Οι εξελίξεις στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ)δεν αποτέλεσαν έκπληξη, θεωρούμε ότι δεν πρέπει να υπάρξει ένας εφησυχασμός επειδή οι διαπραγματεύσεις θα παραταθούν. Οι διαφωνίες που εκδηλώθηκαν αφορούν μόνο τον καταμερισμό των εξουσιών και της δύναμης ανάμεσα σε συγκεκριμένες κυβερνήσεις. Σε όλα τα ουσιαστικά ζητήματα, που αφορούν το μέλλον των λαών, που αφορούν τα δημοκρατικά και κοινωνικά τους δικαιώματα, δεν υπήρξε η παραμικρή διαφωνία. Αντίθετα, στα ζητήματα αυτά, υπάρχει εδώ και καιρό πλήρης ομοφωνία.

Πώς θα επιδράσει τυχόν υιοθέτηση του σχεδίου Ευρωπαϊκού Συντάγματος - με τους όποιους πιθανούς συμβιβασμούς - στα δημοκρατικά δικαιώματα και στις λαϊκές ελευθερίες;

Από την προσέγγιση που επιχειρήσαμε μέχρι τώρα, με βάση την επιστημονική ανάλυση θεωρούμε ότι υπάρχουν τέσσερα βασικά σημεία σε σχέση με το ζήτημα αυτό.

Με το σχέδιο Συντάγματος της ΕΕ αποδυναμώνεται παραπέρα η εθνική κυριαρχία των κρατών. Ιδιαίτερα αυτό γίνεται με την υιοθέτηση νομικής προσωπικότητας της ΕΕ και της ιθαγένειας (άρθρα 6, 8). Με τις ρυθμίσεις αυτές, διεθνείς συμφωνίες όπως η πρόσφατη συμφωνία έκδοσης ΕΕ - ΗΠΑ, δε θα κυρώνονται από τα εθνικά Κοινοβούλια. Σύμφωνα με το άρθρο 10 «το Σύνταγμα και οι κανόνες δικαίου που θεσπίζονται από τα όργανα της Ενωσης υπερέχουν του δικαίου των κρατών - μελών», κάποιοι μάλιστα ερμηνεύουν τη διάταξη αυτή ότι υπερέχουν και των Συνταγμάτων των κρατών - μελών.

Επίσης, με το σχέδιο Ευρωσυντάγματος η κατανομή αρμοδιοτήτων και εξουσιών ανάμεσα στα κράτη και στην ΕΕ (η λεγόμενη αρχή της επικουρικότητας) καθορίζεται με τρόπο που ευνοεί ολοένα και περισσότερο τη συγκέντρωση αρμοδιοτήτων και εξουσιών στην ΕΕ σε βάρος των εξουσιών των κρατών.

Το σχέδιο Συντάγματος ενισχύει ακόμη παραπέρα, και θεσμικά, το ρόλο των ισχυρών κρατών. Αυτό γίνεται με την επέκταση της εφαρμογής της ειδικής πλειοψηφίας για τη λήψη αποφάσεων. Βήματα σε αυτή την κατεύθυνση είχαν γίνει και πρωτύτερα, ιδίως με τη Συνθήκη της Νίκαιας. Ασχετα με τις διενέξεις που εκφράστηκαν το Σαββατοκύριακο, όλοι συμφωνούν πως τώρα θα χρειάζονται λιγότερες ψήφοι να αθροιστούν στις ψήφους που διαθέτουν οι μεγάλες δυνάμεις, προκειμένου αυτές να πετύχουν την ειδική πλειοψηφία.

Ακόμη, με το σχέδιο του ευρωπαϊκού Συντάγματος δημιουργείται ακόμη μεγαλύτερη συγκέντρωση εξουσιών. Καταργείται η εκ περιτροπής, ανά εξάμηνο, προεδρία. Τώρα ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (δηλ. του συμβουλίου των αρχηγών κρατών) θα εκλέγεται για 2,5 χρόνια.

