Η ALCA, που είναι επέκταση της συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου της Βόρειας Αμερικής (NAFTA), όπου συμμετέχουν ΗΠΑ, Καναδάς και Μεξικό, σχεδιάζεται να τεθεί σε ισχύ το 2005 και θα συμμετέχουν σε αυτήν όλες οι χώρες της Βόρειας Αμερικής, της Κεντρικής Αμερικής, της Καραϊβικής, με εξαίρεση την Κούβα, την οποία απέκλεισαν από το σχέδιο, και της Νότιας Αμερικής. Στόχος της ALCA, εφόσον φτάσει να γίνει πραγματικότητα, είναι η δημιουργία μιας ζώνης ελεύθερου εμπορίου σε μια περιοχή 800.000.000 κατοίκων σε 34 χώρες, γεγονός που θα επιφέρει ένα ΑΕΠ της τάξης των 11 τρισ. δολαρίων.

Από τα τέλη της δεκαετίας του '70, οι ΗΠΑ προσπαθούσαν, μέσω όποιου μηχανισμού είχαν στη διάθεσή τους, να πετύχουν το άνοιγμα των αγορών του Νότου, ασκώντας αφόρητες πιέσεις στις αντίστοιχες χώρες, ώστε οι τελευταίες να άρουν κάθε είδους περιορισμούς σε ξένες εταιρίες και προϊόντα.

Οι πιέσεις, που ασκούνταν και συνεχίζουν να ασκούνται, πέρασαν από «σαράντα κύματα», αρχής γενομένης με την υπόταξη της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ στα συμφέροντα των ΗΠΑ και των πολυεθνικών, με τις περιβόητες «διαρθρωτικές προσαρμογές». Αργότερα οι πιέσεις πέρασαν στο πεδίο της τώρα πλέον ανενεργούς συμφωνίας ΓΚΑΤΤ, στην Παγκόσμια Οργάνωση Εμπορίου, και μέσα από περιφερειακές συμφωνίες (όπως, π.χ., με τη NAFTA μεταξύ Μεξικού, Καναδά και ΗΠΑ και τώρα με την ALCA για ολόκληρη την αμερικανική ήπειρο), καθώς και μέσα από διμερείς συμφωνίες όπου οι ΗΠΑ θα έχουν τη δυνατότητα να πιέζουν ή μάλλον να εκβιάζουν κάθε κυβέρνηση ξεχωριστά.

Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα είναι καταστροφικά, κυρίως στις χώρες που συμμετέχουν στις νέες περιφερειακές συμφωνίες, όπως είναι η περίπτωση του Μεξικού στη NAFTA. Συγκεκριμένα, από το 1994, όταν τέθηκε σε ισχύ η NAFTA, το ποσοστό του μεξικάνικου πληθυσμού που ζει στην εξαθλίωση αυξήθηκε κατακόρυφα (55 εκατομμύρια Μεξικανοί ζουν σε συνθήκες φτώχειας, δηλαδή το 60% του πληθυσμού), ενώ προκλήθηκε μία γενική χρεοκοπία των μικρών και μεσαίων μεξικάνικων επιχειρήσεων, γεγονός που οδήγησε σε μαζική απώλεια θέσεων εργασίας, άρα στη θεαματική αύξηση της ανεργίας. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η μεξικάνικη ύπαιθρος κατακλύστηκε από εισαγόμενο καλαμπόκι από τις ΗΠΑ σε τιμές επιδοτούμενες από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, με αποτέλεσμα εκατοντάδες χιλιάδες Μεξικανοί αγρότες να μην μπορούν να ανταγωνιστούν στη μεξικάνικη αγορά καλαμποκιού, βασικό προϊόν διατροφής του μεξικάνικου λαού, και συνεπώς αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη γη τους.

«Η ALCA είναι απλά ένα όργανο για την εδραίωση της ηγεμονίας των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική», αναφέρει στην ηλεκτρονική ισπανική εφημερίδα «Ρεμπελιόν» ο Ρικάρδο Ζεμπρίμ, ακτιβιστής της βραζιλιάνικης εκστρατείας ενάντια στην ALCA.

«Ολο αυτό το βορειοαμερικανικό σχέδιο θα οδηγήσει τις χώρες μας στην απώλεια της κυριαρχίας όσον αφορά στις αποφάσεις σχετικά με την οικονομική πολιτική τους, ξεκινώντας από την επιβολή του δολαρίου ως επίσημου νομίσματος, υποτάσσοντας και υποβαθμίζοντας τις Ενοπλες Δυνάμεις της κάθε χώρας και συνεπώς αφαιρώντας αρμοδιότητες από τη δικαστική εξουσία. Πώς λέγονται οι χώρες που στερούνται οικονομικής ανεξαρτησίας, που δεν έχουν το δικό τους νόμισμα, που δεν έχουν ανεξάρτητες Ενοπλες Δυνάμεις και αυτόνομες κυβερνητικές εξουσίες; Μα φυσικά αποικίες!», συμπληρώνει ο Βραζιλιάνος ακτιβιστής.

