Εργάτες όλο και πιο «ευέλικτους», εργάτες - λάστιχο, εργάτες διαθέσιμους όπου, όποτε και με όποια σχέση θέλει το κεφάλαιο.

Αυτή είναι η αξίωση. Αυτό έχει αναλάβει να προωθήσει και η ελληνική κυβέρνηση, τόσο με την πολιτική της στο εσωτερικό της χώρας, όσο και με τον ειδικό ρόλο που καλείται να παίξει ως προεδρεύουσα αυτό το εξάμηνο στην ΕΕ. Η επιδίωξη αυτή έχει «ουρά» πίσω.

Η «ευελιξία» δε θα μπορούσε να μην αγγίξει και το χρόνο εργασίας με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Ηδη από το 1990 μπήκε στην καθημερινότητα του εργάτη η έννοια της «διευθέτησης». Η αρνητική επίδραση αυτής της μεθόδου στον σταθερά δοσμένο χρόνο εργασίας και ειδικά σε πρώτη φάση στο 8ωρο, σε μια εποχή που το ζήτημα του πραγματικού 35ωρου - 5ημέρου - 7ώρου, με αύξηση αποδοχών και πλήρη δικαιώματα αναδείχτηκε σε πρωτεύον από την εργατική τάξη, ήταν καταλυτική.

Η διευθέτηση του χρόνου εργασίας έχει μεγαλύτερη σημασία όχι τόσο επειδή βρήκε πρακτική εφαρμογή, όσο επειδή η ύπαρξή της, ως δυνατότητας από την πλευρά των εργοδοτών, συνέβαλε αποφασιστικά στη διεύρυνση των άλλων «ευέλικτων» μορφών απασχόλησης και στήριξε τις προσπάθειες απαξίωσης της σημασίας του σταθερού ημερήσιου χρόνου εργασίας. Η αντίσταση στη διευθέτηση από την πλευρά των εργαζομένων ήταν σταθερή και αποτελεσματική.

Η «διευθέτηση» του χρόνου εργασίας καθιερώθηκε αρχικά το 1990 από την κυβέρνηση της ΝΔ. Ακολούθησε το 1998 ο νόμος 2639, που έδωσε τη δυνατότητα διευθέτησης σε ετήσια βάση. Το 2000 με το νόμο 2874 η ετήσια βάση υπολογισμού παραμένει, αλλά δίνεται η δυνατότητα περισσότερων ωρών εργασίας ανά ημέρα και αλλάζει το καθεστώς των υπερωριών. Στη βάση αυτή ο εργοδότης μπορεί για 138 ώρες το χρόνο να καταστρατηγεί το ωράριο εργασίας και σε «αντάλλαγμα» να δίνει ρεπό ή άδεια στους εργαζόμενους, αντί να τους πληρώνει, για διάστημα αντίστοιχο με αυτό που ίσχυε η διευθέτηση. Ο εργάσιμος χρόνος γίνεται με αυτό τον τρόπο «πλαστελίνη» στα χέρια των εργοδοτών, οι οποίοι όμως απαιτούν λιγότερο ακόμη κόστος, περισσότερη ελευθερία και ουσιαστικά το δικαίωμα να καθορίζουν χωρίς κανέναν περιορισμό το χρόνο εργασίας.

«Ευελιξία» στο χρόνο εργασίας είναι και η υπερωριακή απασχόληση, μόνο που στη συνείδηση των εργαζομένων δεν έχει περάσει ως τέτοια λόγω της πολύχρονης εφαρμογής της και του περιορισμένου χαρακτήρα που διατηρούσε κάτω από τον έλεγχο του συνδικαλιστικού κινήματος. Αντίστοιχα, στην έννοια της «ευελιξίας» εντάσσονται οι βάρδιες, τα κυκλικά και διακεκομμένα ωράρια εργασίας.