτή την προοπτική.

- Πώς σκιαγραφούνται τα χαρακτηριστικά των ΕΒΕ της Αθήνας και ποιοι παράγοντες επιδρούν ιδιαίτερα στη διαμόρφωσή τους;

Δ. Κρομμύδας: Να πάρουμε υπόψη ότι στην Αθήνα υπάρχει τεράστια ανεργία και όπως καταλαβαίνουμε ότι από τη στιγμή που οι μικροεπαγγελματοβιοτέχνες, οι μικρέμποροι, η δραστηριότητά τους έχει να κάνει με εργαζόμενους που έχουνε πολύ σοβαρά προβλήματα, όπως για παράδειγμα αυτό της ανεργίας, σημαίνει ότι υπάρχει άμεση επίπτωση στην ίδια τους τη δραστηριότητα. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι έχει ξαναγυρίσει ο λεγόμενος «δοσάς» ο παλιός «δοσάς» για μια σειρά επαγγέλματα στο εμπόριο, στον κλάδο του παπουτσιού - δέρματος, ακόμα και στον κλάδο του αυτοκινήτου. Εχουν αρχίσει να υπάρχουν φαινόμενα που προσπαθώντας να ανταποκριθεί ο εργαζόμενος που απευθύνεται στον μικρέμπορο κλπ. να πληρώνει με δόσεις. Δεύτερο ζήτημα εξίσου σημαντικό. Το μεγαλύτερο μέρος των ΕΒΕ είναι μικροεπαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενοι. Να πάρουμε υπόψη μας ότι γύρω στο 93% του συνόλου των ΕΒΕ είναι μικροεπαγγελματοβιοτέχνες και αυτοαπασχολούμενοι και αν βάλουμε μέσα όσους απασχολούν μέχρι και 10 άτομα ξεπερνάει το 97%. Οι περισσότεροι από τους μικροεπαγγελματοβιοτέχνες απασχολούν στις μικροεπιχειρήσεις τους μέλη των οικογενειών τους και πολλές από αυτές αναγκάζονται εξαιτίας της τεράστιας ανεργίας που υπάρχει, του μεγάλου προβλήματος που υπάρχει ιδιαίτερα στη νεολαία να απασχολούν μέλη των οικογενειών τους είτε πτυχιούχους σχολών κλπ. Στην ουσία δε γίνεται τίποτε άλλο παρά να υποαπασχολούνται, εξαιτίας των συνεπειών της εφαρμοζόμενης πολιτικής συνολικά, ενώ την ίδια στιγμή δεν είναι οι ίδιοι σε θέση να πληρώσουνε ούτε τις ασφαλιστικές τους υποχρεώσεις στα ασφαλιστικά τους ταμεία. Εκείνο που πρέπει να έχουμε υπόψη μας είναι ότι ταυτόχρονα με τη διαδικασία συγκεντροποίησης του κεφαλαίου με όλες τις επιπτώσεις, την περιθωριοποίηση κλπ. οι πολυεθνικές και το μεγάλο κεφάλαιο βρίσκουν όλο και πιο σύγχρονους -να το πούμε έτσι- τρόπους εκμετάλλευσης μεγάλου αριθμού μικροεπαγγελματοβιοτεχνών και αυτοαπασχολούμενων με πολύ χειρότερους όρους από αυτούς που ίσχυαν παλιά. Σε τέτοιο βαθμό που μια σειρά μικρές επιχειρήσεις να αναγκάζονται κάθε λίγο και λιγάκι να αλλάζουν το χαρακτήρα, το περιεχόμενο της δουλιάς τους ακριβώς γιατί εξαρτώνται απ' αυτά τα μεγαθήρια. Να προσαρμόζονται στις ορέξεις τους, να το πω έτσι. Και τέλος, θέλω να τονίσω ότι υπάρχει ένας τεράστιος κλάδος του φασόν που εκεί το ζήτημα της εκμετάλλευσης που είπαμε προηγούμενα, της υπερεντατικοποίησης της δουλιάς, χωρίς καν δικαιώματα παίρνει βάρβαρα χαρακτηριστικά. Υπάρχουν σήμερα οικογενειακές μικροεπιχειρήσεις, τύπου φασόν, που δουλεύουν μέρα -νύχτα χωρίς να βγάζουν ένα μεροκάματο. Αυτός είναι και ο λόγος που στο φυλλάδιο γίνονται συγκεκριμένες αναφορές ότι ολόκληρα επαγγέλματα σήμερα, για παράδειγμα υδραυλικοί, ηλεκτρολόγοι κλπ., έχουν φτάσει στο σημείο να δουλεύουν για ένα μεροκάματο σαν -να το πούμε χωρίς να παρεξηγηθούμε- κακοπληρωμένοι υπάλληλοι. Αυτά τα χαρακτηριστικά, λοιπόν, υπάρχουν στην περιοχή της Αθήνας. Γι' αυτό λέμε ότι έφτασαν τα πράγματα στο απροχώρητο. Δεν έχουν να ελπίζουν σε τίποτ' άλλο εκτός από τον αγώνα με προοπτική, απ' τον αγώνα για άλλη εξουσία, τη λαϊκή εξουσία στο σοσιαλισμό. Και εδώ να προσθέσουμε ότι επειδή η αστική προπαγάνδα χίλια δυο λέει στους επαγγελματοβιοτέχνες και τους αυτοαπασχολούμενους, ότι ο ρόλος των μικροεπαγγελματιών και των αυτοαπασχολούμενων στη διαδικασία της οικοδόμησης της λαϊκής εξουσίας είναι τεράστιος. Να πάρουμε υπ' όψιν ότι υπάρχει κατ' αρχήν μεγάλη εμπειρία, υπάρχει, δηλαδή, σημαντικό δυναμικό στους ΕΒΕ, για να παίξουν ουσιαστικό ρόλο στην παραγωγική διαδικασία στα πλαίσια του παραγωγικού και του προμηθευτικού συνεταιρισμού που προτείνουμε στη λαϊκή οικονομία. Υπάρχει εμπειρία, υπάρχουν γνώσεις, υπάρχει, σε τελευταία ανάλυση, η υπ' αριθμόν ένα παράμετρος, δηλαδή, η ανθρώπινη δύναμη για να στηριχτεί η υπόθεση οικοδόμησης της λαϊκής οικονομίας.

