Συμπληρώθηκαν δυο χρόνια από τη λεγόμενη απελευθέρωση των τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα. Οι υπέρμαχοι της εφαρμοζόμενης πολιτικής υπόσχονταν ότι «οι δουλιές θα ανοίξουν». Οτι θα ιδρυθούν πολλές νέες επιχειρήσεις και θα έχουμε χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας. Ομως η πραγματικότητα - όπως αποτυπώνεται και από κυβερνητικά στοιχεία - δείχνει άλλα. Στην αγορά κυριαρχούν τα μονοπώλια. Οι μικρές εταιρίες είτε κλείνουν, είτε - στην καλύτερη περίπτωση - εξαγοράζονται. Οι όποιες θέσεις εργασίας δημιουργήθηκαν είναι επισφαλείς και καταργούνται στην πρώτη «συγχώνευση».

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του υπουργείου Μεταφορών - Επικοινωνιών (ΥΜΕ), 24 εταιρίες έχουν λάβει άδεια για παροχή υπηρεσιών φωνητικής τηλεφωνίας και άνω των 15 προσφέρουν ήδη υπηρεσίες. Ο ίδιος ο υπουργός Χρ. Βερελής δηλώνει ότι «η αγορά των τηλεπικοινωνιών στη χώρα μας λειτουργεί πλέον ανταγωνιστικά. Παρά τη σημαντική θέση και το μέγεθος του ΟΤΕ, ήδη ένας μεγάλος αριθμός τηλεπικοινωνιακών επιχειρήσεων δραστηριοποιείται στον τομέα αυτό». Στην κινητή τηλεφωνία κινούνται τέσσερις εταιρίες. Συνολικά ως σήμερα έχουν χορηγηθεί 235 άδειες γενικές και 53 ειδικές για την παροχή τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών.

Πάντα σύμφωνα με τα στοιχεία του ΥΜΕ, ο λεγόμενος μεγάλος παίκτης της αγοράς, ο ΟΤΕ, κατέχει περίπου το 60% του κύκλου εργασιών (σταθερής και κινητής) του συνόλου της ελληνικής τηλεπικοινωνιακής αγοράς. Ο Μαν. Γιακουμάκης, πρόεδρος της εποπτεύουσας τον κλάδο Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών - Ταχυδρομείων, σημειώνει ότι μέχρι το Σεπτέμβρη του 2002, ο Οργανισμός είχε χάσει το 2,3% από την πίτα της σταθερής τηλεφωνίας. Πέρσι το Μάρτη οι ανταγωνιστές του είχαν μόνο το 0,01%. Η ίδια η διοίκηση του Οργανισμού εκτιμά ότι μέσα στο 2002 έχασε το 3% της αγοράς. Ομως όλα αυτά σημαίνουν ότι ο «ανταγωνισμός» - όπως οι κρατούντες τον προσδιορίζουν και τον επιθυμούν - λειτουργεί;

Στην έκθεσή του για την «Απελευθέρωση της αγοράς των τηλεπικοινωνιών και τις επιπτώσεις στην απασχόληση του κλάδου» το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) σημειώνει: «Η δημιουργία μεγάλου σχετικά αριθμού νέων επιχειρήσεων, αν και επιθυμητή, από μόνη της δεν αποτελεί και ικανοποιητικό δείκτη θετικών εξελίξεων στον κλάδο. Με δεδομένη τη μεγάλη κινητικότητα που παρατηρείται στο θέμα αυτό, αντιπροσωπευτικό δείκτη αποτελεί η δημιουργία πολλών βιώσιμων επιχειρήσεων». Για παράδειγμα αναφέρει τις 162 επιχειρήσεις που μέχρι το 2000 αδειοδοτήθηκαν για παροχή υπηρεσιών διαδικτύου. Τονίζει ότι ο αριθμός αυτός «είναι σαφώς μεγαλύτερος από εκείνον που μπορεί να είναι βιώσιμος», ότι «οι σχετικά μεγαλύτερες επιχειρήσεις του κλάδου επιβιώνουν καλύτερα στην αγορά», ότι «η αγορά κυριαρχείται ολοένα και περισσότερο από τις 2-3 μεγαλύτερες επιχειρήσεις του χώρου» και ότι «λιγότερες από το 10% από αυτές (σ.σ. τις 162) έχουν άξια λόγου παρουσία».

Γενικά για τον τηλεπικοινωνιακό κλάδο, οι ερευνητές του ΚΕΠΕ προειδοποιούν: Ο αριθμός των επιχειρήσεων «είναι μάλλον μεγαλύτερος από εκείνο που μπορεί να είναι βιώσιμος» και «οι σχετικά μεγαλύτερες επιχειρήσεις του κλάδου επιβιώνουν καλύτερα στην αγορά». Το ΚΕΠΕ προδικάζει «συνεργασίες, συγχωνεύσεις και εξαγορές».

