Ούτε δυο βδομάδες δεν είχαν περάσει από τον ξαφνικό θάνατο των τριών νεαρών κρατουμένων γυναικών από τα ναρκωτικά και άλλες τέσσερις κρατούμενες στον Κορυδαλλό παραλίγο να χάσουν τη ζωή τους ύστερα από χρήση «κοκτέιλ θανάτου» που περιείχε ψυχοτρόπα φάρμακα. Τα τραγικά αυτά περιστατικά επαναφέρουν με οξύτητα την ασύδοτη διακίνηση όχι μόνο ναρκωτικών αλλά και το «πάστωμα» με ψυχοφάρμακα των κρατουμένων στις γυναικείες φυλακές, όπου οι συνθήκες κράτησης είναι απαράδεκτες. Ανήλικες στοιβάζονται μαζί με βαρυποινίτισσες, τοξικομανείς και ψυχασθενείς, γυναίκες με μικρές ποινές επιβαρύνονται ψυχολογικά και εθίζονται σε όλες αυτές τις ολέθριες ουσίες.

Αλλά οι χρήστες και οι χρήστριες ναρκωτικών χρειάζονται απεξάρτηση, ψυχική συμπαράσταση και αλληλεγγύη, διεξόδους προς τη δημιουργία και τη ζωή, την καλλιέργεια ενδιαφερόντων ως αντίδοτα στην εξαθλίωση, στη μοναξιά, στην ανεργία και στην περιθωριοποίηση. Δε χρειάζονται την παραίτηση, την αποχαύνωση, τη φυγή και τα υποκατάστατα αλλά ανάσες και κίνητρα ζωής, που μόνον η συλλογικότητα και η απεξάρτηση θα μπορούσαν να τους δώσουν.

Δε γίνονται πρώτη φορά αυτές οι διαπιστώσεις. Χρειάστηκε όμως να κοπεί το νήμα της ζωής κάποιων συνανθρώπων μας για να ταραχτούν - προσωρινά - τα στάσιμα νερά στο κλείσιμο του χρόνου που έφυγε.

Δεν είναι λίγες οι έρευνες που έχουν γίνει για τις γυναικείες φυλακές αλλά οι αποκαλύψεις τους φαίνεται σαν να απευθύνονται σε ένα κουφό κράτος. Πιο πρόσφατη μια έρευνα του ΕΚΚΕ: Σύμφωνα με αδημοσίευτη μελέτη των Ε. Φρονίμου και Ξ. Παππά, που στοιχεία της έγιναν γνωστά στην έκδοση «Κοινωνικό Πορτρέτο της Ελλάδας 2001», το οποίο κυκλοφόρησε πριν λίγες βδομάδες από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών.

«Σε ό,τι αφορά τα αδικήματα, αξίζει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια αυξάνεται ο αριθμός των γυναικών κρατουμένων που έχουν καταδικαστεί για παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών (χρήση, διακίνηση, καλλιέργεια κλπ.)», γράφει η Εμμυ Φρονίμου στο άρθρο της με τίτλο «Εγκληματικότητα γυναικών και επανένταξη». «Ο αριθμός αυτός αυξάνεται ακόμα περισσότερο μεταξύ των υποδίκων. Είναι χαρακτηριστικό, τονίζει η ερευνήτρια, ότι ο ποινικός εγκλεισμός μεγάλου αριθμού γυναικών εξαρτημένων από ουσίες με πιθανή ή αποδεδειγμένη εγκληματική δραστηριότητα αποτελεί τον κυριότερο λόγο για τη δημιουργία του προβλήματος του υπερπληθυσμού στις φυλακές. Επομένως η πρόβλεψη για μια διαφορετική αντιμετώπιση των τοξικομανών, π.χ., μέσα από κέντρα αποτοξίνωσης ή εφαρμογή εναλλακτικών ποινών, θα συνέβαλλε θετικά στην αποσυμφόρηση των φυλακών».

