(Μέρος δεύτερο)

Οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις εκδηλώνονται και στο πλαίσιο της συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης με άλλα κράτη. Διαμορφώνει σταθερές ή ευκαιριακές συμμαχίες, άξονες και αντιάξονες ενιαία ή από ένα μέρος των κρατών-μελών της σε σχέση με τα άλλα δύο κέντρα, ΗΠΑ και Ιαπωνία, αλλά και με ανερχόμενες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις (π.χ. Ρωσία, Ινδία).

Επισημαίνονται ορισμένα βασικά πεδία εκδήλωσης των αντιθέσεων, όπως:

- Στη συμφωνία ΕΕ - Κίνας για την κλωστοϋφαντουργία, εμφανίζονται διαφορετικές προσεγγίσεις μεταξύ κρατών με σχετικά ισχυρή βιομηχανική παραγωγή (Γαλλία - Ιταλία) και άλλων με ακόμη ισχυρό αντίστοιχο εξαγωγικό εμπόριο (π.χ. Ελλάδα).

- Ο έλεγχος ενεργειακών πηγών και οδών (π.χ. η στάση του γαλλογερμανικού άξονα έναντι ΗΠΑ στο Ιράκ, αγωγός σύνδεσης Ρωσίας - Γερμανίας που παρακάμπτει την Πολωνία, γενικότερα η σχέση ΕΕ-Ρωσίας για τη διασφάλιση ενεργειακής επάρκειας της ΕΕ).

- Η διαπάλη για τις διεθνείς συμφωνίες στον ΠΟΕ και άλλες διεθνείς μονοπωλιακές ενώσεις. Ο ανταγωνισμός με τις ΗΠΑ για τον έλεγχο στρατηγικών τομέων της οικονομίας μετά την «απελευθέρωση» διεθνών αγορών, (π.χ. στις αερομεταφορές, με τις συμφωνίες των «ανοιχτών ουρανών»). Διαπλέκονται οι συμμαχίες και αντιθέσεις μεταξύ κρατών-μελών της ΕΕ με τις ΗΠΑ (π.χ. στην πολεμική βιομηχανία) με την αντίθεση ΕΕ-ΗΠΑ (π.χ. Airbus-Boeing, αντιστοίχως). Ο ανταγωνισμός ΕΕ - ΗΠΑ αφορά και άλλες ζώνες, τελωνειακής ή άλλης μορφής ενώσεις (π.χ. στη Λατινική Αμερική και Καραϊβική, με τους γνωστούς εμπορικούς «πολέμους» της μπανάνας, των βοοειδών κλπ.).

- Η ΕΕ επιχειρεί να αξιοποιήσει τις αντιθέσεις μεταξύ άλλων δυνάμεων εκτός ΕΕ (ΗΠΑ-Ρωσίας, Ινδίας-Ρωσίας, αλλά και ΗΠΑ-Κίνας, Ιαπωνίας-Κίνας). Είναι χαρακτηριστική η προσέγγισή της με την Κίνα όσον αφορά την άρση του στρατιωτικού εμπάργκο της δεύτερης.

Η διαδικασία είναι σύνθετη. Η κατηγορία των εσωτερικών ενδοϊμπε-ριαλιστικών αντιθέσεων της ΕΕ διαπλέκεται με τις εξωτερικές της αντιθέσεις, γι' αυτό παρατηρούνται και διαφοροποιήσεις μελών-κρατών της ΕΕ σε σχέση με τη στάση τους απέναντι σε άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα (π.χ. σχέση στρατηγικής συνεργασίας Βρετανίας-ΗΠΑ).

Η ίδια η διαδικασία όξυνσης των αντιθέσεων ανάμεσα στα κράτη-μέλη της ΕΕ διαμορφώνει και ενισχύει τάσεις αντίρροπες ως προς την προώθηση της ενοποίησης.

Το συνεκτικό στοιχείο παραμένει η στρατηγική αύξησης του βαθμού εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης και η κεφαλαιακή διεύρυνση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

- Η όξυνση των αντιθέσεων στην ΕΕ προκαλεί προβληματισμό στους ιθύνοντες της ΕΕ (ορισμένοι από τους οποίους μιλούν για κρίση), ενώ τα διάφορα θεσμικά όργανα (Συμβούλιο, Κομισιόν, Ευρωκοινοβούλιο) προβληματίζονται για τα μέσα προώθησης των κοινοτικών πολιτικών, κυρίως για τη χειραφέτηση του κινήματος που ασκεί πιέσεις στις κυβερνήσεις. Στη βάση αυτών των αντιθέσεων - ταξικών και ενδοϊμπεριαλιστικών - επιχειρείται η αναζήτηση διαφορετικών διαχειριστικών συνταγών, αλλά και η ιδεολογική επένδυσή τους. (Π.χ. «αντινεοφιλελεύθερη» ή «νε-οκεϊνσιανή» Ευρωπαϊκή εκδοχή της Ενωσης).

