Στα μεγάλα σούπερ μάρκετ και πολυκαταστήματα της Θεσσαλονίκης έχει στην ουσία καταργηθεί η μόνιμη και σταθερή απασχόληση και έχει σε μεγάλο μέρος αντικατασταθεί από μερική απασχόληση. Ολόκληρος ο κλάδος των εμποροϋπαλλήλων, που στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης αριθμεί περί τις 15.000 εργαζόμενους απ' τους οποίους οι μισοί περίπου σε μεγάλες επιχειρήσεις - πολυκαταστήματα, είναι υποχρεωμένος να εργάζεται σε συνθήκες κάτεργου, με απάνθρωπο ωράριο - ωρομίσθιο, άθλιους μισθούς και να ζει υπό τη δαμόκλεια σπάθη της απόλυσης και της ανεργίας.

Με την ψήφιση του νόμου 1892/90 «Για τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη και άλλες διατάξεις», του οποίου το άρθρο 38 εισάγει το θεσμό της μερικής απασχόλησης, και τη διεύρυνση του ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων που εφαρμόστηκε το 1992, σταδιακά η μόνιμη και σταθερή απασχόληση στα μεγάλα σούπερ μάρκετ και πολυκαταστήματα αντικαταστάθηκε με ωρομίσθια και απασχόληση κυρίως 4ωρη ή και δίωρη.

Να σημειωθεί ότι οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ που ακολούθησαν την κυβέρνηση της ΝΔ το 1993, όχι μόνο δεν άλλαξαν προς το καλύτερο το θεσμικό πλαίσιο για τους όρους απασχόλησης και τις εργασιακές σχέσεις, αλλά φρόντισαν με αναθεώρηση της σχετικής νομοθεσίας να «εκσυγχρονίσουν» περισσότερο τα πράγματα, κάνοντάς τα ακόμα χειρότερα. Ετσι, η ψήφιση του Ν. 2639/98 «Ρύθμιση εργασιακών σχέσεων... και άλλες διατάξεις» διευρύνει και στην ουσία κάνει καθεστώς, ιδιαίτερα στους χώρους που δεν υπάρχει ισχυρή συνδικαλιστική παρουσία, τις ειδικές μορφές απασχόλησης, τη μερική απασχόληση, τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας και τα τοπικά σύμφωνα απασχόλησης, που όλα εξυπηρετούν θαυμάσια τις απαιτήσεις των εργοδοτών, τα συμφέροντα των μεγάλων επιχειρήσεων.

Οι επιπτώσεις της αλλαγής αυτής των εργασιακών σχέσεων είναι βαρύτατες για τους εργαζόμενους. Τα πράγματα πάνε συνέχεια από το κακό στο χειρότερο. Το ποσοστό ωρομίσθιων απασχολούμενων στα καταστήματα π.χ. της εταιρίας DIAS είναι 70%, στα καταστήματα ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΥ 60%, στα καταστήματα της πολυεθνικής CARREFOUR 65% κ.ο.κ.

Ετσι, οι εργαζόμενοι ως ωρομίσθιοι στην ουσία δεν εργάζονται τις ώρες που προβλέπει η σύμβασή τους. Για παράδειγμα, αντί 4ωρο που προβλέπει η σύμβασή τους, τις περισσότερες φορές υποχρεώνονται να εργάζονται 8ωρο ή και 12ωρο ανάλογα με τις ανάγκες της επιχείρησης. Τις παραπανίσιες ώρες όμως δεν τις πληρώνονται σαν υπερωρία, αλλά σαν απλή εργασία ή δεν τις πληρώνονται καθόλου με την προοπτική να πάρουν ρεπό για να συμπληρώσουν το χρόνο που εργάστηκαν πάνω από τον κανονικό. Αυτά τα ρεπό, ωστόσο, συνήθως δε δίνονται από τους εργοδότες, γιατί οι συσσωρευμένες ώρες υπερωρίας είναι σε πολλές περιπτώσεις τόσες που θα έπρεπε ο εργαζόμενος να λείψει από τα καθήκοντά του για ένα μήνα περίπου. Με τον τρόπο αυτό συμπληρώνεται η καταλήστευση των εργαζόμενων και η καταπάτηση των δικαιωμάτων τους.

Η μη καταβολή των υπερωριών αποτελεί πια κοινό μυστικό, τόσο στους εργαζόμενους, όσο και στις Επιθεωρήσεις Εργασίας και στους νομικούς κύκλους της Θεσσαλονίκης. Οι υπεύθυνοι των Επιθεωρήσεων Εργασίας συστήνουν στους εργαζόμενους που προσφεύγουν σ' αυτές να πάνε στα δικαστήρια και να διεκδικήσουν τα δεδουλευμένα τους, γιατί είναι δύσκολο να αποδειχτεί ότι όντως εργάστηκαν τις ώρες που διεκδικούν.

