Λέμε σήμερα να κάνουμε ένα διαφορετικό ταξίδι, ένα συναρπαστικό, οδυνηρό, αλλά και μοναδικό ταξίδι. Ταξίδι μνήμης θα είναι, αγάπης. Αγάπης και θαυμασμού. Θαυμασμού και σεβασμού. Σεβασμού και δέους. Ελάτε μαζί μας και δε θα το μετανιώσετε. Συντροφιά με ένα εκπληκτικό βιβλίο, θα βάλουμε όπισθεν, θα ξεχάσουμε το τώρα και θα βρεθούμε στο τότε, δηλαδή εξήντα περίπου χρόνια πίσω.... Πάμε;

«Η πραγματικότητα, λένε, ξεπερνάει κάθε φαντασία και τούτο γιατί είναι τόσο μοναδική, τόσο πρωτότυπη, τόσο απρόβλεπτη κι αναπάντεχη που καμιά φαντασία δε θα μπορούσε να τη συλλάβει. Αυτόν τον κανόνα ήρθε να τον επιβεβαιώσει μια ευχάριστη έκπληξη στο χώρο των εκδόσεων: το βιβλίο του Μπερτ Μπερτλς «Εξόριστοι στο Αιγαίο», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΦΙΛΙΣΤΩΡ.

Αλήθεια, ποιος θα μπορούσε να φανταστεί πριν από λίγο καιρό ότι υπάρχει ένα βιβλίο, γραμμένο από Αυστραλό δημοσιογράφο πριν από εξήντα τόσα χρόνια, που αναφέρεται στα κορυφαία πολιτικά γεγονότα του πρώτου μισού της δεκαετίας του '30 στην Ελλάδα, ιδιαίτερα την περίοδο από το φθινόπωρο του '35 έως και τη μεταξική δικτατορία, όπου κορυφώνεται η κοινωνικοπολιτική κρίση στη χώρα και ξεδιπλώνεται όλη η πολιτική της αντίδρασης κατά του λαϊκού κινήματος;

Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί πως ένας ξένος δημοσιογράφος -που δε γνώριζε τα ελληνικά- ήρθε στη χώρα μας και κατέγραψε με αξιοθαύμαστη ακρίβεια τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις, σε μια περίοδο που οι κάθε λογής δυσκολίες ήταν τεράστιες και φαντάζουν -ακόμη και σήμερα- αξεπέραστες;

Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι ένας άνθρωπος ξένος προς την ελληνική πραγματικότητα θα κατάφερνε να καταγράψει την ταξική πάλη στη χώρα μας και τους τότε αγώνες των Ελλήνων κομμουνιστών και του λαϊκού κινήματος, γενικότερα, με τέτοιον ολοκληρωμένο τρόπο που δεν το έχει κάνει ως τα σήμερα κανένας Ελληνας ιστορικός, ερευνητής ή απλός αγωνιστής που άφησε «αναμνήσεις»;

Η πραγματικότητα ξεπερνάει κάθε φαντασία κι αυτή η πραγματικότητα λέει πως αν η Ρωσική Επανάσταση είχε έναν Τζον Ριντ να την υμνήσει με μοναδικά ζωντανό και ακριβή τρόπο, τηρουμένων των αναλογιών (γιατί εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με επανάσταση) η ελληνική εργατική τάξη και το κόμμα της, για εκείνες τις κρίσιμες, τις κορυφαίες, στιγμές των κοινωνικών και πολιτικών εξελίξεων της δεκαετίας του '30, έχουν τον δικό τους Τζον Ριντ, τον Αυστραλό δημοσιογράφο Μπερτ Μπερτλς.

Ο Μπερτλς ήρθε στην Αθήνα στα τέλη Αυγούστου - αρχές Σεπτέμβρη του 1935- για διακοπές. Είχε συμφωνήσει με τη γυναίκα του Ντόρα Τολ να ξανασμίξουν στην Ακρόπολη «στον Παρθενώνα με το ηλιοβασίλεμα». Ομως οι διακοπές κράτησαν περισσότερο απ' ό,τι είχαν υπολογίσει, περίπου ένα χρόνο, κι από απλές διακοπές με ρομαντικές περιπλανήσεις και επισκέψεις σε όμορφα τοπία και τουριστικούς αρχαιολογικούς χώρους μετατράπηκαν σ' ένα διαρκές κοινωνικό και πολιτικό ρεπορτάζ, που θα το ζήλευε κάθε δημοσιογράφος.