Είναι χαρακτηριστικό ότι και το ΚΕΘΕΑ έχει δώσει έμφαση στην προσπάθεια απεξάρτησης των φυλακισμένων που έχουν καταδικαστεί για παραβάσεις σχετικές με ναρκωτικά. Η ανάγκη διαχωρισμού των κρατουμένων, όπως τονίζεται και στη μελέτη του ΕΚΚΕ, είναι στις γυναικείες φυλακές εντονότερη από τις ανδρικές φυλακές, αφού συνυπάρχουν στους ίδιους χώρους υπόδικες, κατάδικες για ακάλυπτες επιταγές, ανήλικες κρατούμενες, τοξικομανείς και ψυχασθενείς, ενώ είναι φανερό ότι ο χώρος της φυλακής είναι εντελώς ακατάλληλος, τουλάχιστον για τις δυο τελευταίες κατηγορίες.

Ο νέος σωφρονιστικός κώδικας του 1999 δίνει θεωρητικά τουλάχιστον τη δυνατότητα να εφαρμοστούν οι καινοτόμοι θεσμοί των ανοιχτών φυλακών, της ημιελεύθερης διαβίωσης για ορισμένες κατηγορίες κρατουμένων, της τμηματικής έκτισης της ποινής και της κοινωφελούς εργασίας ως εναλλακτικών της φυλάκισης ποινών.

Προβλέπει ακόμα την οργανωμένη στήριξη για την επαγγελματική και κοινωνική επανένταξη των κρατουμένων, τη μετασωφρονιστική προστασία κ.ά. Φευ! Οι δυνατότητες αυτές, όπως συνήθως, μένουν ακόμα στα χαρτιά...

Οι γυναικείες φυλακές Κορυδαλλού είναι οι μόνες φυλακές γυναικών στη χώρα μας και σύμφωνα με τη μελέτη του ΕΚΚΕ στεγάζουν σε παλιά και ακατάλληλα κτίρια τουλάχιστον διπλάσιο αριθμό κρατουμένων απ' αυτόν που προβλέπει η στεγαστική τους ικανότητα. Οι δυνατότητες ψυχαγωγίας και άθλησης είναι ελάχιστες, λόγω της έλλειψης χώρων και κατάλληλων κτιριακών εγκαταστάσεων και η τηλεόραση αποτελεί το κυρίαρχο μέσο ψυχαγωγίας. Ελάχιστος αριθμός προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης λειτουργεί στις γυναικείες φυλακές. Τα προγράμματα που υφίστανται περιορίζονται στα παραδοσιακά γυναικεία πρότυπα και δεν κατευθύνονται από τα ενδιαφέροντα των κρατουμένων ή τη δυνατότητα εξεύρεσης απασχόλησης μετά την αποφυλάκιση.

«Οξύ είναι επίσης το πρόβλημα της ιατρικής και νοσοκομειακής περίθαλψης λόγω έλλειψης γιατρών και προσωπικού», υπογραμμίζει η Εμμυ Φρονίμου. Μόνιμος γιατρός δεν υπάρχει, αλλά η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού αποτελεί γενικότερο πρόβλημα, αφού δεν υπάρχει καν ψυχολόγος ή εγκληματολόγος και οι τρεις κοινωνικοί λειτουργοί δεν επαρκούν για να αντιμετωπίσουν τον όγκο της δουλιάς. Για την αντιμετώπιση των δεινών της φυλάκισης γίνεται νόμιμα αθρόα χορήγηση ψυχοφαρμάκων... Οσες γυναίκες δεν έχουν εθιστεί σε παράνομες ουσίες πριν τη φυλάκισή τους, εθίζονται μέσα στη φυλακή σε «νομικά ψυχοφάρμακα».

Η μελέτη προτείνει συγκεκριμένα και εφικτά μέτρα για να γίνουν πιο «ανθρώπινες» οι γυναικείες φυλακές αλλά και να διευκολύνουν τις γυναίκες να επιβιώσουν στηριγμένες στις δικές τους δυνάμεις όταν αποφυλακιστούν. Ανάμεσα σε άλλα προτείνεται:

- Η φυλάκιση να επιβάλλεται ως ποινή μόνο για πολύ σοβαρά αδικήματα. Οι εναλλακτικοί τρόποι έκτισης της στερητικής της ελευθερίας ποινής να εφαρμόζονται για τα πιο ελαφρά αδικήματα. Σημαντικός αριθμός των γυναικών κρατουμένων εκτίουν χαμηλές ποινές (έως ένα χρόνο). Ιδιαίτερα για τις μητέρες ανηλίκων θα ήταν χρήσιμη η λειτουργία φυλακών ημιελεύθερης διαβίωσης (ανοιχτών φυλακών) και θα συνέβαλλε στην υποστήριξη των οικογενειακών δεσμών.

