Το πρόβλημα των στελεχών και για το Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (ΔΣΕ) ήταν σοβαρό κι ακανθώδες. Σ' ένα λαϊκό επαναστατικό στρατό τα στελέχη του αποφασίζουν για όλα. Γι' αυτό, η ανάπτυξη και η τελειοποίηση των στελεχών αποτέλεσε αντικείμενο συνεχούς προσοχής και μεγίστης φροντίδας.

Επιδίωξη της Στρατιωτικής Σχολής του Γενικού Αρχηγείου (ΣΑΓΑ) ήταν, στον ελάχιστο χρόνο και με προσαρμογή στις κάθε φορά συνθήκες του πολέμου, να δώσει στους σπουδαστές τις απαραίτητες θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις, ώστε να μπορέσουν με επιτυχία να εκπληρώσουν την αποστολή του στρατιωτικού στελέχους, αρχίζοντας από τους κατώτερους βαθμούς στην ιεραρχία. Επόμενα, ήταν αναγκαίο να συνταχθεί ένα κατά το δυνατόν ολοκληρωμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης των διοικητικών στελεχών: Στρατιωτικών και Πολιτικών Επιτρόπων, ώστε να προετοιμάσει τους μελλοντικούς αξιωματικούς με όλα τα απαραίτητα εφόδια που έπρεπε να έχει κάθε Διοικητής τμημάτων ενός λαϊκού επαναστατικού στρατού.

Είναι ανάγκη να υπογραμμιστεί πως οι συνθήκες του αγώνα ήταν τέτοιες που δεν ήταν δυνατόν να συγκροτηθεί εξαρχής ένα πλήρες ολοκληρωμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης.

Στην Α΄ σειρά η εκπαίδευση των μαχητών - μαθητών στηρίχτηκε στην εκπαιδευτική εμπειρία των εκπαιδευτών Διμοιριτών και Διοικητή που στελέχωσαν τη Σχολή. Ολοι βασικά ήταν αξιωματικοί εμπειροπόλεμοι και απόφοιτοι της Σχολής του ΕΛΑΣ. Αυτή η πρώτη «φουρνιά» των εκπαιδευτών στο μεγαλύτερο μέρος συνέχισαν την προσφορά τους και στις επόμενες σειρές.

Οι βασικές αρχές ενός προγράμματος εκπαίδευσης καθορίστηκαν στη διάρκεια της Β΄ σειράς. Αυτό το πρόγραμμα εμπλούτισε η ίδια η πείρα στη συνέχεια. Σοβαρό πρόβλημα στην εκπαίδευση των μαχητών ήταν να καθοριστούν ποιες ήταν οι βασικές θεωρητικές θέσεις, στις οποίες έπρεπε να στηριχτεί η εκπαίδευση για να δώσει τις απαραίτητες γνώσεις Στρατηγικής και Τακτικής του ΔΣΕ. Η στρατηγική επιδίωξη με την αύξηση των δυνάμεων του ΔΣΕ, κάτω από τις διώξεις του κράτους έγινε πλέον καθαρή.

Κεντρικές επιδιώξεις των δυνάμεων του ΔΣΕ ήταν: Πρώτο, να εξασφαλιστεί η ανεξαρτησία και κυριαρχία της χώρας από τις ξένες επεμβάσεις των «Συμμάχων» μας Αγγλων και αργότερα των Αμερικανών. Δεύτερο, να δοθεί η δυνατότητα στον ελληνικό λαό ελεύθερα κι ακηδεμόνευτα να επιλέξει το πολίτευμα που επιθυμεί. Τρίτο, να εξασφαλιστούν η Δημοκρατία και η Ελευθερία. Τέταρτο, να γίνουν πράξη όλα εκείνα τα ιδανικά και τα οράματα, για τα οποία ο λαός μας αγωνίστηκε με αυταπάρνηση κατά των χιτλερικών. Πέμπτο, αυτά τα ανεκπλήρωτα ιδανικά και οράματα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, προσαρμοσμένα στις σύγχρονες συνθήκες να βρουν, επιτέλους, τη δικαίωσή τους: Για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, για Παιδεία και δωρεάν υγειονομική περίθαλψη, για μία Λαϊκή Δικαιοσύνη.