Αλλωστε οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις έχουν ήδη αρχίσει να «απορροφούν» μικρότερες, ακόμα και «επιτυχημένες». Ενδεικτικά, μόνο πέρσι η «Panafon - Vodafone» απορρόφησε τις «Panafon Εμπορική» και «Unifon», τους μεγαλύτερους δηλαδή εμπορικούς συνεργάτες της. Οπως απορρόφησε και τις εταιρίες ««ΝΕΧΤΝΕΤ», ΤΕΤΟΜΑ ΚΟΜ» και «MULTIMEDIA». Πέρα από την ηγεμονική της θέση στην κινητή τηλεφωνία, απέκτησε άδεια παροχής υπηρεσιών ασύρματης σταθερής τηλεφωνίας. Η δε «Telekom Italia», που ελέγχει την εταιρία κινητής τηλεφωνίας «Stet Hellas», ελέγχει και τις «Μεσογειακές Ευρυζωνικές Υπηρεσίες», που επίσης έλαβε άδεια παροχής υπηρεσιών ασύρματης σταθερής τηλεφωνίας. Παράλληλα δραστηριοποιείται και στην παροχή υπηρεσιών διαδικτύου.

Και στην πράξη λοιπόν φαίνεται ότι το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό. Οι μεγάλες εταιρίες δεν αφήνουν χώρο για τις μικρές. Αναπτύσσονται, προσφέροντας όλο και περισσότερες υπηρεσίες, δραστηριοποιούμενες σε ευρύ φάσμα υπηρεσιών. Οι μικρές εταιρίες εκ των πραγμάτων δεν αντέχουν τον ανταγωνισμό.

Και επειδή τα μονοπώλια, η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση κεφαλαίου δεν είναι ελληνικό προνόμιο, θυμίζουμε έρευνα που έκανε πέρσι ο ξένος οίκος «Forrester». Συμμετείχαν 26 εταιρίες κινητής τηλεφωνίας της Ευρώπης και οι προβλέψεις για το μέλλον τους ήταν δυσοίωνες.

Οι αναλυτές εκτιμούν ότι μέχρι το 2015, η παγκόσμια αγορά θα ελέγχεται από όλες κι όλες πέντε εταιρίες. Στην έρευνα σημειώνεται ότι τα κέρδη των εταιριών από τα κινητά «τρίτης γενιάς» (προσφέρουν υπηρεσίες διαδικτύου κ.α. σε υψηλές ταχύτητες) θα αρχίσουν να μειώνονται αισθητά από το 2013 και μετά. Η «Forrester» προβλέπει συμπίεση κερδών και τι άλλο; «Συνεχείς συγχωνεύσεις ή εξαγορές εταιριών».

Βραχυπρόθεσμα, η «Forrester» προδικάζει ότι στο διάστημα 2000-2005 ο μέσος όρος εσόδων για κάθε χρήστη κινητού τηλεφώνου θα μειωθεί κατά 15% (αποτέλεσμα προφανώς και της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που αναγκάζει τα πλατιά λαϊκά στρώματα να «κόβουν» από παντού). Η μείωση θα είναι μεγαλύτερη στις υπηρεσίες φωνητικών και γραπτών μηνυμάτων, όπου τα έξοδα των πελατών θα μειωθούν κατά 36%. Το αποτέλεσμα; Πολλές εταιρίες θα σταματήσουν να είναι βιώσιμες μετά το 2003.

Μια τέτοια προοπτική σημαίνει χιλιάδες απολύσεις. Ηδη, εταιρείες τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, για να αντιμετωπίσουν τα πρώτα συμπτώματα της κρίσης έχουν προχωρήσει σε χιλιάδες απολύσεις. Ειδικά για την Ελλάδα, το ΚΕΠΕ υπογραμμίζει ότι η πρακτική των συγχωνεύσεων - εξαγορών - συνεργασιών «σαφώς περικόπτει τον αριθμό των θέσεων απασχόλησης. Ο αριθμός των απασχολούμενων στις επιχειρήσεις που προκύπτουν από τις πρακτικές αυτές, κατά κανόνα, είναι μικρότερος από το άθροισμα των απασχολουμένων στις επιχειρήσεις που συγχωνεύτηκαν».

Η ΚΕ του ΚΚΕ στο 16ο Συνέδριο του Κόμματος υπογράμμιζε μεταξύ άλλων: «Οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις, με τη μία ή την άλλη μορφή, εκτείνονται σήμερα σε όλο τον καπιταλιστικό κόσμο, ανεξάρτητα από τη βαθμίδα ανάπτυξης των ξεχωριστών χωρών ή περιφερειών». Συνέχιζε: «Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχουν αναπτυχθεί όλες οι διαδικασίες για την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς και τον άγριο ανταγωνισμό ανάμεσα στις μονοπωλιακές επιχειρήσεις. Προωθούνται μεγάλης κλίμακας εξαγορές και συγχωνεύσεις, κυρίως στις τηλεπικοινωνίες... Επιδιώκεται να ενισχυθούν τα μονοπώλια και η θέση τους στον ανταγωνισμό τους κυρίως έναντι των ΗΠΑ, αλλά και της Ιαπωνίας».

Για την Ελλάδα εξειδίκευε: «Επιτυγχάνεται η υλοποίηση του βασικού σχεδιασμού των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων. Σημειώθηκε νέο επίπεδο συγκεντροποίησης και μονοπώλησης. Είναι ραγδαία η διείσδυση των ιδιωτικών μονοπωλίων στον τομέα των κοινωνικών υπηρεσιών, η οποία θα επιταχύνει και τη διαδικασία συγκεντροποίησης. Αυξητική τάση εμφανίζουν οι κλάδοι των μεταφορών και των τηλεπικοινωνιών, οι οποίοι στην πραγματικότητα είναι βιομηχανικοί».