Στο δικαστήριο πάλι είναι ακόμα δυσκολότερο να αποδειχτεί αυτό, γιατί θα πρέπει να βρεθεί εργαζόμενος της επιχείρησης που να εργάστηκε μαζί με τον ενάγοντα όλες αυτές τις ώρες και να καταθέσει γι' αυτό. Ποιος, όμως, εργαζόμενος θα πάει καθώς γνωρίζει ότι την άλλη μέρα θα πεταχτεί στο δρόμο; Ετσι ούτε στο δικαστήριο μπορεί να βρει το δίκιο του ο εργαζόμενος. Γι' αυτό υπάρχουν πολλοί δικηγόροι στη Θεσσαλονίκη που δε δέχονται να αναλάβουν παρόμοιες υποθέσεις καθώς τις θεωρούν χαμένες εκ των προτέρων.

Οσο για την αμοιβή των ωρομίσθιων αυτό είναι μια άλλη τραγική ιστορία. Οι εργαζόμενοι 4ωρο αμείβονται με 300 ευρώ το μήνα μεικτά. Αν από το ποσό αυτό αφαιρεθούν οι κρατήσεις, τότε ένας εργαζόμενος 4ωρο σε σούπερ μάρκετ βάζει στην τσέπη περίπου 250 ευρώ το μήνα. Σε ένα μήνα όμως μπορεί να έχει εργαστεί και 40 ώρες παραπάνω που, στις περισσότερες περιπτώσεις, δε θα πληρωθεί ποτέ. Το καθεστώς γαλέρας σε όλο του το μεγαλείο!!!

Οι εργασιακές σχέσεις στα πολυκαταστήματα αυτά χειροτερεύουν καθημερινά. Ο εργαζόμενος σαν ωρομίσθιος συνήθως δε διεκδικεί, δε γράφεται στο σωματείο, δεν παλεύει από το φόβο της απόλυσης. Να μη χάσει κι αυτό το μισθό πείνας που κατάφερε να εξασφαλίσει, υπομένοντας τις απάνθρωπες αυτές συνθήκες.

Ενα από τα κυριότερα επιχειρήματα που πρόβαλαν κυβέρνηση και εργοδότες με την ψήφιση των σχετικών νόμων που προαναφέραμε ήταν ότι με την καθιέρωση της μερικής απασχόλησης θα δημιουργούνταν νέες θέσεις εργασίας ή θα μοιράζονταν οι θέσεις εργασίας σε περισσότερα άτομα. Η εμπειρία των τελευταίων χρόνων στα πολυκαταστήματα και σούπερ μάρκετ της Θεσσαλονίκης διαψεύδει κατηγορηματικά αυτόν τον ισχυρισμό. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στο Κατάστημα ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ της Βασιλίσσης Ολγας το 1992 εργάζονταν 45 άτομα με πλήρη απασχόληση (8ωρο), ενώ σήμερα εργάζονται μόνο 35, τα 20 απ' τα οποία είναι 4ωρης απασχόλησης!

Το καθεστώς αυθαιρεσίας και παρανομίας των εργοδοτών του κλάδου είναι πέρα για πέρα προκλητικό. Σε πρόσφατη επερώτηση στη Βουλή του βουλευτή του ΚΚΕ Αγγελου Τζέκη, για το ωράριο των καταστημάτων και τις εργασιακές σχέσεις σ' αυτά, δόθηκε από την κυβέρνηση η απάντηση ότι διενεργήθηκαν πρόσφατα έλεγχοι σε 40 επιχειρήσεις της Θεσσαλονίκης και διαπιστώθηκε ότι οι 36 ήταν παράνομες... Το εύλογο ερώτημα του βουλευτή του ΚΚΕ, τι θα κάνετε για αυτήν την ολοφάνερη παρανομία, δεν πήρε καμία απάντηση και δεν πρόκειται να απαντηθεί ποτέ ουσιαστικά.

Ο μόνος τρόπος, με τον οποίον οι εργαζόμενοι στο εμπόριο μπορούν να βάλουν κάποιο φραγμό στις αυθαιρεσίες και παρανομίες των εργοδοτών, που συγκαλύπτονται απ' τις αρμόδιες υπηρεσίες, είναι ο δικός τους αγώνας, η συσπείρωση στα σωματεία τους και η αγωνιστική διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους. Πρόσφατο παράδειγμα αποτελεσματικότητας των εργατικών αγώνων αποτελεί η συντονισμένη κινητοποίηση της Ενωσης Εμποροϋπαλλήλων Θεσσαλονίκης ενάντια στην απαίτηση της διεύθυνσης των πολυκαταστημάτων CARREFOUR να χρησιμοποιούν οι υπάλληλοι πατίνια, για να κινούνται πιο γρήγορα! Μόνο με τη δυναμική παρέμβαση του σωματείου και την κινητοποίηση των εργαζόμενων σταμάτησε η μετατροπή των υπαλλήλων σε ρομπότ.