Κυριακή 22 Οχτώβρη 2006
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 7
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΙΚΙΛΗΣ ΥΛΗΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΗ
ΣΠΟΡΟΙ
Το «όπλο» που οδήγησε στην κυριαρχία των ανθοφόρων φυτών

Οι σπόροι που διασκορπίζονται με τον άνεμο έχουν συχνά εξωτερική υφή κηρήθρας. Αυτή η υφή μεγιστοποιεί τη δομική σταθερότητα των λεπτών (ώστε να είναι ελαφρά) περιβλημάτων των σπόρων αυτών
Οι σπόροι που διασκορπίζονται με τον άνεμο έχουν συχνά εξωτερική υφή κηρήθρας. Αυτή η υφή μεγιστοποιεί τη δομική σταθερότητα των λεπτών (ώστε να είναι ελαφρά) περιβλημάτων των σπόρων αυτών
Οταν εμφανίστηκαν οι πρόγονοι των ανθοφόρων φυτών πριν από 360 εκατομμύρια χρόνια, η Γη κυριαρχούνταν από τη μονοτονία των φυτών που μοιάζουν με τη φτέρη και αναπαράγονται με σπόρια. Η εμφάνιση πριν από 140 εκατομμύρια χρόνια των ανθοφόρων φυτών που μοιάζουν με τα σημερινά ανθοφόρα ήταν μια από τις επαναστατικές περιόδους της βιολογικής εξέλιξης των ειδών. Τα ανθοφόρα συνέτριψαν τους παλιούς κυρίαρχους. Σήμερα, μόλις το 3% όλων των φυτών που υπάρχουν στη Γη αναπαράγονται με σπόρια.

Οι λόγοι αυτής της επιτυχίας των ανθοφόρων ήταν ασαφείς μέχρι το 17ο αιώνα, όταν οι φυσιοδίφες μελέτησαν την ανατομία τους, χρησιμοποιώντας το μικροσκόπιο που είχε πρόσφατα ανακαλυφθεί. Εκείνο που έμαθαν είναι ότι τα ανθοφόρα έχουν σοβαρό συγκριτικό πλεονέκτημα απέναντι στα παλιά φυτά στον τομέα της αναπαραγωγής. Οι σπόροι των ανθοφόρων είναι πολύ πιο αποτελεσματικοί από τα σπόρια της φτέρης.

Πριν τα περισσότερα φυτά μπορέσουν να καρποφορήσουν, η γύρη από το ίδιο ή άλλο φυτό του είδους πρέπει να περάσει από μια διαδρομή, που θα την οδηγήσει τελικά να γονιμοποιήσει ένα ωάριο. Αυτή η διαδικασία είναι πολύ πιο εύκολο να κατανοηθεί από εκείνη που ακολουθεί: παραγωγή, μεγάλωμα, αποθήκευση και διασπορά του εμβρύου. Τα ανθοφόρα φυτά έχουν αναπτύξει σπόρους με τρία στρώματα, που περιέχουν την τροφή για τις πρώτες μέρες ανάπτυξης του εμβρύου μόλις φυτρώσει (ενδόσπερμα, ψίχα του καρπού), σκληρό εξωτερικό κάλυμμα και στο κέντρο το ίδιο το έμβρυο του φυτού. Κάθε συστατικό του σπόρου προκύπτει από ένα γενετικά διαφοροποιημένο ιστό του γονιμοποιημένου φυτού.

Ο θύσανος στην κορυφή του σπόρου μπαίνει ή βγαίνει ανάλογα με την υγρασία του περιβάλλοντος. Οταν βγαίνει κάνει το σπόρο να προεξέχει λίγο από το έδαφος, προβάλλοντας τη βάση του, που έχει μια ουσία που προσελκύει τα μυρμήγκια. Αυτά εξασφαλίζουν τη μεταφορά του σπόρου σε μικρή απόσταση από το σημείο που έπεσε
Ο θύσανος στην κορυφή του σπόρου μπαίνει ή βγαίνει ανάλογα με την υγρασία του περιβάλλοντος. Οταν βγαίνει κάνει το σπόρο να προεξέχει λίγο από το έδαφος, προβάλλοντας τη βάση του, που έχει μια ουσία που προσελκύει τα μυρμήγκια. Αυτά εξασφαλίζουν τη μεταφορά του σπόρου σε μικρή απόσταση από το σημείο που έπεσε
Η εξέλιξη έως το σπόρο, μοιάζει με την εξέλιξη που οδήγησε στην εμφάνιση των αυγών των ζώων της στεριάς. Οταν τα ζώα ζούσαν στον ωκεανό, απελευθέρωναν τα ωάρια και το σπέρμα, ώστε να αναμειχθούν μέσα στο νερό, όπως συνεχίζουν να κάνουν και σήμερα τα περισσότερα ψάρια. Το αυγό με σκληρό κέλυφος επέτρεψε στα ζώα να αναπαράγονται και να εξαπλώνονται στη γη μακριά από το νερό, στο πολύ πιο σκληρό περιβάλλον της ξηράς. Κατ' ανάλογο τρόπο, όταν ο πλανήτης μας άρχισε να γίνεται πιο κρύος και με λιγότερη υγρασία, πριν από 250 εκατομμύρια χρόνια, τα πρώτα φυτά που αναπαράγονταν με σπόρους απέκτησαν πλεονέκτημα απέναντι στους απλούστερους συγγενείς τους που ευδοκιμούσαν στους υγρούς και ζεστούς βάλτους.