- Πώς διαμορφώνονται στην Αθήνα οι σχέσεις των ΕΒΕ με την εργατική τάξη;

Δ. Φέτσης: Κατ' αρχήν να πούμε ότι οι επαγγελματοβιοτέχνες του κέντρου με την περιφέρεια δεν έχουν ιδιαίτερες διαφορές, σε ό,τι αφορά τα προβλήματά τους. Ποιο είναι όμως εκείνο το διαφορετικό στοιχείο. Στα αστικά κέντρα υπάρχει μεγάλος όγκος εργατικής τάξης. Οσο, λοιπόν, ανεβαίνει το επίπεδο ταξικής συνείδησης στην εργατική τάξη, και όσο ριζοσπαστικοποιείται περισσότερο η εργατική τάξη, τόσο με τους αγώνες της, βοηθά ακόμα καλύτερα και αυτά τα στρώματα να απεγκλωβίζονται από μικροαστικές αντιλήψεις. Δηλαδή, στην επαρχία που είναι πιο κλειστός ο κύκλος, καλλιεργείται, αν θέλετε, και πιο εύκολα το συντεχνιακό στοιχείο. Στο αστικό κέντρο που είναι διακλαδική η οργάνωση και της οικονομίας περισσότερο αλλά και σε επίπεδο συνδικαλιστικού κινήματος, αυτό το στοιχείο, το συντεχνιακό, ναι μεν υπάρχει, που κατά καιρούς βλέπουμε δημαγωγούς συνδικαλιστές να χτίζουν πάνω σ' αυτό το στοιχείο, του συντεχνιασμού, όχι για τίποτ' άλλο αλλά γιατί δεν έχουν διεξοδική και ολοκληρωμένη πρόταση πάνω σε γενικότερα ζητήματα να δώσουνε και στηρίζονται πάνω στο συντεχνιακό στοιχείο, για να εγκλωβίσουνε, να χειραγωγήσουν αυτά τα τμήματα. Στο αστικό κέντρο, λοιπόν, το συντεχνιακό στοιχείο είναι πιο αδύναμο απ' ό,τι είναι στην περιφέρεια, γιατί είναι έτσι η οργάνωση της οικονομίας. Είναι μεγάλος ο αριθμός της εργατικής τάξης και όσο ανεβαίνουν οι αγώνες της τόσο ξεμπλοκάρονται και αυτά τα τμήματα από τα συντεχνιακά στοιχεία και από ψευδαισθήσεις. Συνεπώς, έχουμε αυτή τη διαφορά, που είναι μια ποιοτική διαφορά, γιατί υπάρχει η δυνατότητα στο αστικό κέντρο να γίνει αυτό το ζήτημα της κοινωνικής συνεργασίας, του κοινωνικού μετώπου, της κοινής προσπάθειας για αλλαγή της εξουσίας, δημιουργεί γενικά καλύτερες προϋποθέσεις. Προϋποθέσεις που οι κομμουνιστές οφείλουν να παίρνουν υπόψη τους στην καθημερινή τους πολιτική δουλιά στο χώρο των ΕΒΕ.