Τα ζητήματα της τακτικής διεξαγωγής των μαχών βασικά στηρίχτηκαν στην πλούσια πείρα που είχε αποκτηθεί κατά τη διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του ΕΛΑΣ.

Στις αρχές του αγώνα επικράτησε η τακτική του ανταρτοπολέμου. Οι μαχητές χτυπούσαν αιφνιδιαστικά εκεί που δεν τους περίμενε ο εχθρός, όπως συνέβαινε και με τους Γερμανούς κατακτητές. Βασικό στοιχείο των ενεργειών παρέμενε ο αιφνιδιασμός του αντίπαλου. Παράλληλα, αποφεύγονταν οι στρατιωτικές συγκρούσεις «εκ παρατάξεων». Η τακτική αυτή, αναμφίβολα, είχε σοβαρές επιτυχίες στις αρχές του αγώνα. Τα πράγματα, όμως, άλλαξαν άρδην, με την ανάπτυξη των δυνάμεων του ΔΣΕ και τη νέα οργανωτική τους σύνθεση. Με τη δημιουργία ελεύθερων περιοχών, έγινε αναγκαία η μελέτη πιο λεπτομερειακά και σε βάθος της τακτικής που έπρεπε να ακολουθήσει ο ΔΣΕ. Αυτή την τακτική επιβαλλόταν να διδαχτούν οι μαθητές των Σχολών στρατιωτικών στελεχών για την επίτευξη του βασικού στρατηγικού στόχου της Λαϊκής Δημοκρατίας.

Η Διοίκηση της Σχολής της ΣΑΓΑ με την έναρξη της Β΄ σειράς ζήτησε από την καθοδήγηση του Γενικού Αρχηγείου, να βοηθήσει, αν ήταν δυνατόν, να προμηθευτεί σχετικά βοηθήματα από την πλούσια πείρα που είχαν αποκτήσει οι Σοβιετικοί στον αντάρτικο αγώνα που είχαν εφαρμόσει στα μετόπισθεν των Γερμανών.

Η απάντηση της καθοδήγησης ήταν ότι οι συνθήκες του αγώνα του ελληνικού λαού ανταποκρίνονται περισσότερο στο χαρακτήρα που είχε ο αγώνας της Κινεζικής Επανάστασης. Δηλαδή να στηριχτεί στην εξασφάλιση εφεδρειών, κυρίως, από τον αγροτικό πληθυσμό και διεξαγωγή του αγώνα κατά περιφέρειες της χώρας.

Ο τότε Πολιτικός Επίτροπος του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ Βασίλης Μπαρτζιώτας, στο βιβλίο του Ο Αγώνας του ΔΣΕ, στο δεύτερο κεφάλαιο, αναφέρει ότι:

«... ο Ν. Ζαχαριάδης... ήταν πολύ επηρεασμένος από τη στρατιωτική θεωρία - πείρα της Κινέζικης Επανάστασης που μάλιστα προσπάθησε να την εφαρμόσει μηχανικά στις συνθήκες πάλης του ΔΣΕ»¹.

Ομως, η ίδια η ζωή και τα γεγονότα απέδειξαν στην πράξη ότι οι ελληνικές συνθήκες και λόγω της εδαφικής έκτασης της χώρας και λόγω της ξένης επέμβασης των Αγγλοαμερικανών ήταν τελείως διαφορετικές από αυτές της Κίνας. Αυτό φάνηκε πεντακάθαρα στην πορεία του αγώνα, που ο ΔΣΕ ουσιαστικά στερήθηκε τη δυνατότητα εξασφάλισης εφεδρικών δυνάμεων, όχι μόνο από τις πόλεις, λόγω καθυστέρησης του αγώνα, αλλά κυρίως και από την ύπαιθρο. Κι αυτό γιατί η Κυβέρνηση της Αθήνας, με άμεση υπόδειξη των Αγγλοαμερικανών, που καθοδηγούσαν τον ένοπλο αγώνα ενάντια στο ΔΣΕ, ανάγκασε με τη βία τον αγροτικό πληθυσμό, ιδιαίτερα των ορεινών περιοχών, να εγκαταλείψει τα σπίτια του και τις δουλειές του και να συγκεντρωθεί σε στρατόπεδα, κοντά στις πόλεις, κάτω από την άγρυπνη φρούρηση των κυβερνητικών στρατιωτικών δυνάμεων.

