Σε ένα διπλωματικό πινγκ-πονγκ, με μπαλάκι το Κυπριακό, εξελίσσεται η συζήτηση μεταξύ των Ευρωπαίων εταίρων σχετικά με το δικαίωμα της Τουρκίας να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις ένταξης στην ΕΕ αν και δεν αναγνωρίζει την Κύπρο.

Αν και καμία χώρα της ΕΕ δεν αμφισβητεί ότι η διαδικασία των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας θα ξεκινήσει, όπως έχει συμφωνηθεί, στις 3 του Οκτώβρη, μέχρι και χτες οι Ευρωπαίοι εταίροι δεν είχαν καταφέρει να καταλήξουν σε έναν συμβιβασμό, αναφορικά με την υποχρέωση της Αγκυρας να αναγνωρίσει την Κύπρο. Οι υπουργοί Εξωτερικών της Ενωσης, αφού συζήτησαν χτες τις διατυπώσεις μιας ευρωπαϊκής δήλωσης, παρέπεμψαν το θέμα στους μόνιμους αντιπροσώπους που θα αναζητήσουν τον τελικό συμβιβασμό, στη συνεδρίαση που θα έχουν την προσεχή Τετάρτη.

Ο εκπρόσωπος του ελληνικού ΥΠΕΞ, μετά τη χτεσινή συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών, με δήλωσή του, συνόψισε τις εξελίξεις: «Η βρετανική προεδρία, είπε ο Γ. Κουμουτσάκος, παρουσίασε σήμερα στο άτυπο Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών στο Νιούπορτ νέο σχέδιο κειμένου της ευρωπαϊκής απάντησης στη γνωστή τουρκική μονομερή δήλωση. Η νέα πρόταση της προεδρίας, παρά την αισθητή βελτίωσή της, η οποία την καθιστά βάση για περαιτέρω διαπραγμάτευση, χρειάζεται και άλλες βελτιώσεις».

Σύμφωνα με τη δήλωση του ελληνικού ΥΠΕΞ, «ο υπουργός των Εξωτερικών, κ. Π. Μολυβιάτης, τόνισε ότι δεν υφίσταται ακόμα ο επιθυμητός κοινός παρονομαστής. Τόσο ο ίδιος όσο και ο υπουργός της Κύπρου, κ. Ιακώβου, ζήτησαν από τη βρετανική προεδρία να συνεχιστεί η συζήτηση σε επίπεδο μονίμων αντιπροσώπων. Εκεί η Ελλάδα, πάντα σε συνεργασία με την κυπριακή κυβέρνηση αλλά και τους άλλους εταίρους της, θα επιδιώξει τις περαιτέρω αναγκαίες βελτιώσεις».

Η δήλωση της Αγκυρας περί μη αναγνώρισης, από μέρους της, της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθιστά τη συμφωνία τελωνειακής ένωσης της Τουρκίας με τις νέες χώρες-μέλη της ΕΕ άκυρη. Αυτό τόνισε χτες ο Κύπριος υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Ιακώβου, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα της Βιέννης «Ντι Πρέσε». Η υπογραφή της συμφωνίας υποτίθεται ότι θα σήμαινε και έμμεση αναγνώριση της Λευκωσίας, κάτι που απέρριψε γραπτώς η κυβέρνηση Ερντογάν στις 29 του Ιούλη. Εκτοτε πολλά λέγονται σε διάφορες πρωτεύουσες της ΕΕ επικριτικά για την Τουρκία, αλλά τίποτα δε γίνεται στην πράξη για να προστατευτούν τα συμφέροντα της Κύπρου.

Ο Γ. Ιακώβου πρόσθεσε ότι «το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο πρέπει να αποσαφηνίσει νομικώς την κατάσταση». Συμπλήρωσε: «Εμείς ουδέποτε ζητήσαμε τη ρητή αναγνώριση της Κύπρου. Θα ήμασταν ικανοποιημένοι με την υπογραφή της συμφωνίας», όμως η τουρκική δήλωση «δημιούργησε αμφιβολίες για το εάν η Αγκυρα θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της». Είπε ακόμα ότι «δε θα προσέλθουμε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων κραδαίνοντας ένα "βέτο". Ομως η θέση μας μπορεί να εξελιχθεί».

Παράλληλα, όπως δήλωσε στο Νιούπορτ πηγή προσκείμενη στη βρετανική προεδρία, η Λευκωσία πρότεινε χτες σε αυτό το άτυπο Συμβούλιο να ζητήσουν επισήμως από την Τουρκία «ένα χρονοδιάγραμμα για την αναγνώριση» της Κύπρου. Σύμφωνα με συγκλίνουσες διπλωματικές πηγές, τις οποίες επικαλείται το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, η κυπριακή πρωτοβουλία υποστηρίζεται από τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ελλάδα και τη Σλοβακία.

