Η κοινωνική ένταξη των απεξαρτημένων συνδέεται με την αποχή από τις ουσίες και την παραβατική συμπεριφορά καθώς και την ένταξή τους στην αγορά εργασίας. Το τελευταίο φαίνεται να είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς υποστηρίζεται από πολλούς η σχέση της κατάχρησης ψυχοτρόπων ουσιών με την ανεργία. Η ένταξη στην αγορά εργασίας, εξάλλου, αποτελεί στις περισσότερες μελέτες ένα από τα βασικά κριτήρια για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.

Από τις έρευνες φαίνεται ότι η μεγάλη πλειοψηφία των εξαρτημένων είναι άνεργοι. Συγκεκριμένα, οι οκτώ στους δέκα χρήστες που ζητούν βοήθεια από τα θεραπευτικά προγράμματα στη χώρα μας είναι άνεργοι ή υποαπασχολούμενοι. Πολλοί υποστηρίζουν ότι η ανεργία αποτελεί αιτιολογικό παράγοντα της κατάχρησης ψυχοτρόπων ουσιών και αλκοόλ, ενώ άλλοι ότι η εμπλοκή με την ηρωίνη αποδιοργανώνει τόσο το άτομο που δεν μπορεί να ανταποκριθεί στο αντικείμενο της εργασίας του.

Είναι γνωστό ότι η πορεία στη χρήση είναι μακρόχρονη και συνδέεται με την απομάκρυνση από την αγορά εργασίας. Μια απομάκρυνση που μπορεί να ξεκίνησε με τη διακοπή από το σχολείο και την εμπλοκή με τις ουσίες, με την έναρξη της χρήσης της κύριας ουσίας που είναι η ηρωίνη.

Για την κοινωνική ένταξή τους είναι αναγκαίο τα θεραπευτικά προγράμματα να δουλεύουν και στα τρία επίπεδα: αποχή από τη χρήση και την παραβατική συμπεριφορά, εργασιακή ένταξη. Ανατρέχοντας στις ανάγκες αυτών των ανθρώπων, θα δούμε ότι οι ελλείψεις σε εκπαιδευτικό και επαγγελματικό επίπεδο είναι αρκετά μεγάλες.

Τα θεραπευτικά προγράμματα απεξάρτησης χρειάζεται να συμπεριλαμβάνουν την εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση στους στόχους τους, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες και ελλείψεις του κάθε ατόμου. Η ενίσχυση των δραστηριοτήτων εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης στο πρόγραμμα απεξάρτησης δείχνει να αυξάνει την αποτελεσματικότητά του αλλά και να συνδέεται με την παραμονή στη θεραπεία. Με την ολοκλήρωση της θεραπευτικής διαδικασίας στη φάση της κοινωνικής επανένταξης, η επαγγελματική αποκατάσταση των μελών αποτελεί το σημαντικότερο στόχο.

Ενα άτομο που τελειώνει ένα θεραπευτικό πρόγραμμα κινδυνεύει να οδηγηθεί στην υποτροπή, εάν συνεχίσει να παραμένει χωρίς εργασία για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Το πρόβλημα οξύνεται με την αύξηση της ανεργίας και οι δυνατότητες για ένταξη στην αγορά εργασίας μειώνονται όχι μόνο για τους απεξαρτημένους χρήστες αλλά και για άλλες κατηγορίες πληθυσμού (νέοι, γυναίκες). Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι από τους νέους ανέργους οι περισσότεροι από τους μισούς είναι μακροχρόνια άνεργοι.

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι η ανεργία αποτελεί έναν από τους πιο κρίσιμους παράγοντες για την υποτροπή των απεξαρτημένων ατόμων. Αν λάβει κανείς υπόψη ότι τις περισσότερες φορές η μακροχρόνια εξάρτηση αποκόβει για μεγάλο διάστημα τα άτομα από την παραγωγική διαδικασία, γίνεται φανερή η σημασία που έχει ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός για την επαγγελματική τους εκπαίδευση - κατάρτιση και απορρόφηση, όταν απεξαρτηθούν. Αξονες του σχεδιασμού αυτού χρειάζεται να είναι η ανάπτυξη δικτύων στήριξης της επαγγελματικής απασχόλησης και η ευαισθητοποίηση των εργοδοτών αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας. Κάθε προσπάθεια για μείωση της ανεργίας μεταξύ των απεξαρτημένων, είτε έχει στόχο τη μερική είτε την πλήρη απασχόληση, μπορεί να βοηθήσει. Ειδικά τα τελευταία χρόνια που αυξάνονται τα φαινόμενα απόρριψης, περιθωριοποίησης και κοινωνικού στιγματισμού των εξαρτημένων και απεξαρτημένων ατόμων με διάφορους τρόπους, όπως οι χαρακτηριστικές αντιδράσεις στη δημιουργία νέων θεραπευτικών υπηρεσιών και μονάδων σε διάφορες περιοχές.

Η επανένταξη των απεξαρτημένων ατόμων δεν αποτελεί καθήκον μόνο των ίδιων και των ειδικών. Προϋποθέτει τη λήψη μέτρων από την πολιτεία, τη χάραξη συνολικής πολιτικής για την αντιμετώπιση των ναρκωτικών και την ένταξή της στο πλαίσιο της γενικότερης κοινωνικής πολιτικής. Είναι, επίσης, χρέος του κάθε ενεργού πολίτη που χρειάζεται να δώσει τη μάχη του ενάντια στον κοινωνικό στιγματισμό και τον αποκλεισμό.