Το ζευγάρι θα ξεκινήσει την ελληνική του περιπλάνηση στην Ακρόπολη, στην Πλάκα, στους δρόμους της Αθήνας, στο νησί της Ιθάκης, στην Ηπειρο, στο Μέτσοβο. Η ικανότητά τους να διεισδύουν στις καταστάσεις, το πάθος τους να ζήσουν το καθετί, το δημοσιογραφικό τους δαιμόνιο και, φυσικά, η πολιτική και ιδεολογική τους συγκρότηση -που είναι μαρξιστική- τους σπρώχνουν να παρακολουθήσουν από κοντά τις πολιτικές εξελίξεις στη χώρα, να τις διερευνήσουν, να τις αφομοιώσουν και να τις καταγράψουν.

Για να φέρει σε πέρας το σπουδαίο αυτό ρεπορτάζ του ο Μπερτλς -συνεπικουρούμενος από την Ντόρα- θα συζητήσει με πλήθος προσωπικοτήτων της κοινωνικής, πολιτικής και πνευματικής ζωής του τόπου, θα ταξιδέψει όπου είναι απαραίτητο και δε θα διστάσει να επισκεφθεί τους κομμουνιστές εξόριστους στην Ανάφη και στη Γαύδο.

Στο βιβλίο καταγράφονται συνεντεύξεις με τον Δημήτρη Γληνό, τον Κ. Βάρναλη, τον Γ. Σεφέρη, συνεντεύξεις με ηγέτες του ΚΚΕ, όπως ο Σκλάβαινας ή ο Πορφυρογένης, καταγράφονται το πραξικόπημα του Κονδύλη και η μοναρχική παλινόρθωση, οι εκλογές του Γενάρη του '36, οι αγώνες των κομμουνιστών για την αποτροπή του φασιστικού κινδύνου, η κορύφωση των πολιτικών τους κινήσεων σε επίπεδο δημιουργίας συμμαχιών με το «Σύμφωνο Σκλάβαινα - Σοφούλη», η κηδεία του Βενιζέλου, ο αιματηρός Μάης του '36 στη Θεσσαλονίκη, η προετοιμασία και η επιβολή του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου.

Ιδιαίτερο βάρος το βιβλίο δίνει στη ζωή των εξορίστων κομμουνιστών, τους οποίους ο συγγραφέας και η σύζυγός του επισκέφθηκαν. Οι συνθήκες ζωής των εξορίστων, οι ομάδες συμβίωσης, οι κολεκτίβες, τα όνειρα και τα ιδανικά τους, ο τρόπος σκέψης και δράσης τους, με δυο κουβέντες όλο το ανθρώπινο μεγαλείο εκείνων των κομμουνιστών - λαϊκών αγωνιστών, ξεδιπλώνονται μοναδικά και κάνει το σημερινό αναγνώστη να τα χάσει: Υπήρχαν τέτοιοι άνθρωποι; Οντως υπήρχαν, κι ο Μπερτλς τούς φέρνει μπροστά μας ολοζώντανους.

Το βιβλίο θα μπορούσε να γίνει μια εκπληκτική ταινία. Αλλά κι αν δεν περάσει ποτέ στο κινηματογραφικό πανί, πάντοτε θα διαβάζεται μονορούφι αποτελώντας βιβλίο - σταθμό, ως λογοτέχνημα και ιστόρημα, για τη ζωντανή γνώση της ιστορίας του τόπου, του λαϊκού και του κομμουνιστικού μας κινήματος, ανεκτίμητο φροντιστήριο δημοσιογραφίας για κείνους τους δημοσιογράφους, που επιθυμούν να κυνηγούν και να φέρνουν στο φως την αλήθεια.