Ο κατάλογος των ηρώων του '21 είναι μακρύς κι ανεξάντλητος. Ξεχωρίζουν όμως κάποιες φυσιογνωμίες που με την τόλμη, παλικαριά και θυσίες τους προώθησαν, σε δύσκολους και σκοτεινούς καιρούς, σημαντικά την υπόθεση της ανεξαρτησίας της πατρίδας μας.

Ανάμεσά τους "Οι Λαζαίοι του Ολύμπου κι οι απόγονοί τους", που τη ζωντανή παρουσία τους στον αγώνα φωτίζει πολύπλευρα ο απόγονός τους Κίμων Γ. Κοεμτζόπουλος, στην ομώνυμη μονογραφία του.

Εργο ζωής το βιβλίο αυτό των 500 πυκνογραμμένων σελίδων, με πλούσια βιβλιογραφία, φωτογραφικό υλικό κι ανατυπώσεις σημαντικών κειμένων για την οικογένεια αυτή, που ο συγγραφέας δικαιότατα υπερηφανεύεται για την καταγωγή του.

Εύγλωττη μαρτυρία η λαϊκή μούσα που τους έχει απαθανατίσει στο γνωστό δημοτικό τραγούδι:

"Λάμπουν τα χιόνια στα βουνά/ λάμπουν και τ' αλαφρά σπαθιά στη μέση των Λαζαίων/ πόχουν τον πύργο τον ψηλό στην άκρα του Ολύμπου. /

Να πιουν νερό δεν καρτερούν. Να φαν ψωμί δε στέργουν. /

Μπαρούτι έχουν στις τσιότρες τους/ και στους τουρβάδες βόλια".

(Εκδόσεις "Δωδώνη")

Η υπόθεση της λευτεριάς απέδωσε δόξα και φήμη σ' αυτούς που μόχθησαν με γενναίο φρόνημα κι ανυστερόβουλα γι' αυτήν, και τους εξακόντισε μέσα στους αιώνες κι έξω ακόμα από τον τόπο δράσης τους.

Ο Αλβανός ηγεμόνας Γεώργιος Καστριώτης, ο Σκεντέρμπεης, που έδρασε πριν από 530 χρόνια, κατόρθωσε με τους νικηφόρους αγώνες του ν' αναχαιτίσει δυο Τούρκους Σουλτάνους και να διαφυλάξει την ελευθερία και το Χριστιανισμό των λαών της Κεντρικής Ευρώπης.

Από τη φλογερή δράση του εμπνεύστηκαν πολλοί Ευρωπαίοι ποιητές του 16ου και 17ου αιώνα κι έγραψαν γι' αυτόν στη λατινική, ιταλική, γερμανική, σερβοκροατική και ουγγρική γλώσσα. Στην Ελλάδα η επίδρασή του γίνεται αισθητή, κυρίως στον περασμένο αιώνα, στη νεοελληνική Γραμματολογία, Ιστοριογραφία και λαϊκή μούσα στη ζωγραφική. Ο Κολοκοτρώνης, μάλιστα, διάβαζε με πάθος τα κατορθώματά του και μελετούσε την πολεμική του τέχνη.

Την παρουσία του ακριβώς στα Ελληνικά Γράμματα αναλύει ο αλβανολόγος Τίτος Γιοχαλά σε μια εμπεριστατωμένη μελέτη με άφθονη, βιβλιογραφία και Εικόνες γνωστών καλλιτεχνών (όπως το εξώφυλλο από τον Νίκο Εγγονόπουλο) που επηρεάστηκαν έντονα από το διαχρονικό αυτό ήρωα της Λευτεριάς. (Β έκδοση, εκδόσεις "Δωδώνη").

Ευγενία ΖΩΓΡΑΦΟΥ