Αλλάζει η σύνθεση της Επιτροπής (Κομισιόν) σε βάρος της αντιπροσώπευσης των μικρότερων χωρών. Η Επιτροπή θα έχει 15 μέλη. Δηλαδή, από τις 25, μόνο 13 χώρες θα αντιπροσωπεύονται στην Επιτροπή συν ο πρόεδρος της Επιτροπής, συν ο υπουργός Εξωτερικών της ΕΕ. Παράλληλα, η κάθε χώρα δε θα επιλέγει μόνη τους επιτρόπους της. Ο πρόεδρος της Επιτροπής θα επιλέγει σε τελική ανάλυση τους Επιτρόπους από κατάλογο που θα παρουσιάζει η κάθε χώρα.

Υπάρχει ρητή αναφορά σε στρατιωτικές αποστολές εκτός συνόρων της ΕΕ (άρθρο 40). Νομιμοποιούνται έτσι και αποκτούν το κύρος της συνταγματικής ισχύος οι ιμπεριαλιστικοί τυχοδιωκτισμοί.

Στο άρθρο 42 γίνεται ρητή αναφορά στο δόγμα του προληπτικού πολέμου, καθώς αναφέρεται σε κινητοποίηση στρατιωτικών μέσων για την πρόληψη τρομοκρατικής απειλής.

Επιπλέον, το άρθρο 42 δίνει τη δυνατότητα ακόμη και για χρήση στρατιωτικών δυνάμεων στο εσωτερικό της ΕΕ για την καταπολέμηση, τάχα, της τρομοκρατίας. Το άρθρο αυτό προβλέπει τη στρατιωτική επέμβαση της ΕΕ σε κράτος - μέλος για την «πρόληψη τρομοκρατικής απειλής» ή για την «προστασία των δημοκρατικών θεσμών» ή μετά από «αίτημα των πολιτικών αρχών ενός κράτους σε περίπτωση τρομοκρατικής επίθεσης».

Οταν γνωρίζουμε τι εννοούν ή πώς μπορούν να ερμηνευτούν οι όροι «τρομοκρατία» και «προστασία των δημοκρατικών θεσμών», είναι φανερό ότι το άρθρο 42 μπορεί να στραφεί εναντίον των λαϊκών κινημάτων αν αυτά αμφισβητήσουν, απειλήσουν, ενοχλήσουν το υπάρχον «status quo».

Υπάρχουν απόψεις που θεωρούν ότι το σχέδιο, μπορεί να περιλαμβάνει αρκετά προβληματικά σημεία, όμως έχει και κάποια θετικά. Οι υποστηρικτές αυτής της άποψης αναφέρουν συνήθως ως παράδειγμα την ενσωμάτωση της Χάρτας θεμελιωδών Δικαιωμάτων που υιοθετήθηκε στη Νίκαια. Ποια είναι όμως η πραγματικότητα;

Το β' μέρος του σχεδίου Συντάγματος ενσωματώνει όντως τη Χάρτα θεμελιωδών δικαιωμάτων, η οποία βρίσκεται πίσω από το επίπεδο κατοχύρωσης των δημοκρατικών και ατομικών δικαιωμάτων που χαρακτήριζε την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου του 1950, τη Διακήρυξη Δικαιωμάτων του ΟΗΕ του 1948 ή ακόμη και εθνικά Συντάγματα.

Πρώτα απ' όλα, απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά στη λαϊκή κυριαρχία και αυτό είναι ενδεικτικό. Μερικά παραδείγματα: Η αναφορά στο δικαίωμα στην απεργία είναι επιεικώς προβληματική και ανεπαρκής, ενώ στο ίδιο άρθρο 28 κατοχυρώνεται η εργοδοτική ανταπεργία, το λοκ-άουτ. Επιπλέον, κατοχυρώνεται με το άρθρο 16, για πρώτη φορά στα συνταγματικά χρόνια, η «επιχειρηματική ελευθερία»!

Στο ίδιο μέρος περιλαμβάνονται μερικές διακηρύξεις που, δυστυχώς, δεν μπορούμε παρά να τις χαρακτηρίσουμε ως υποκριτικές. Και να εξηγήσουμε γιατί προβαίνουμε σε ένα τέτοιο χαρακτηρισμό. Στο άρθρο 48 υπάρχει κατοχύρωση του τεκμηρίου αθωότητας. Στο άρθρο 8 εξαγγέλλεται η προστασία των προσωπικών δεδομένων. Ομως, έχουν πληγεί σοβαρά στην πράξη με τις Συνθήκες Σένγκεν, Ευρωπόλ, τη νομιμοποίηση του ηλεκτρονικού φακελώματος και την εισαγωγή στη νομοθεσία των κρατών της ΕΕ του καθεστώτος του υπόπτου, κάτι που είναι καινούριο για την ευρωπαϊκή νομική παράδοση και αποτελεί μεταφορά του αμερικανικού προτύπου, με ό,τι συνεπάγεται αυτό.

