«Αι ιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις προσβάλλουν από την 5ην π.μ σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της ελληνο-αλβανικής μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πάτριου εδάφους», ανακοίνωσε νωρίς το πρωί της 28ης Οκτώβρη το Γενικό Επιτελείο Στρατού.
Η αντίδραση άμεση. Ο λαός πλημμύρισε τους δρόμους της Αθήνας και σχημάτιζε μεγαλειώδεις διαδηλώσεις. «Θάνατος στο φασισμό», φώναζαν ρυθμικά οι διαδηλωτές μπροστά στα μάτια των αστυνομικών. Οι έφεδροι γέμιζαν τα κέντρα επιστράτευσης. Η ίδια εικόνα και σε όλες τις γωνίες της Ελλάδας. Ετσι άρχισε μια απ' τις πιο ένδοξες σελίδες της ελληνικής ιστορίας. Είχαν ριζώσει στα στήθια του λαού οι αγωνιστικές παραδόσεις απ' το 1821, οι μετέπειτα δημοκρατικοί αγώνες. Αυτά ήταν τα όπλα του. Αυτά ήταν τα όπλα των Ελλήνων φαντάρων.
Οι ιταλικές αξιώσεις είχαν διατυπωθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε η απόρριψή τους να είναι βέβαιη. Αυτό φάνηκε αφού ο ιταλικός στρατός επιτέθηκε πριν ακόμα λήξει η τρίωρη προθεσμία που όριζε το τελεσίγραφο. Η ιταλική επίθεση εκδηλώθηκε στις 5.30 π.μ. σ' ολόκληρο το μέτωπο, από το Ιόνιο ως τη λίμνη Πρέσπα.
Ο ίδιος ο Μεταξάς «εξηγούσε», σε συνέντευξη Τύπου στην Αθήνα στις 30 του Οκτώβρη, πως «η παμψηφία της κοινής γνώμης του έθνους ποτέ δε θα αποδέχετο εκούσιαν υποδούλωσιν». Επιπλέον ήξερε ότι η Μεγάλη Βρετανία, στη σφαίρα επιρροής της οποίας ανήκε στρατηγικά και οικονομικά η χώρα, επιδίωκε να προβληθεί αντίσταση κατά του άξονα στην Ελλάδα.
Την περίοδο της βασιλομεταξικής δικτατορίας πάνω από 80.000 άτομα βασανίστηκαν στα κρατητήρια των αστυνομικών τμημάτων, στις φυλακές και τις εξορίες, σύμφωνα με μελετητές. Τους 45.000 φτάνουν οι κομμουνιστές, μέλη και οπαδοί του ΚΚΕ, που πιάστηκαν και σε 2.000 περίπου οι μόνιμοι κρατούμενοι και εξόριστοι. Ως προς τις συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων της περιόδου είναι χαρακτηριστικά τα στοιχεία που αναφέρει στο βιβλίο του «Η 4η Αυγούστου» ο Σπύρος Λιναρδάτος: Από τις στερήσεις πέθαναν 64. Από τις κακουχίες και τα βασανιστήρια υπέστησαν διασάλευση των φρένων 16. Προσεβλήθηκαν από φυματίωση 200 και άλλοι 500 ασθένησαν βαρύτατα από άλλες αρρώστιες.
Το ΚΚΕ έκανε το χρέος του, κάλεσε τα μέλη του και όλο το λαό να πολεμήσουν για την ανεξαρτησία της χώρας. Στις 29 Οκτώβρη του 1940, οι περίπου 600 κρατούμενοι στην Ακροναυπλία υπέβαλαν υπόμνημα στην κυβέρνηση που καταδίκαζε την ιταλική φασιστική επίθεση, καλούσαν σε αντίσταση και ζητούσαν να πολεμήσουν. «Εμείς οι κομμουνιστές παίρνουμε τη θέση μας στην πρώτη γραμμή του πυρός... για τη συντριβή των επιδρομέων και την υπεράσπιση της ακεραιότητας και της ανεξαρτησίας της χώρας μας». Το ίδιο αίτημα εξέφρασαν και οι κομμουνιστές κρατούμενοι σε Φολέγανδρο, Ανάφη, Κίμωλο, Γαύδο, Πύλο, Αίγινα κ.α. Η κυβέρνηση όμως απέρριψε το αίτημα, ζητώντας να αποκηρύξουν πρώτα τις αντιφασιστικές και κομμουνιστικές τους ιδέες.
Στις 31 Οκτώβρη από τα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας της Αθήνας ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης καλούσε τον ελληνικό λαό με ανοιχτό γράμμα του να πολεμήσει ενάντια στο φασισμό:
«Ο φασισμός του Μουσολίνι χτύπησε την Ελλάδα πισώπλατα, δολοφονικά και ξετσίπωτα, με σκοπό να την υποδουλώσει και εξανδραποδίσει. Σήμερα, όλοι οι Ελληνες παλεύουμε για τη λευτεριά, την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία. Η πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ σκληρή. Μα ένα έθνος που θέλει να ζήσει, πρέπει να παλεύει αψηφώντας τους κινδύνους και τις θυσίες. Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι. Δίπλα στο κύριο μέτωπο και ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ. Κάθε πράκτορας του φασισμού πρέπει να εξοντωθεί αλύπητα. Στον πόλεμο αυτό, που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη. Επαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για τον σημερινό του αγώνα πρέπει να είναι, και θα είναι, μια καινούρια Ελλάδα της δουλιάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση, με έναν πραγματικό λαϊκό πολιτισμό. Ολοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του και η νίκη θα είναι νίκη της Ελλάδας και του λαού της. Οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου στέκουν στο πλευρό μας».