Ετσι, στη ΣΑΓΑ υποχρεωτικά η εκπαίδευση των μαθητών στηρίχτηκε στην πείρα απ' τον αγώνα του ΕΛΑΣ και ιδιαίτερα στις στρατιωτικές γνώσεις μονίμων και εφέδρων αξιωματικών που εθελοντικά πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους. Ταυτόχρονα, αξιοποιούνταν η πείρα που έδιναν οι συνεχείς συγκρούσεις των ευέλικτων τμημάτων του ΔΣΕ με τα κυβερνητικά στρατιωτικά τμήματα: Της Αστυνομίας, της Εθνοφυλακής, των ενόπλων παραστρατιωτικών οργανώσεων και του στρατού.

Ο συναγωνιστής Φλώρος Αρχιμήδης, στις αναμνήσεις του, για τις σειρές Α΄, Β΄, Γ΄ και Δ΄ της ΣΑΓΑ αναφέρει:

«Οι μαθητές της Σχολής ήταν μαχητές εμπειροπόλεμοι, μπαρουτοκαπνισμένοι, γνώστες λίγο - πολύ της χρήσης όπλων, δοκιμασμένοι στις ταλαιπωρίες παντός είδους της ζωής του αντάρτη, με υψηλό αίσθημα ευθύνης της αποστολής τους».

Τέτοιους ακριβώς αγωνιστές ξεχώριζαν οι Διοικήσεις των τμημάτων του ΔΣΕ και τους έστελναν στη Σχολή για να πλουτίσουν τις τεχνικές στρατιωτικές τους γνώσεις και να αποκτήσουν τα απαραίτητα εφόδια, ώστε επάξια να σταθούν ως Αξιωματικοί. Η πορεία του αγώνα απέδειξε ότι οι επιλογές ήταν σωστές, η εκπαίδευση άρτια και τα αποτελέσματα εντυπωσιακά, φυσικά, τηρουμένων των αναλογιών.

Γενικότερα, βάση της στρατιωτικής εκπαίδευσης ήταν η τακτική που έπρεπε ν' ακολουθήσουν στο μέλλον τα τμήματα του ΔΣΕ. Η τακτική αυτή ήταν συνδυασμός της αντάρτικης τακτικής και της τακτικής τακτικού πολέμου. Είναι αλήθεια ότι η νίκη μόνο με αντάρτικα χτυπήματα δεν ήταν δυνατή. Επομένως, έπρεπε οι μέλλοντες Αξιωματικοί του ΔΣΕ να εφοδιαστούν με τις απαραίτητες γνώσεις μετατροπής του ΔΣΕ σε τακτικό λαϊκό επαναστατικό στρατό, για να μπορέσει να δώσει αμυντικές και επιθετικές μεγάλες μάχες που θα οδηγούσαν στην τελική νίκη.

Ταυτόχρονα, με την εκπαίδευση στρατιωτικών στελεχών, Αξιωματικών ικανών να εκπαιδεύουν τους μαχητές και να οργανώνουν με επιτυχία τη διεξαγωγή της μάχης επιθετικής ή αμυντικής, ασχοληθήκαμε και με την εκπαίδευση ικανών βοηθών των Στρατιωτικών Διοικητών, των Πολιτικών Επιτρόπων. Η δουλειά αυτή ήταν καινούρια. Πολύ βοήθησε η μελέτη της πείρας του Κόκκινου Στρατού, που μέχρι και το 1942, είχε στα τμήματά του τους Πολιτικούς Επιτρόπους.

Τα προβλήματα που όφειλε ν' αντιμετωπίσει θετικά ο καθοδηγητής ενός τμήματος ήταν παρά πολλά. Για να εξασφαλιστεί η επιτυχία, εκτός από τα αμιγώς στρατιωτικά καθήκοντα ήταν και απαραίτητος κι ένας μεγάλος αριθμός άλλων καθηκόντων. Αυτό ακριβώς οδήγησε στην ύπαρξη δίπλα στο Στρατιωτικό Διοικητή, ενός άμεσου υπεύθυνου βοηθού του, με τον τίτλο Πολιτικός Επίτροπος.

