Σκέφτομαι ότι κάθε ιστορικό γεγονός που μεταφέρεται στο χώρο των επετείων μεταφέρεται ταυτόχρονα και στο χώρο των συμβόλων. Ετσι, παύει να παρεμβαίνει στη ζωή μας ως μοναδική και αποκλειστική ανάμνηση συγκεκριμένων γεγονότων, περιγράφοντάς τα με λεπτομέρειες συγκινητικές, διογκωμένες πολλές φορές και φορτισμένες συναισθηματικά, με αποτέλεσμα να έχουν κάτι από τα χαρακτηριστικά του μύθου. Παύει, επίσης, το γεγονός που μετατρέπεται σε σύμβολο να λειτουργεί ως αναφορά στις πράξεις συγκεκριμένων φυσικών προσώπων, όσο ηρωικές και αν είναι αυτές. Εξάλλου και ο ηρωισμός διαρκεί όσο διαρκεί και η πράξη που εμπνέεται από αυτόν, με το τέλος της πράξης ο ηρωισμός αυτός μετατρέπεται σε σύμβολο. Γίνεται μνημείο, ηρώον, ενδεχομένως ένα παράσημο στο στήθος ενός ανάπηρου ή ένας σταυρός στο νεκροταφείο της περιοχής, όπου συντελέστηκε η πράξη, συγκινητική αναφορά στον πανηγυρικό μιας γιορτής... Και στην περίπτωση αυτή, το σύμβολο που υποκαθιστά το φυσικό γεγονός, μας παραπέμπει στο εσωτερικό περιεχόμενο που είναι δυνατό να έχουν οι ατομικές ή οι συλλογικές πράξεις, τα ιστορικά γεγονότα.

Σκέφτομαι πως μια τέτοια διαδικασία, η διαδικασία, δηλαδή, που αναγκάζει την ανάμνηση ενός γεγονότος, το σχήμα του γεγονότος αυτού, την περιγραφή του να μην επιδρούν στη συνείδησή μας ως φαινόμενα, αλλά ως ουσία, συνιστά στην πραγματικότητα τη μετατροπή ενός γεγονότος σε σύμβολο και επίσης αυτή είναι η πραγματική λειτουργία ενός συμβόλου; Να μας μεταφέρνει σε έναν άλλο κόσμο πράξεων και σκέψεων, που ενδεχομένως να μας είναι άγνωστος πριν από τη συνειδητοποίηση του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί το σύμβολο. Μακριά πολλές φορές από τον κόσμο εκείνο στο πλαίσιο του οποίου μια πράξη ή μια σκέψη απέκτησε ιστορικές διαστάσεις... Αυτό σημαίνει πως ένα σύμβολο, μια συγκεκριμένη πράξη, δηλαδή, που μεταφέρθηκε στην περιοχή των συμβόλων, δεν έχει πάντοτε το ίδιο περιεχόμενο και επομένως δε μας παραπέμπει στις ίδιες αξίες. Με το δίκιο του, λοιπόν, κάποιος θα αναρωτηθεί κάτω από ποιες ανάγκες και με ποιο τρόπο γίνεται αυτή η μεταφορά, η αλλαγή του περιεχομένου ενός συμβόλου. Κατά την άποψή μου τις ανάγκες αυτές τις διαμορφώνουν οι πολιτικές της εποχής μέσα στην οποία πραγματώνεται η αλλαγή αυτή και ο τρόπος είναι το πώς η ιδεολογία που επιβάλλει τις πολιτικές αυτές γίνεται αποδεκτή από το λαό, και μάλιστα με την ευκολία ενός συνθηματολογικού λόγου, γιατί κάθε σύμβολο στην ουσία είναι ένα σύνθημα... Δε θα ήτανε αυθαίρετο, λοιπόν, να πω πως κάθε εποχή όχι μόνο δίνει στα σύμβολα διαφορετικό νόημα, κι αυτά συμβολίζουν διαφορετικές ιδέες, διαφορετικές πράξεις. Αλλά κατασκευάζει τα δικά της τα σύμβολα, τους δικούς της τους μύθους, που λειτουργούν ως πρόκληση και προτροπή για άλλες ιδέες και για άλλες πράξεις.

Σκέφτομαι, τέλος, πως μ' αυτό τον τρόπο, αναλύοντας το περιεχόμενο της εποχής, θα εντοπίσουμε και θα κατανοήσουμε την ανάγκη που μας καλεί να ορίσουμε το περιεχόμενο των γεγονότων της 17^ης Νοέμβρη 1973 ως συμβόλων, που γιορτάζουμε αυτές τις μέρες. Μέσα σε μια άλλη εποχή, που χαρακτηρίζεται από τα δικά της περιεχόμενα, από τις δικές της ανθρώπινες περιπέτειες. Και τότε θα διαπιστώσουμε πως τα νέα αυτά περιεχόμενα δε διαφέρουν ως Ιδέα, ως Θέληση, απλώς διαφέρουν ως τελική ηρωική πράξη. Γιατί και τώρα έχουμε ανάγκη από «ψωμί», από «Παιδεία», από «Ελευθερία». Μόνο που τώρα δε θέλουμε να χορτάσουμε, αλλά να δουλέψουμε, δε θέλουμε απλώς να μάθουμε γράμματα, αλλά να μοιραστούμε τη γνώση που μας ανήκει, ούτε θέλουμε να ελευθερωθούμε από κάποιο συγκεκριμένο κατακτητή. Από τον αυταρχισμό της εξουσίας θέλουμε να απελευθερωθούμε. Να τι γιορτάζουμε. Γι' αυτό και αναρωτιέμαι, μήπως οι καταθέσεις των γαριφάλων και οι δηλώσεις των επισήμων είναι περιττά. Εντελώς περιττά!