Στο μεταξύ, οι αντιδράσεις ενάντια στην ALCA φουντώνουν σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική. Το γεγονός ότι τα έγγραφα προς συζήτηση είναι μυστικά και ότι δεν έχουν καθιερωθεί φόρμουλες λαϊκής επικύρωσης των τελικών συμφωνιών για την ένταξη των κρατών στην ALCA υποδηλώνει ότι η όλη διαδικασία στερείται δημοκρατικής νομιμότητας. Το λαϊκό μαζικό κίνημα στη Λατινική Αμερική αλλά και στον Καναδά οργανώνεται και δίνει τη δική του απάντηση στις προσπάθειες της «αυτοκρατορίας» να υποτάξει στα συμφέροντά της ολόκληρη την αμερικανική ήπειρο.

Ετσι, λοιπόν, μέσα από εκστρατείες, δίκτυα αλληλεγγύης και πολιτική δουλιά ενάντια στην εφαρμογή της ALCA δραστηριοποιούνται κοινωνικά κινήματα, συνδικάτα, φοιτητικές οργανώσεις, τμήματα της Εκκλησίας κλπ. Για παράδειγμα, το Γενάρη του τρέχοντος έτους, κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Κοινωνικού Φόρουμ στο Πόρτο Αλέγκρε της Βραζιλίας, 50.000 άτομα πορεύτηκαν στους δρόμους του Πόρτο Αλέγκρε διατρανώνοντας την αντίθεσή τους στην ALCA. Ακόμα, πρόσφατα, τέλη Οκτώβρη, κατά τη διάρκεια της 7ης διαπραγματευτικής συνάντησης για τη δημιουργία της ALCA, στην πρωτεύουσα του Εκουαδόρ, Κίτο, όπου συμμετείχαν υπουργοί Εμπορίου και Εξωτερικών από 34 αμερικανικά κράτη, πραγματοποιήθηκαν μεγαλειώδεις συγκεντρώσεις και πορείες κατά του σχεδίου. Ενώ από τις 25 μέχρι τις 28 του Νοέμβρη πραγματοποιήθηκε στην Αβάνα της Κούβας η δεύτερη Συνάντηση Αγώνα του Ημισφαιρίου κατά της ALCA (η πρώτη είχε διεξαχθεί πριν ένα χρόνο και πάλι στην Αβάνα). Σε αυτήν τη συνάντηση, όπου συζητήθηκαν οι πολιτικές διαστάσεις του εν λόγω σχεδίου καθώς και στρατηγικές για την καταπολέμησή του, συμμετείχαν 1.000 περίπου εκπρόσωποι από 41 χώρες. Το στίγμα της συνάντησης το έδωσε ο Αδόλφο Πέρες Εσκιβέλ (βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 1980), όταν δήλωνε ότι «η ALCA είναι ένα σχέδιο θανάτου για τη Λατινική Αμερική». Η συνάντηση έληξε με μία Τελική Διακήρυξη και ένα Σχέδιο Δράσης ώστε να μην εφαρμοστεί τελικά το 2005 η ALCA. Στη Συνάντηση της Αβάνας παραβρέθηκε και ο Πρόεδρος της Κούβας, Φιντέλ Κάστρο.

Στο μεταξύ, έχει εξαγγελθεί η διεξαγωγή δημοψηφισμάτων σε χώρες όπως η Βενεζουέλα, το Μεξικό και ο Καναδάς, ακολουθώντας το δρόμο που χάραξε η Βραζιλία, όπου ήδη πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Σεπτέμβρη δημοψήφισμα, το αποτέλεσμα του οποίου ήταν ένα βροντερό «όχι» 10.000.000 Βραζιλιάνων στην ALCA.

Τα επιχειρήματα ενάντια στην ALCA, που προβάλλει το λαϊκό μαζικό κίνημα της Λατινικής Αμερικής, είναι γνωστά: Απώλεια της κυριαρχίας και του δικαιώματος αυτοδιάθεσης, όπως επίσης προσάρτηση σε μία νεοφιλελεύθερη πολιτική, η οποία θα καταστρέψει την ήδη προβληματική βιομηχανία και τοπική παραγωγή. Ο συναγερμός είναι κατανοητός αν αναλύσουμε, προς στιγμή, τις μειονεκτικές συνθήκες στις οποίες βρίσκονται υποανάπτυκτες και φτωχές χώρες. Στην περίπτωση της Λατινικής Αμερικής, λογικά, θα αναρωτηθεί κάποιος: Πώς είναι δυνατόν η Βολιβία και η Νικαράγουα, για να πάρουμε μόνο δύο παραδείγματα, να ανταγωνιστούν έναν γίγαντα όπως είναι οι ΗΠΑ; Η Βραζιλία, η οποία είναι ένας γίγαντας στα πλαίσια της Λατινικής Αμερικής, με το 50% του ΑΕΠ ολόκληρης της περιοχής, πολύ δύσκολα θα αντιμετωπίσει τις Ηνωμένες Πολιτείες εν μέσω ενός «ανταγωνισμού» όπως αυτός που επιβάλλει η ALCA.

