Μια από τις πλέον τοξικές ουσίες, ο τριβουτυλο-κασσίτερος (ΤΒΤ), διοχετεύεται από τη δεκαετία του εβδομήντα μέχρι σήμερα στο θαλάσσιο περιβάλλον με τεράστιες επιπτώσεις. Η ουσία αυτή χρησιμοποιείται ως «πρόσθετο» σε υφαλοχρώματα των πλοίων. Λόγω της τοξικής της δράσης εμποδίζει την ανάπτυξη αλγών, οστράκων, και άλλων θαλάσσιων οργανισμών στα ύφαλα των πλοίων. Δυστυχώς όμως, όπως και σε ανάλογες περιπτώσεις, το ΤΒΤ διαφεύγει από τα υφαλοχρώματα και διαχέεται στο θαλάσσιο περιβάλλον.

Η ουσία αυτή με τον παραπάνω τρόπο συσσωρεύεται στα ιζήματα του βυθού, ιδιαίτερα σε περιοχές με μεγάλη κίνηση πλοίων, όπως τα λιμάνια και οι μαρίνες. Η τοξική της δράση είναι εμφανής κατά μήκος των πολυσύχναστων διαδρομών στην ανοιχτή θάλασσα. Οι οργανικές ενώσεις του κασσίτερου είναι σχετικά αδιάλυτες στο νερό και σχετικά σταθερές στο περιβάλλον. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να παρουσιάζουν μεγάλο συντελεστή βιοσυσσώρευσης. Στο θαλάσσιο περιβάλλον το ΤΒΤ διασπάται σε ουσίες που αν και είναι λιγότερο τοξικές δεν παύουν να είναι επικίνδυνες. Το ΤΒΤ προκαλεί διαταραχές του ενδοκρινικού συστήματος σε οστρακοειδή. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως imposex και σημαίνει στην πράξη ότι θηλυκοί οργανισμοίαναπτύσσουν αρσενικά χαρακτηριστικά λόγω της δράσης της ουσίας αυτής στο ορμονικό σύστημα. Η δράση αυτή αναπτύσσεται σε γαστερόποδα ακόμα και όταν οι συγκεντρώσεις ΤΒΤ στο νερό είναι εξαιρετικά μικρές (σ.σ. της τάξης του ενός τρισεκατομμυριοστού του γραμμαρίου ανά λίτρο νερού).

Η τοξική δράση του ΤΒΤ έγινε γνωστή όταν παρατηρήθηκε ελάττωση της συγκομιδής στρειδιών σε πολλές ακτές της Γαλλίας. Υγιή στρείδια που μεταφέρθηκαν σε περιοχές ρυπασμένες από την ουσία αυτή, σε διάστημα ενός μηνός εμφάνισαν θνησιμότητα 50%. Η δράση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική σε περιοχές που αλιεύονται ή καλλιεργούνται οστρακοειδή. Το ΤΒΤ προκαλεί παραμορφώσεις και μειώνει τους ρυθμούς ανάπτυξης των οστρακοειδών. Η ουσία αυτή έχει ανιχνευτεί και σε ψάρια ιχθυοκαλλιεργειών. Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι οι οργανικές ενώσεις του κασσίτερου δεν καταστρέφονται με το μαγείρεμα.. Πρόσφατες μελέτες από το Ινστιτούτο Θαλάσσιων Ερευνών της Ολλανδίας και το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Aμστερνταμ έδειξαν ότι το ΤΒΤ ανιχνεύεται πλέον σε απομακρυσμένες περιοχές και συσσωρεύεται σε όλους τους θαλάσσιους οργανισμούς, όπως οι φάλαινες. Φαινόμενα imposex έχουν παρατηρηθεί σε θαλάσσιες περιοχές της Ισπανίας και της Ιταλίας.

Το διεθνές μονοπώλιο της παραγωγής ΤΒΤ έχουν τρεις εταιρίες με πρώτη τη γερμανική εταιρία «Witko» η οποία ελέγχει το 75% της παγκόσμιας αγοράς. Ως προς την ευρωπαϊκή αγορά ελέγχει σχεδόν το σύνολό της (99%). Ακολουθούν σε μέγεθος η πολυεθνική «Atochem» που καλύπτει το 20% της παγκόσμιας αγοράς και η κορεάτικη A. Song Woum με το υπόλοιπο 5%. Η παγκόσμια παραγωγή φτάνει τους 4.000 τόνους το χρόνο. Από αυτούς το 75% παρασκευάζεται στην Ευρώπη. Πολλοί παραγωγοί χρωμάτων κατασκευάζουν υφαλοχρώματα προσθέτοντας ΤΒΤ στο βασικό προϊόν τους. Ο μεγαλύτερος παραγωγός είναι η βρετανική εταιρία «International Paint». Τα υποκατάστατα του ΤΒΤ χωρίζονται σε δυο κατηγορίες. Ουσίες λιγότερο τοξικές από το ΤΒΤ και χρώματα απαλλαγμένα από τοξικές ουσίες. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν χρώματα που περιέχουν τα βιοκτόνα atrazine, zineb, ziram, thiram που είναι γνωστά φυτοφάρμακα, καθώς και υφαλοχρώματα που περιέχουν ενώσεις του χαλκού που είναι λιγότερο τοξικές από τις οργανικές ενώσεις κασσιτέρου. Ως προς τα μη τοξικά υφαλοχρώματα, κυκλοφορούν στην αγορά. Να θυμίσουμε ότι το θρυλικό πλοίο της «Γκρίνπις», «Ρέινμποου Γουόριορ», έχει βαφεί με υφαλοχρώματα ελεύθερα από τοξικά.

Η συνειδητοποίηση των προβλημάτων από την τοξική αυτή ουσία έχει σαν αποτέλεσμα να υπάρξουν διάφοροι περιορισμοί στη χρήση της ως βιοκτόνο. Η Γαλλία το έχει απαγορεύσει για πλοία που το μήκος τους είναι μέχρι 25 μέτρα, από το 1982. ΗΠΑ και Βρετανία ακολούθησαν έξι χρόνια μετά. Παρόμοιες ρυθμίσεις έχουν υιοθετήσει κι άλλες χώρες, όπως και η Ελλάδα. Το 1998 η γενική συνέλευση του ΙΜΟ (Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός) σύστησε ομάδα εμπειρογνωμόνων με στόχο τη θέσπιση ενός νομοθετικού πλαισίου που θα απαγορεύει τη χρήση ΤΒΤ σε όλα τα πλοία από το 2003 και ως το 2008 θα είναι απαλλαγμένα όλα τα πλοία από την τοξική αυτή ουσία. Εν αναμονή!

ΠΗΓΗ:«Γκρίνπις»