Δεν είναι η πρώτη φορά που εκδηλώνεται όξυνση στη σχέση εμβάθυνσης - διεύρυνσης της ΕΕ, ενδεχομένως τώρα να είναι πιο βαθιά από άλλες προηγούμενες. Αυτό δίνει νέα περιθώρια στην ανασύνταξη του εργατικού και λαϊκού κινήματος, στον απεγκλωβισμό από τα δεσμά του «μονόδρομου», χωρίς να υποτιμούνται και οι νέες δυνατότητες εγκλωβισμού σε νέου τύπου ιδεολογικά και πολιτικά δεσμά.

Ο αντιδραστικός χαρακτήρας των οικονομικών διαδικασιών της ευρωπαϊκής καπιταλιστικής ενοποίησης αντανακλάται και στον αντιδραστικό χαρακτήρα των θεσμών της. Ενιαία είναι η ταξικότητα, κεφαλαιοκρατική, τόσο στις οικονομικές όσο και στις πολιτικές διεργασίες. Κύρια χαρακτηριστικά αυτών των διαδικασιών είναι:

- Η συμπίεση της τιμής της εργατικής δύναμης, η αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσής της, μέσα από την ανατροπή της όποιας σχετικής σταθερότητας απασχόλησης, με την επέκταση του ωρομισθίου, του ενοικιαζόμενου μισθωτού από επιχείρηση σε επιχείρηση, τη χρησιμοποίηση εργατικής δύναμης με νέους δυσμενέστερους όρους ασφάλισης, τη φθηνότερη εργασία των μεταναστών, την ακατοχύρωτη εποχιακή απασχόληση, τη φτηνότερη γυναικεία και νεανική εργασία, την αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης κλπ.

- Η πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων και της «απελευθέρωσης» των αγορών (ηλεκτρενέργειας, μεταφορών, τηλεπικοινωνιών κλπ.), οδήγησε σε νέο κύμα ακρίβειας, ανεργίας.

Η πολιτική της Λισαβόνας - για παράδειγμα - υλοποιείται από το 2000. Σ' αυτή την 5ετία έχουν αυξηθεί οι απολύσεις, η ανεργία που φτάνει στο 9% (στις γυναίκες και τους νέους είναι διπλάσια), η φτώχεια αγκαλιάζει δεκάδες εκατομμύρια, ενώ έχει αυξηθεί κατακόρυφα ο βαθμός εκμετάλλευσης όλης της εργατικής τάξης. Η συγκεντροποίηση του κεφαλαίου και της παραγωγής στο έδαφος του καπιταλισμού και της «απελευθέρωσης» των αγορών οδηγεί στη διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, της περιφερειακής ανισομετρίας μέσα στο ίδιο κράτος και μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ.

- Η ενίσχυση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο των μηχανισμών καταστολής των λαϊκών κινημάτων. Σε αυτήν την κατεύθυνση υπάρχει το «Πρόγραμμα της Χάγης», η λειτουργία του αντιτρομοκρατικού δόγματος σε συνεργασία με άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα και ιδιαίτερα με τις ΗΠΑ. Στο πλαίσιο αυτού του δόγματος, με πρόσχημα την τρομοκρατία, κλιμακώνεται η ιμπεριαλιστική επίθεση κατά των λαών και χωρών που δεν ευθυγραμμίζονται με τους σχεδιασμούς των ηγετικών δυνάμεων του καπιταλισμού ή επιμένουν στο δικαίωμα να ακολουθούν το δρόμο που εκείνες αποφάσισαν (Κούβα, ΛΔ Κορέας κ.ά). Επικεφαλής αυτής της δήθεν «αντιτρομο-κρατικής» επέλασης είναι ασφαλώς οι ΗΠΑ. Ωστόσο και τα κράτη της ΕΕ, καθώς και άλλα, έχουν υιοθετήσει την «αντιτρομοκρατική» επιχειρηματολογία και συμμετέχουν ακόμη και με στρατιωτικές δυνάμεις (π.χ. στο Αφγανιστάν). Ταυτόχρονα ενισχύεται ο λεγόμενος «Ευρωστρατός», σε συνεργασία με το NATO, με τη δημιουργία δυνάμεων ταχείας επέμβασης και την προώθηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο των μισθοφορικών στρατών. Διαμορφώνονται τμήματα «ευρωαστυνομίας». Επεκτείνονται διευρωπαϊκά συστήματα αστυνόμευσης, τύπου «Σένγκεν» κλπ.

