Η σοσιαλδημοκρατία, από τα πρώτα βήματα της ύπαρξής της σύνδεσε την πολιτική της πρακτική με το στόχο του εξανθρωπισμού του καπιταλισμού. Ουσιαστικά αυτό σήμαινε την αναγνώριση, από την πλευρά της, του δικαιώματος στην ιδιωτική κατοχή των μέσων παραγωγής και την παράλληλη "επιδιόρθωση" των πιο κραυγαλέων πλευρών της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης.

Η διαδικασία αυτή δεν ήταν ποτέ μια ευθεία και συνεχής σωρευτική πορεία στη διάρκεια της οποίας οι εργαζόμενοι βελτίωναν καθημερινά και σταθερά τη θέση τους μέσα στον καπιταλισμό, όπως μας υπόσχονταν οι σοσιαλδημοκράτες μέσω των συνεχών μεταρρυθμίσεων.

Στην πραγματικότητα η πορεία αυτή ήταν άμεσα εξαρτημένη από τις ανάγκες του ίδιου του καπιταλισμού, από τα πρότυπα ζωής που διαμόρφωνε ο ίδιος για την εξυπηρέτηση της, όσον το δυνατόν, καλύτερης λειτουργίας της λεγόμενης ελεύθερης αγοράς και την αποκόμιση των υπερκερδών. Από την ένταση της ταξικής πάλης, της ανάπτυξης, δηλαδή, των διεκδικητικών αγώνων του εργατικού κινήματος. Της θέσης της κάθε ξεχωριστής χώρας στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας, που αντανακλούσε και τη θέση της στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα και της ύπαρξης των σοσιαλιστικών χωρών, που με τις επιτυχίες τους ασκούσαν, μέσω του παραδείγματος, σημαντική πίεση πάνω στις κυβερνήσεις των καπιταλιστικών χωρών με ευεργετικό αποτέλεσμα για τους εργαζόμενους.

Σε κάθε περίπτωση ήταν μια ελεγχόμενη υπόθεση, που δεν ξεπέρασε ποτέ τα όρια ανοχής του μεγάλου κεφαλαίου και των μονοπωλίων, που δεν αμφισβήτησε την εκμεταλλευτική φύση του καπιταλισμού, που δεν αντιμετώπισε αποτελεσματικά και δεν έλυσε τα μεγάλα προβλήματα που αφορούσαν τους εργαζόμενους και που είναι σύμφυτα με τον ίδιο το χαρακτήρα του καπιταλισμού. Ακόμη και όταν η σοσιαλδημοκρατία, σπρωγμένη από τα πράγματα, συμπαρατάχτηκε ή και προώθησε τους αγώνες των εργαζομένων για την απόσπαση αυξήσεων και δικαιωμάτων από την πλευρά των μονοπωλίων, το βέβαιο ήταν ότι στη γωνία εκχωρούσε ως αντίτιμο την ενσωμάτωση των εργαζομένων στο καπιταλιστικό σύστημα.

* * * * *

Οταν το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας προωθούσε στη Σοσιαλιστική Διεθνή τη διάσπαση της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, παράλληλα και ταυτόχρονα με τον καγκελάριο Κολ μέσα στην ΕΟΚ, στην ουσία φρόντιζε για την κατοχύρωση των συμφερόντων του γερμανικού ιμπεριαλισμού, της Γερμανίας ως μεγάλης δύναμης. Οταν το ΠΑΣΟΚ δεχόταν αυτή την επιλογή του ΣΔΕΚΓ, αυτό το έκανε από θέση υποτέλειας, που στην ουσία αντικατόπτριζε την εξαρτημένη θέση της Ελλάδας στο σύστημα του ιμπεριαλισμού και της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Το ίδιο συνέβη, τηρουμένων των αναλογιών, και με τις εξαγγελίες της σοσιαλδημοκρατίας για το "κράτος της ευημερίας", το "κράτος πρόνοιας", την "ποιότητα ζωής", την "κοινωνία των πολιτών", την "ανάπτυξη με πλήρη απασχόληση" κ.ά. Ο βαθμός επιτυχίας, δηλαδή, του "κράτους πρόνοιας" ανταποκρινόταν στις διαφορετικές δυνατότητες που διέθεταν οι χώρες μεταξύ τους στην καταλήστευση των πόρων των αδύνατων χωρών, και με την έννοια αυτή, στις διαφορετικές δυνατότητες, που προέκυπταν για παραχωρήσεις από την πλευρά των μονοπωλίων για κάθε χώρα ξεχωριστά.

Το περίφημο λοιπόν αυτό "κοινωνικό κράτος", για τις χώρες πρότυπα, όπως η Γερμανία και η Ιαπωνία, δεν ήταν τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο παρά το "θετικό" αποτύπωμα της λιμοκτονίας του Τρίτου Κόσμου στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Αυτή η περίφημη "αρετή" της σοσιαλδημοκρατίας δεν ήταν τίποτα άλλο από το αίμα, τον ιδρώτα, την πείνα, την εξαθλίωση και τα πενήντα εκατομμύρια των νεκρών κάθε χρόνο, θυμάτων των πολέμων και της ασιτίας, των υπανάπτυκτων χωρών.