Το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει το καθεστώς των ΗΠΑ είναι η επέκταση της αυτοκρατορίας τους σε μία στιγμή όπου έχει ενταθεί ο ανταγωνισμός των αντιπάλων, η ευρωαμερικανική οικονομική ύφεση, όπως και η κρίση σε Ασία και Λατινική Αμερική, ενώ αυξάνεται η κοινωνικοπολιτική αντίσταση στη Λατινική Αμερική, αλλά και μέσα στις ΗΠΑ.

Με την πτώση της βορειοαμερικανικής οικονομίας, οι πωλήσεις προς τις ΗΠΑ θα πέσουν, γεγονός που θα πλήξει, σημαντικά, τα κέρδη και τα έσοδα των νεοφιλελεύθερων οικονομιών που βασίζονται στις στρατηγικές των εξαγωγών. Ας προστεθεί και το γεγονός ότι οι ξένες αγορές έχουν γίνει σημαντικά πιο ανταγωνιστικές. Οι Ευρωπαίοι επενδυτές, και συγκεκριμένα η Ισπανία, η Γερμανία και η Μεγάλη Βρετανία, κατάφεραν να κερδίσουν έδαφος μέσα από την αγορά στρατηγικών τομέων της ιδιωτικοποιημένης οικονομίας της Λατινικής Αμερικής. Αυτή η κρίση οδηγεί στο να καταστεί η Λατινική Αμερική μία από τις κυριότερες περιοχές για την αυτοκρατορική επέκταση και εκμετάλλευση εκ μέρους των ΗΠΑ. Η Λατινική Αμερική είναι άλλωστε και η περιοχή όπου οι ΗΠΑ είχαν τον ιστορικό έλεγχο στους στρατιωτικούς μηχανισμούς και στους μηχανισμούς των μυστικών υπηρεσιών, όπως επίσης μία κυρίαρχη επιρροή στις οικονομίες των χωρών της περιοχής.

Ωστόσο, εμφανίζονται συμπτώματα που απειλούν να ανατρέψουν αυτά τα δεδομένα.

Το εμπόριο του Μεξικού με τις ΗΠΑ μειώθηκε από 92% του συνόλου στο 70% το 1998. Το εμπόριο με την Κοινή Αγορά του Νότου (MERCOSUR), όπου συμμετέχουν η Βραζιλία, η Αργεντινή, η Ουρουγουάη και η Παραγουάη, μειώθηκε από το 17% το 1994 στο 14% του συνόλου το 1998.

Ακόμα, η βορειοαμερικανική κυριαρχία στη Λατινική Αμερική αντιμετωπίζεται και στο πολιτικό πεδίο.

«Να θυμόμαστε ότι η ALCA δεν έρχεται μόνη της. Ταυτόχρονα, μας επιβάλλεται μία τεράστια ατζέντα βορειοαμερικανικών στρατηγικών για τη Λατινική Αμερική. Θα πρέπει να φράξουμε το δρόμο στην ALCA για να μπορέσουμε να εμποδίσουμε και τα υπόλοιπα», λέει χαρακτηριστικά στην ισπανική εφημερίδα «Λα Ινσίγκνια» ο οικονομολόγος, καθηγητής πανεπιστημίου του Σάο Πάολο, Αρούντα Σαμπάιο.

Και πράγματι, ως απάντηση στα παραπάνω η Ουάσιγκτον σχεδίασε μία νέα στρατηγική, που περιέχει πολιτικά, ιδεολογικά και στρατιωτικά μέσα, όπως το γνωστό «Σχέδιο Κολομβία» και η Περιφερειακή Πρωτοβουλία για την Περιοχή των Ανδεων. Η ALCA αποτελεί το οικονομικό συστατικό αυτής της νέας στρατηγικής νεοαποικισμού της Λατινικής Αμερικής.

Η ALCA, λοιπόν, είναι ένα μέρος της στρατηγικής των ΗΠΑ για να ξεπεραστεί η κρίση τους, είναι ακόμα η αποκορύφωση ενός και πλέον αιώνα εισβολών, εκβιασμών, καλυμμένων επεμβάσεων και χρήσης αχυράνθρωπων στις χώρες της Λατινικής Αμερικής με τα γνωστά ολέθρια αποτελέσματα για την περιοχή.