- Ο διαχωρισμός των κρατουμένων και η μετακίνηση των τοξικομανών και των ψυχασθενών από τις φυλακές και η ένταξή τους σε κατάλληλο περιβάλλον με εξειδικευμένο προσωπικό θα είχαν αποτέλεσμα τη θεραπευτική τους αντιμετώπιση.

- Η παροχή ουσιαστικής ιατρικής περίθαλψης, με μόνιμη απασχόληση γιατρού παθολόγου, ψυχιάτρου, γυναικολόγου και 2-3 νοσοκόμων, θα βελτίωνε την υγεία των κρατουμένων. Επιβάλλεται η αναβάθμιση της Κοινωνικής Υπηρεσίας των Φυλακών, ώστε να συμπεριλάβει και γραφείο ψυχοκοινωνικής στήριξης με την πρόσληψη εξειδικευμένου προσωπικού, κυρίως ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών, για την απαραίτητη ψυχολογική στήριξη (ατομικά και σε ομάδες) και τη διευθέτηση των αιτημάτων των κρατουμένων αλλά και την αποφυγή της αθρόας χρήσης ψυχοφαρμάκων που γίνεται μέσα στη φυλακή.

- Η αύξηση των θέσεων εργασίας μέσα στη φυλακή με ευεργετικό υπολογισμό και αμοιβή και γενικά η αύξηση της απασχόλησης μέσα στη φυλακή για την κάλυψη του ατελείωτου ελεύθερου χρόνου με δημιουργικό τρόπο θα συνέβαλλε στη μείωση των ποινών.

Ανάμεσα σε άλλα προτείνεται η εκμάθηση κατασκευής χαλιών και κοσμημάτων. Επίσης η λειτουργία ψυχαγωγικών προγραμμάτων με προβολές κινηματογραφικών ταινιών, θεατρικές παραστάσεις και μαθήματα ζωγραφικής, χειροτεχνίας κλπ.

Από την πλευρά του γυναικείου κινήματος, η Ομοσπονδία Γυναικών Ελλάδας είχε βάλει στα 26 χρόνια της δράσης της ως προτεραιότητα και τον αγώνα ενάντια σ' όλα τα ναρκωτικά, ενώ εκπρόσωποι των συλλόγων της επισκέπτονταν κατά καιρούς τις γυναικείες φυλακές. Σε τελευταίο τεύχος του περιοδικού της ΟΓΕ διαβάζουμε σε κείμενο της Σοφίας Θωμαρέη: «Αποτελούμε πανελλαδικό δέκτη της αγωνίας των γυναικών.

Χωρίς καμία στήριξη από την πολιτεία, έντρομες οι γυναίκες, ανενημέρωτες και αποπροσανατολισμένες από ειδικούς και μη, νιώθουν ανήμπορες και αφημένες στην τύχη τους, να μεγαλώσουν και να διαπαιδαγωγήσουν τα παιδιά τους, μέσα σε μια κοινωνία της οικονομικής κρίσης, της ανεργίας, της κατάρρευσης του εκπαιδευτικού και ασφαλιστικού συστήματος, της έκπτωσης όλων των ηθικών αξιών, της επίθεσης στις στοιχειώδεις ελευθερίες του πολίτη, της κοινωνικής απομόνωσης, μέσα σε μια κοινωνική παθογένεια, που καθίσταται όλο και πιο απειλητική». Η ΟΓΕ, μαζί με το μαζικό κίνημα, παλεύει ενάντια στα κοινωνικά αίτια που δημιουργούν το πρόβλημα. Παλεύει για να ενισχυθούν οι αντιστάσεις του λαού μας και της νεολαίας...