- Η ενίσχυση του αντικομμουνισμού. Το ίδιο το γεγονός της αποδοχής χωρών στις οποίες απαγορεύεται και διώκεται η δράση κομμουνιστικών κομμάτων, η χρήση κομμουνιστικών συμβόλων (π.χ. Βαλτικές χώρες, Ουγγαρία, κλπ.) ανοίγει το δρόμο για την ενίσχυση των μέτρων ενάντια στην κομμουνιστική δράση και των επιθέσεων σε ΚΚ σε όλη την EE.

- Πληθαίνουν οι προσπάθειες για επίσημη καταδίκη του κομμουνισμού από όργανα της ΕΕ και το Συμβούλιο της Ευρώπης, την ταύτισή του με το φασισμό. Η προσπάθεια αυτή δεν προωθείται μόνο από ακραίες συντηρητικές δυνάμεις, αλλά και με τη στήριξη άμεσα ή έμμεσα και από δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πρόταση ψηφίσματος που κατατέθηκε στο Συμβούλιο της Ευρώπης.

Η προσαρμογή του πολιτικού συστήματος ανά κράτος-μέλος και σε επίπεδο ΕΕ:

- Σε μια σειρά κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν ψηφιστεί νόμοι για τη λειτουργία των κομμάτων, που έχουν ως στόχο τον άμεσο έλεγχό τους από τους κρατικούς μηχανισμούς, με αφορμή την οικονομική διαφάνεια κλπ. Βασικός μοχλός παρέμβασης στο πολιτικό σύστημα του κάθε κράτους-μέλους είναι η δημιουργία κομμάτων της ΕΕ, κομμάτων που από θέση αρχής θα αποδέχονται και θα νομιμοποιούν τη διαδικασία ευρωπαϊκής καπιταλιστικής ενοποίησης, με στόχο την ενσωμάτωση του εργατικού, λαϊκού κινήματος στο μονόδρομο της ΕΕ.

- Δυνάμεις και θεσμοί της αστικής τάξης, σε επίπεδο κρατικό, αλλά και ευρωενωσιακό, παρεμβαίνουν και ελέγχουν τον προσανατολισμό ορισμένων αντιδράσεων που επιφέρουν οι συνέπειες των αντιλαϊκών και αντεργατικών αναδιαρθρώσεων. Αξιοποιείται, προς όφελος των συμφερόντων κάποιου κράτους-μέλους (π.χ. της Γαλλίας) ή ενός ιμπεριαλιστικού κέντρου (π.χ. της ΕΕ), το κίνημα κατά της λεγόμενης «νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης». Χρησιμοποιούνται ακτιβιστικές ενέργειες, σχετικά «αυθόρμητες» αντιδράσεις προκειμένου να ανακοπεί μια πραγματικά ριζοσπαστική, αντιμονοπωλιακή - αντιιμπεριαλιστική κινητοποίηση των μαζών, να αποτραπεί η μαζικοποίηση και ο ταξικός προσανατολισμός, ο ταξικός διεθνιστικός συντονισμός δράσης του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος, των άλλων κοινωνικών κινημάτων (π.χ. αντιπολεμικού, γυναικείου, μαθητικού, φοιτητικού, αγροτών, ελευθερο-επαγγελματιών κλπ.).

* Κείμενο του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, το οποίο διαμορφώθηκε με την ευκαιρία της Διεθνούς Συνάντησης των Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων στην Αθήνα στις 18 έως 20 Νοέμβρη 2005, με θέμα: «Οι σύγχρονες τάσεις του καπιταλισμού. Οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Η κομμουνιστική εναλλακτική λύση - πρόταση». Πρωτοδημοσιεύτηκε στην Κομμουνιστική Επιθεώρηση, τεύχος 6 του 2005.

(Συνεχίζεται)