Ο Στρατιωτικός Διοικητής ήταν υπεύθυνος για την όλη στρατιωτική προετοιμασία, την οργάνωση και καθοδήγηση των μαχών. Την εξασφάλιση πραγματοποίησης των διαταγών της ανώτερης μονάδας. Ουσιαστικά ήταν διοίκηση μονοπρόσωπη. Αυτός, μόνος του, και με ευθύνη του, έπαιρνε τις αναγκαίες αποφάσεις κατά τη διάρκεια της μάχης.

Ο κύριος υπεύθυνος για την πολιτική δουλειά στο ΔΣΕ ήταν ο Πολιτικός Επίτροπος και η κύρια αποστολή του ήταν να βοηθά με την όλη δουλειά του το έργο του Διοικητή, ώστε αυτός να μπορεί να 'χει στη διάθεσή του ένα καθ' όλα αξιόλογο τμήμα για να το οδηγεί στη νίκη. Με τη δουλειά του καθώς και με το ζωντανό του παράδειγμα ανέπτυσσε τη σιδερένια στρατιωτική πειθαρχία.

Ο Πολιτικός Επίτροπος ήταν ο άμεσος βοηθός του Στρατιωτικού Διοικητή σ' όλα τα ζητήματα. Ιδιαίτερα ασχολούνταν με την απαραίτητη ιδεολογικοπολιτική και ηθική προετοιμασία του στρατιωτικού τμήματος. Για τη συνειδητή πειθαρχία. Για την εφαρμογή στην πράξη των διαταγών του Στρατιωτικού Διοικητή. Ταυτόχρονα ενδιαφερόταν για όλα τα ζητήματα που αφορούσαν τους μαχητές και τις μαχήτριες του τμήματός του (π.χ., ζητήματα διατροφής, αναγκών ρουχισμού και υπόδησης, προσωπικών τους σχέσεων, με τη Διοίκηση κι άλλα). Οφειλε ο ίδιος να είναι το παράδειγμα ηρωισμού και αυτοθυσίας.

Ο βοηθός του Διοικητή της ΣΑΓΑ συν. Νίκος Ακριτίδης, Ταγματάρχης Π.Ε., σε σχετικό του άρθρο στο περιοδικό Δημοκρατικός Στρατός αναφέρεται λεπτομερειακά στην πολιτική δουλειά, που πρακτικά εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης των μαθητών μελλοντικών αξιωματικών. Μεταξύ των άλλων τονίζει ότι:

«... από δύο πλευρές μπορούμε να εξετάσουμε την πολιτική μας δουλειά στη σχολή:

Πρώτο: Απ' την πλευρά της πρακτικής της εκδήλωσης, με την όλη οργάνωση της εσωτερικής ζωής στη Σχολή, τη συμπεριφορά και βοήθεια των στελεχών προς τους μαθητές, το πνεύμα που θα δίναμε και θα διαπότιζε όλη τη στρατιωτική εκπαίδευση, πράγματα που θα επιδρούσαν στη σωστή διαπαιδαγώγηση των μαθητών.

Δεύτερο: Από την πλευρά της σειράς των μαθημάτων, διαλέξεων και άλλης διαφωτιστικής δουλειάς, την καλή λειτουργία της λαϊκο-δημοκρατικής οργάνωσης που θα συμπληρώνουν τη σωστή διαπαιδαγώγηση των μαθητών, την ανάπτυξη του μορφωτικού τους επιπέδου, του πολιτικού τους κριτηρίου και της συνειδητοποίησης τους»² (Βλέπε Παράρτημα Β).

Αναμφισβήτητα, όλα τα παραπάνω εφαρμόστηκαν στην πράξη με ιδιαίτερη επιτυχία. Επίσης, στο ίδιο άρθρο, υπογραμμίζεται το πόσο βοήθησαν στην πολιτική δουλειά, η καλή οργάνωση των δημοκρατικών συνελεύσεων και η καλή τους προετοιμασία. Επιβαλλόταν να μελετώνται τα θέματα που θα απασχολούσαν τις συνελεύσεις. Επιδίωξη ήταν να εξασφαλίζεται η μαζική συμμετοχή και η ελεύθερη έκφραση όλων.