Στο άρθρο 11 αναφέρεται ότι «κάθε άτομο έχει δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης». Δε θα υπεισέλθω σε νομικές αναλύσεις, αλλά η κατάσταση που υπάρχει ιδιαίτερα σε χώρες που είναι υπό ένταξη, με την απαγόρευση κομμάτων και ιδεών που συνεισέφεραν αποφασιστικά στον τιτάνιο αντιφασιστικό αγώνα, δεν μπορεί παρά να μας κάνει να αναρωτιόμαστε σε σχέση με τέτοιες εξαγγελίες.

Υπάρχει ακόμη αναφορά στο άρθρο 45 στα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα τα οποία «συμβάλλουν στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής συνείδησης». Η διατύπωση αυτή, σε συνδυασμό με το σχετικό σχέδιο Κανονισμού για τα ευρωπαϊκά κόμματα επιχειρεί ουσιαστικά να εξοβελίσει όποιες πολιτικές δυνάμεις αμφισβητούν λιγότερο ή περισσότερο το οικοδόμημα της ΕΕ. Επιχειρείται η «εναρμόνιση» των κομμάτων με το ιδεώδες της ΕΕ και του Μάαστριχτ.

Το σχέδιο Ευρωπαϊκού Συντάγματος αποτελεί συνόψιση των βημάτων που έχουν γίνει μέχρι τώρα, αλλά πραγματοποιεί και νέα βήματα στην κατεύθυνση της παραπέρα συρρίκνωσης των δημοκρατικών και κοινωνικών κατακτήσεων των εργαζομένων και των λαών της ΕΕ.

Σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί κοσμογονία, όπως διατείνονται οι υποστηρικτές του.

Γιατί οικοδομείται όλο αυτό το πλαίσιο; Πρέπει να αναζητήσουμε το θεμέλιο λίθο. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δίνεται ίσως στο ίδιο το κείμενο του Συντάγματος. Ολη αυτή η δρακόντεια νομοθεσία θέλει κάποιον να προστατεύσει. Ποιος είναι αυτός; Είναι το θεμελιώδες χαρακτηριστικό, ο πυρήνας του Ευρωσυντάγματος.

Το θεμελιώδες χαρακτηριστικό του σχεδίου ευρωπαϊκού Συντάγματος είναι ότι επαναβεβαιώνεται πολλαπλά, με συνεχείς, ποικίλες και επίμονες αναφορές σε διάφορα άρθρα (ιδίως άρθρα 3, 4, 12) ότι θεμέλιο της ΕΕ είναι η ελεύθερη αγορά. Επίσης, επαναβεβαιώνεται και κατοχυρώνεται συνταγματικά όλη η πολιτική που σχετίζεται με την Οικονομική και Νομισματική Ενοποίηση (ΟΝΕ). Κατοχυρώνονται δηλαδή οι ανατροπές στις εργασιακές σχέσεις, στην κοινωνική ασφάλιση, οι ιδιωτικοποιήσεις, το ξήλωμα των κοινωνικών κατακτήσεων, η εξάπλωση της φτώχειας για τα λαϊκά στρώματα.

Εμείς υποστηρίζουμε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε ένα λογιστικό συμψηφισμό ανάμεσα σε θετικές και αρνητικές διατάξεις για τα δημοκρατικά δικαιώματα στο Ευρωσύνταγμα. Υπάρχει μια συνολική λογική, την οποία οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε. Και στο επίπεδο της ενημέρωσης του λαού, γιατί εδώ υπάρχει εσκεμμένη σιωπή, και στο επίπεδο των λαϊκών αγώνων που απαιτούνται για να υψώσει ο λαός ένα πανδημοκρατικό ΟΧΙ στο Ευρωσύνταγμα.

Τελικά, πρόκειται για μια πρόσθετη αρνητική εξέλιξη, στην οποία πρέπει δυναμικά να αντιταχθεί ο λαός μας.