Πάντως, ενδεικτική του πώς κινείται επί του θέματος η Κομισιόν είναι η χτεσινή τοποθέτηση του αρμόδιου για τη διεύρυνση της ΕΕ επιτρόπου, Ολι Ρεν: «Η Τουρκία, όταν υπέγραψε το πρόσθετο Πρωτόκολλο της Συμφωνίας της Αγκυρας στις 29 Ιουλίου 2005, προέβη και σε μία δήλωση που αφορούσε τις σχέσεις της με την Κύπρο. Η ΕΕ δεν έχει προβεί ακόμη σε καμία ενέργεια όσον αφορά την εν λόγω δήλωση». Υπενθύμισε δε ότι «οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες θα μπορούσαν να αρχίσουν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία καθορίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών που έγινε τον Δεκέμβριο του 2004». Τότε οι ηγέτες των «25» συμφώνησαν σε ένα πολύ «χαλαρό» κείμενο όσον αφορά στις υποχρεώσεις της Αγκυρας, το οποίο της επιτρέπει σήμερα να κάνει ό,τι κάνει.

Να σημειώσουμε εδώ και τα όσα είπε χτες σε συνέντευξή του στη βελγική εφημερίδα «Λιμπρ Μπελζίκ» ο υπουργός Εξωτερικών του Βελγίου, Κάρελ ντε Γκουχτ. Οτι «η αναγνώριση της Κύπρου δεν αποτελεί όρο για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας με την ΕΕ, αλλά δύσκολα μπορώ να φανταστώ ότι η ένταξη της Τουρκίας μπορεί να λάβει χώρα χωρίς αναγνώριση της Κύπρου». Κληθείς να σχολιάσει τη στάση της Γαλλίας, η οποία ζητεί διασαφήσεις από την Τουρκία για την αναγνώριση της Κύπρου, απαντά ως εξής: «Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο λάβαμε μια ομόφωνη απόφαση. Μέρος της συμφωνίας ήταν τότε ότι η υπογραφή του Πρωτοκόλλου επέκτασης της Τελωνειακής Ενωσης δε συνεπάγεται αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Δύσκολα μπορώ να φανταστώ, και υποθέτω πως και οι Τούρκοι ηγέτες σκέπτονται το ίδιο, ότι η ένταξη μπορεί να λάβει χώρα χωρίς αναγνώριση της Κύπρου. Ομως, δεν είναι ορθό να λεχθεί ότι αυτή η αναγνώριση αποτελούσε προαπαιτούμενο για την έναρξη των διαπραγματεύσεων».

Επίσης, στο ερώτημα εάν μια αλλαγή στην κυβέρνηση της Γερμανίας θα προκαλέσει μεταβολή στις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία, ο Βέλγος υπουργός Εξωτερικών τονίζει ότι το ουσιώδες είναι πως δε θα αλλάξει η γερμανική θεώρηση απέναντι στα ευρωπαϊκά θέματα.

Σε αυτό το πλαίσιο ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Αμπντουλάχ Γκιουλ, αναχωρώντας χτες από την Αγκυρα για να μετάσχει στη σύνοδο των ΥΠΕΞ, δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι «τα λιμάνια και τα αεροδρόμια ανήκουν στον τομέα των υπηρεσιών, και αυτό (το άνοιγμά τους) αφορά μόνο τα πλήρη μέλη της ΕΕ». «Είναι κάτι διαφορετικό από αυτό που περιμένει κανείς από εκείνες (τις χώρες) οι οποίες διαπραγματεύονται (την ένταξή τους)... Ας μην παίζει κανείς πολιτική με την Τουρκία», πρόσθεσε.

Το συμπέρασμα είναι πως η Τουρκία δεν προτίθεται να ανοίξει τα λιμάνια και τα αεροδρόμιά της στα κυπριακά πλοία και αεροσκάφη, όπως - υποτίθεται ότι - υποχρεούται βάσει των οριζομένων στο πρωτόκολλο της τελωνειακής ένωσης.

Η Κυπριακή Δημοκρατία αγωνίζεται να διασφαλίσει την αναγνώρισή της και αναμένει ότι θα σεβαστεί η ΕΕ τον εαυτό της, τους όρους λειτουργίας της και τις αρχές της για την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου και για τα δέκα νέα κράτη-μέλη της, περιλαμβανομένης και της Κύπρου, δήλωσε ο πρόεδρος της Βουλής, Δημήτρης Χριστόφιας.

O Δ. Χριστόφιας επέκρινε τη στάση της βρετανικής προεδρίας της ΕΕ για το χειρισμό του όλου ζητήματος, που προέκυψε με τη μονομερή τουρκική δήλωση για μη αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως και για το κείμενο της αντιδήλωσης της ΕΕ που κατέθεσε προχτές στη συνεδρίαση της Επιτροπής των Μονίμων Αντιπροσώπων των κρατών-μελών της ΕΕ.

Οπως επισήμανε ο πρόεδρος της Βουλής, «δυστυχώς, η βρετανική προεδρία προσπαθεί να καλύψει την Τουρκία και η μάχη που δίδεται ακριβώς είναι μια μάχη, ώστε η αντιδήλωση της ΕΕ να ξεκαθαρίζει ότι δεν έχει τέτοιο δικαίωμα η Τουρκία».