Οι αποφάσεις των δημοκρατικών συνελεύσεων εξυπηρετούσαν τους γενικούς σκοπούς του ΔΣΕ. Απέβλεπαν στο δυνάμωμα της πειθαρχίας, την πιστή εκτέλεση των διαταγών, την ένταση της πολεμικής προσπάθειας, την ανάπτυξη της επαγρύπνησης και ιδιαίτερα της μάθησης.

Οπως προκύπτει αβίαστα από όσα έχουν εκτεθεί ήδη, η εκπαίδευση των μαθητών δεν ήταν μιας κατεύθυνσης. Δεν ήταν μόνο να μάθουν το χειρισμό και την τακτική αξιοποίηση διάφορων τύπων οπλισμού. Δεν ήταν μόνο να διδαχτούν τις τακτικές μιας μάχης. Ηταν και κάτι άλλο εξίσου σπουδαίο και σημαντικό για ένα λαϊκό στρατό, που αγωνιζόταν για εθνική ανεξαρτησία και κυριαρχία, για δημοκρατία και ελευθερία, για κοινωνική δικαιοσύνη και ανθρωπιά.

Αυτό το «κάτι άλλο», λοιπόν, ήταν ένας άλλος βασικός τομέας, η σωστή δηλαδή λαϊκο-δημοκρατική διαπαιδαγώγηση του χαρακτήρα των μαχητών και μαχητριών. Κεντρικός στόχος ήταν ν' αφομοιωθεί σωστά η αναγκαία στάση ενός ηγέτη προς τους στρατιώτες του. Κι αυτό, γιατί η στάση του στρατιώτη πολύ εξαρτάται από το προσωπικό παράδειγμα του αρχηγού. Η στάση και η διαγωγή του ηγέτη κρίνεται καθημερινά από τους υφιστάμενους του. Η αλληλοεκτίμηση και η εμπιστοσύνη προς τον ηγέτη, αποτελούσε, ιδιαίτερα στις τόσο δύσκολες συνθήκες ζωής, την αποφασιστική βάση για στερέωση σιδερένιας πειθαρχίας, για την καλλιέργεια της θέλησης για τη Νίκη, με όποιες θυσίες κι αν χρειαστούν. Κατά κανόνα το προσωπικό παράδειγμα του ηγέτη επιδρά άμεσα και στους στρατιώτες του.

Σε γενικές γραμμές η εκπαίδευση στη Σχολή όφειλε να δώσει στους μαθητές τα πλέον απαραίτητα εφόδια, όπως για παράδειγμα:

1. Τη στρατιωτική αγωγή με επιδίωξη την παραπέρα ανάπτυξη των αρετών για την ελευθερία, το αίσθημα ευθύνης, τη φυσική αντοχή, την πίστη προς τους σκοπούς της πάλης και προς τα ιδανικά του αγώνα μας.

2. Τη δυνατότητα να γνωριστούν με τις βασικές αρχές της στρατιωτικής επιστήμης και τέχνης, ώστε να γίνουν ικανά στελέχη στις στρατιωτικές μονάδες.

3. Να αφομοιώσουν τις πολιτικές θέσεις γενικότερα του αγώνα και των επιδιώξεων του ΔΣΕ.

4. Να γίνουν έτσι, Διοικητές-μαχητές, αποκτώντας ικανότητες στρατιωτικής σκέψης, με τις απαραίτητες τεχνικές γνώσεις και ευρύτητα σκέψεων για τη θετική αντιμετώπιση των δυσκολιών του αγώνα, ως άξιοι μέλλοντες Αξιωματικοί.

5. Να διαθέτουν τα απαραίτητα εφόδια ανάπτυξης των σωματικών, ψυχικών και ηθικών δυνάμεων για την αντιμετώπιση των δυσκολιών του πολέμου. Για το δυνάμωμα των δεσμών με το λαό. Για οργάνωση καλής συνεργασίας μεταξύ μαχητών.

Ακόμα, οι μαχητές και οι μαχήτριες του ΔΣΕ έπρεπε ν' αφομοιώσουν μεθόδους και τρόπους για να αντιμετωπιστεί η τακτική του Κυβερνητικού Στρατού, τακτική που ακολουθούσε κάτω από την άμεση επέμβαση, οργάνωση και βοήθεια των Αγγλοαμερικανών. Ταυτόχρονα, έπρεπε να παρθούν υπόψη τόσο η οργάνωση και η σύνθεση των ενόπλων τμημάτων του ΔΣΕ όσο και ο διαθέσιμος οπλισμός, αλλά και τα υπόλοιπα μέσα (π.χ., διαβιβάσεων, συγκέντρωση πληροφοριών, ανάγκες τροφοδοσίας, σχέσεις με το λαό κι άλλα).

Σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της εκπαίδευσης, έχοντας πάντα σαν κυρίαρχο πνεύμα την επίθεση, ήταν να λάβουν υπόψη τους οι εκπαιδευόμενοι του ΔΣΕ την υπεροχή σε πολεμικά μέσα και αργότερα την υπεροχή σε δύναμη του Κυβερνητικού Στρατού.

Επρεπε να καθοριστεί μία λαϊκοεπαναστατική τακτική, λαμβάνοντας υπόψη την τακτική που ακολουθούσε ο Κυβερνητικός Στρατός υπό την καθοδήγηση, φυσικά, των Αγγλων κι αργότερα των Αμερικανών επιτελών και ειδικών.

Ετσι, παράλληλα με τη στρατιωτική εκπαίδευση ήταν αναγκαία και μία συστηματική πολιτική και ιδεολογική δουλειά. Ηταν απαραίτητο οι μέλλοντες αξιωματικοί του ΔΣΕ να εφοδιαστούν με γνώσεις και στοιχεία, ώστε να μπορούν να εξηγούν στους μαχητές του ΔΣΕ, αλλά και γενικότερα στον ελληνικό λαό: Τους πραγματικούς λόγους για τους οποίους προκάλεσε τον Εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα η ντόπια πλουτοκρατική ολιγαρχία, υποβοηθούμενη συστηματικά από τις απροσχημάτιστες επεμβάσεις των Αγγλων ιμπεριαλιστών από την εποχή ακόμα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Βασική επιδίωξη των Αγγλων και των ντόπιων οργάνων τους ήταν να σπάσουν το φρόνημα του λαού μας με τη φωτιά και το σίδερο. Ηθελαν να τον εμποδίσουν να εκλέξει μόνος του τον τρόπο διακυβέρνησής του. Γι' αυτό φρόντισαν να επιβάλουν και να εξασφαλίσουν τα δικά τους συμφέροντα στην Ελλάδα.

Η εκπαίδευση των στελεχών επιβαλλόταν ν' αποβλέπει, όχι μόνο στην καλή αφομοίωση των δυνατοτήτων κάθε είδους οπλισμού που διέθετε ο ΔΣΕ, αλλά και των τρόπων αξιοποίησης των ικανοτήτων τους για την οργάνωση επιθετικών και αμυντικών επιχειρήσεων. Ηταν αναγκαίο ν' αποκτήσουν γνώσεις, θεωρητικές και πρακτικές, για ικανοποιητική οργάνωση και διεξαγωγή μαχών σε ορεινές ή πεδινές περιοχές, αλλά και σε κατοικημένους χώρους. Επρεπε να ήταν σε θέση να οργανώνουν μικρές ή μεγάλες αιφνιδιαστικές κρούσεις. Να ήταν σε θέση για την οργάνωση και διεξαγωγή διεισδύσεων στα μετόπισθεν του εχθρού ή να οργανώνουν αμυντικές γραμμές. Οφειλαν, επίσης, να βρίσκουν τρόπους και μεθόδους για τη συγκέντρωση των απαραίτητων πληροφοριών για τα εχθρικά τμήματα.

Προείχε - και προέχει, φυσικά, σε κάθε οργανωμένο στρατό - η απόκτηση στρατιωτικής πειθαρχίας, σωστής παρουσίασης των μονάδων, συνοχής και συγχρονισμού κινήσεων, ζωηρότητας και ακρίβειας κινήσεων για τα στελέχη και τους απλούς μαχητές. Στο πρόγραμμα της Β΄ σειράς είχαν συμπεριληφθεί και ασκήσεις της λεγόμενης «πυκνής τάξης».