Ο εξανθρωπισμός του καπιταλισμού από την πλευρά της σοσιαλδημοκρατίας φόραγε την κόκκινη χλαμύδα της όποιας μεγαλοπρέπειας και της όποιας επιτυχίας, γιατί κόκκινο ήταν το αίμα που την έβαψε. Μια χλαμύδα που σκέπαζε και έκρυβε από τα αδιάκριτα μάτια της ανθρωπότητας τα δεκαοκτώ εκατομμύρια των νεκρών παιδιών των λιμοκτονούντων πληθυσμών. Στην ίδια χλαμύδα βρήκαν καταφύγιο και οι απολογητές της σοσιαλδημοκρατίας.

Και τώρα, που οι συσχετισμοί άλλαξαν με τον "εξανθρωπισμό του σοσιαλισμού" και την υποχώρηση του εργατικού κινήματος, τώρα, που οι εργαζόμενοι της Ανατολής βυθίστηκαν στην ευτυχία της καπιταλιστικής βαρβαρότητας, της ελευθερίας της αγοράς και του ανταγωνισμού συμπαρασύροντας ταυτόχρονα και τους εργαζόμενους της Δύσης, προσθέτοντας εξαθλίωση και νέα φτώχεια, αυτή τη φορά, στην καρδιά των ανεπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών, τώρα, που οι ίδιοι οι σοσιαλδημοκράτες ανέλαβαν σε αγαστή συμφωνία με τους νεοφιλελεύθερους συντρόφους τους να διαπομπεύσουν την αρετή τους και να γκρεμίσουν την περηφάνια τους, επανέρχεται ξανά το αίτημα του εξανθρωπισμού και η ανάγκη ενός new deal.

Αυτό είναι το περιεχόμενο του εξανθρωπισμού του καπιταλισμού. Ενας εξανθρωπισμός, που κατεβαίνοντας τα σκαλιά της εξαθλίωσης δικαιολογεί την ανάγκη του εξανθρωπισμού σ' έναν ατέλειωτο φαύλο κύκλο.

* * * * *

Μόνο που τώρα, μετά από τόσες δεκαετίες σοσιαλδημοκρατικής εμπειρίας, η μεταρρυθμιστική της λογική είναι και πρακτικά γνωστό πού κατέληξε. Επαληθεύεται, λοιπόν, προφητικά ο Λένιν, όταν σημείωνε πως "οι επαναστάτες, εννοείται, ποτέ δε θα παραιτηθούν από την πάλη για μεταρρυθμίσεις, από την κατάκτηση έστω και μιας ασήμαντης και μεμονωμένης εχθρικής θέσης, αν η θέση αυτή δυναμώνει την επίθεσή τους και διευκολύνει την ολοκληρωτική νίκη. Ομως δε θα ξεχάσουν επίσης ποτέ, πως μονάχα όταν έχουν πάντα μπροστά στα μάτια τους τον "τελικό σκοπό", μόνο όταν εκτιμούν το κάθε βήμα του "κινήματος" και την κάθε χωριστή μεταρρύθμιση από την άποψη της γενικής επαναστατικής πάλης, μπορούν να διασφαλίσουν το κίνημα από στραβοπατήματα και επαίσχυντα λάθη" (1).

Η έλλειψη αυτής της αντίληψης από την πλευρά της σοσιαλδημοκρατίας, η υιοθέτηση της λογικής του Μπερνστάιν που κινούνταν μακριά και έξω από τον "τελικό σκοπό", κατέστησε τους σοσιαλδημοκράτες να είναι σε κρίσιμες στιγμές της ιστορίας πολλών χωρών, αλλά και καθημερινά, οι "καλύτεροι υπερασπιστές της αστικής τάξης κι από τους ίδιους τους αστούς" (2).

Τα παραπάνω βέβαια δεν αφορούν μόνο τη σοσιαλδημοκρατία. Αφορούν και εκείνα τα κομμουνιστικά κόμματα, ή δυνάμεις που αποσπάστηκαν από τα ΚΚ, όπως ο ΣΥΝ, που ασπάστηκαν αυτή τη λογική με αποτέλεσμα σήμερα να συμμετέχουν ή να προετοιμάζονται να μπουν στο παιχνίδι του κυβερνητισμού, μέσα από το νέο "όραμα" της Κεντροαριστεράς.

* * * * *

Ο καπιταλισμός στην εποχή του ιμπεριαλισμού είναι ένας καπιταλισμός που σαπίζει, που ρέπει στην πολιτική αντίδραση, που αυξάνει την εκμετάλλευση των εργαζομένων και των λαών. Ενας καπιταλισμός αρπαχτικός, επεκτατικός, φιλοπόλεμος, που θέλει να κυριαρχήσει σε βάρος των αδύνατων χωρών. Ενας καπιταλισμός που συγκεντρώνει στους λίγους τον πλούτο και τους φυσικούς πόρους, που αυξάνει την εξαθλίωση, τη φτώχεια και την πείνα για τους πολλούς.

Ο εξανθρωπισμός της κοινωνίας έξω και πέρα από την επαναστατική ανατροπή του καπιταλισμού είναι αδιανόητος, είναι ο καλύτερος σισύφειος δρόμος για το στέριωμα της κυριαρχίας του καπιταλισμού.

1. Β. Ι. Λένιν. Απαντα, τόμος 5, σελ. 66/67, εκδ. ΣΕ.

2. Β. Ι. Λένιν. Απαντα, τόμος 41, σελ. 232, εκδ. ΣΕ.

Παναγιώτης ΕΛΑΤΙΟΣ