Τα ανθοφόρα ανέπτυξαν καλύτερους τρόπους για να εξαπλώνονται σε μεγαλύτερες εκτάσεις. Μερικοί σπόροι διαθέτουν αγκάθια και γάντζους, ώστε να γαντζώνονται σε περαστικά ζώα. Πολλοί έχουν ένα τμήμα του σπόρου που ονομάζεται ελαιόσωμα, το οποίο ελκύει τα μυρμήγκια. Αλλοι σπόροι έχουν υφή και μορφή που τους επιτρέπει να διασκορπίζονται μακριά με τον άνεμο.

Η ανθρώπινη όρεξη για τους καρπούς οδήγησε σε νέους τρόπους διασποράς. Πριν από χιλιάδες χρόνια, οι άνθρωποι άρχισαν να συλλέγουν και να καλλιεργούν τους πλούσιους σε θρεπτικά συστατικά καρπούς, όπως το καλαμπόκι, η φακή και η βρόμη. Η σύγχρονη γεωργία ξεχώρισε ορισμένους σπόρους και σταδιακά έκανε τα φυτά που τους παράγουν ιδιαίτερα παραγωγικά.

Οι σπόροι δεν είναι μόνο αξιοθαύμαστα μέσα αναπαραγωγής των φυτών, αλλά και αξιοθαύμαστα φυσικά αντικείμενα από πλευράς εμφάνισης και λειτουργικότητας. Στις φωτογραφίες αυτής της σελίδας εμφανίζονται διάφοροι σπόροι, όπως φαίνονται με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, αφού έγινε επεξεργασία της φωτογραφίας με ψευδοχρώματα, ώστε να τονιστούν τα διάφορα δομικά στοιχεία τους.


Φράντζες από υλικό σαν χαρτί, περιβάλλουν ορισμένους σπόρους που διασκορπίζονται με τον άνεμο. Αλλοι σπόροι αυτής της κατηγορίας έχουν προεξοχές σαν φτερά που τους κάνουν να ακολουθούν μια ακανόνιστη διαδρομή ή να περιστρέφονται καθώς πέφτουν προς το έδαφος, απομακρυνόμενοι από το δέντρο που τους γέννησε
Φράντζες από υλικό σαν χαρτί, περιβάλλουν ορισμένους σπόρους που διασκορπίζονται με τον άνεμο. Αλλοι σπόροι αυτής της κατηγορίας έχουν προεξοχές σαν φτερά που τους κάνουν να ακολουθούν μια ακανόνιστη διαδρομή ή να περιστρέφονται καθώς πέφτουν προς το έδαφος, απομακρυνόμενοι από το δέντρο που τους γέννησε

Τα αγκάθια με γάντζους στα άκρα «καμακώνουν» τη γούνα ή το δέρμα ενός περαστικού ζώου, εξασφαλίζοντας μεταφορά σε κάποιο άλλο σημείο, μέχρι που το ζώο να αποφασίσει να απαλλαγεί απ' αυτούς. Η εκπληκτική ικανότητα προσκόλλησης που εμφανίζουν αυτές οι «κολλιτσίδες» έδωσε την ιδέα στον Ελβετό Ζορζ ντε Μαστράλ, για την κατασκευή των κολλητικών τύπου βέλκρο (γνωστών και ως «χριτς - χρατς»)
Τα αγκάθια με γάντζους στα άκρα «καμακώνουν» τη γούνα ή το δέρμα ενός περαστικού ζώου, εξασφαλίζοντας μεταφορά σε κάποιο άλλο σημείο, μέχρι που το ζώο να αποφασίσει να απαλλαγεί απ' αυτούς. Η εκπληκτική ικανότητα προσκόλλησης που εμφανίζουν αυτές οι «κολλιτσίδες» έδωσε την ιδέα στον Ελβετό Ζορζ ντε Μαστράλ, για την κατασκευή των κολλητικών τύπου βέλκρο (γνωστών και ως «χριτς - χρατς»)

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Discover»

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
Φυτά με σπόρια (2012-12-09 00:00:00.0)
Η ανομβρία πλήττει τις δεντροκαλλιέργειες (2007-05-12 00:00:00.0)
Μικρές σελίδες (2004-10-17 00:00:00.0)
Ο παράξενος κύκλος ζωής των αμοιβάδων (2000-06-25 00:00:00.0)
Οι απαιτήσεις της εποχής (2000-03-12 00:00:00.0)
Ανοιξη και στο μπαλκόνι μας (2000-03-05 00:00:00.0)

Κορυφή σελίδας
Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