Σκοπός των ασκήσεων «πυκνής τάξης» ήταν ουσιαστικός και πολυσύνθετος: Οι μελλοντικοί αξιωματικοί του ΔΣΕ για να καταστήσουν τα τμήματά τους, που θα διοικούσαν, ικανά να παρουσιάζονται και να κινούνται με άψογο τρόπο, με όπλο και δίχως όπλο, να αποκτήσουν το αίσθημα της πειθαρχίας, της συνοχής, να πετύχουν συγχρονισμό κινήσεων, ζωηρότητα και ακρίβεια. Αναντίρρητα, οι ασκήσεις «πυκνής τάξης» προετοίμαζαν τους μαθητές, ώστε να υποστούν την παραπέρα εκπαίδευση, στις ασκήσεις μάχης, με μεγαλύτερη σύνεση και αντοχή. Οι ασκήσεις αυτές βοηθούσαν ακόμη και στην καλυτέρευση της υγειονομικής κατάστασης των μαχητών.

Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η σύνταξη του προγράμματος εκπαίδευσης συστηματοποιήθηκε στη διάρκεια της εκπαίδευσης της Β΄ σειράς της ΣΑΓΑ κι εμπλουτίστηκε με την πείρα των μαχών και στις επόμενες σειρές. Γενικά, η εφαρμογή αυτού του προγράμματος είχε επιτυχία, η οποία, βεβαίως, κι αναγνωρίστηκε και από την καθοδήγηση του Γενικού Αρχηγείου. Με τις ίδιες περίπου κατευθύνσεις πραγματοποιήθηκε η εκπαίδευση και στις άλλες Σχολές.

Γενικά, στη σύσταση των προγραμμάτων εκπαίδευσης σοβαρά παίρνονταν οι υποδείξεις που είχαν διατυπωθεί σε σχετικές συσκέψεις στρατιωτικών και πολιτικών στελεχών. Ετσι, στην 1η σύσκεψη, που έγινε το Γενάρη του 1948 στο Βίτσι και πήραν μέρος 50 στελέχη, καθορίστηκε η τακτική του ΔΣΕ ως εξής:

«Η δική μας τακτική είναι λαϊκή-επαναστατική και αποτελεί ένα δημιουργικό, ζωντανό, ευλύγιστο συνδυασμό της τακτικής του τακτικού επαναστατικού στρατού με την αντάρτικη τακτική. Οι αντάρτικες μονάδες και τα τμήματα... κατά κανόνα αποφεύγουν την κατά μέτωπο σύγκρουση, όταν ο εχθρός χτυπά με ανώτερες δυνάμεις... καταφέρουν ενάντια στον εχθρό αδιάκοπα ξαφνικά χτυπήματα με μικρές ή μεγαλύτερες δυνάμεις... έτσι βοηθούν ουσιαστικά το ΔΣΕ και συμμετέχουν και αυτά ενεργά στην πραγματοποίηση του στρατηγικού σχεδίου... κρατούν τον εχθρό σε διαρκή παραζάλη και θα του ξεχαρβαλώνουν τα σχέδια... Ομως μόνο με αντάρτικη τακτική δεν μπορούσε να κερδηθεί ο πόλεμος. Η πείρα και άλλων χωρών (Κούβα, Βιετνάμ, Καμπότζη κλπ.) έδειξε ότι για να νικήσει ένας λαϊκός επαναστατικός στρατός, χρειάζεται η αντάρτικη τακτική να συνδυαστεί με την τακτική ενός τακτικού επαναστατικού στρατού ανάλογα εξοπλισμένου»³.

Η εκτίμηση της δουλειάς που έγινε στις διάφορες αυτές σχολές ήταν, αναμφίβολα, θετική.

«Με τις σχολές αυτές ο ΔΣΕ εξασφάλισε μία σειρά Ανθυπολοχαγούς, Διοικητές και Πολιτικούς Επιτρόπους, άνδρες και γυναίκες, που έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στην οργάνωση και εκπαίδευση των μάχιμων δυνάμεων του ΔΣΕ, στη διεξαγωγή των μαχών με παλικαριά και τέχνη και αναδείχτηκαν σε Διοικητές και ΠΕ όχι μόνο Διμοιριών, αλλά και Λόχων και Ταγμάτων⁴».

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Μπαρτζιώτας Β., «Ο Αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας», σελ. 36.

2. Μπαρτζιώτας Β., «Ο Αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος», σελ. 53-54.

3, 4. Μπαρτζιώτας Β., «Ο Αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας», σελ. 48.