Πολλά γαρ πολλά λέλεκται

Πινδ. Νεμ. Η, 20

Αφιερώνεται στη μνήμη του δασολόγου - τοπ. μηχανικού Εμμ. Ι. Λαμπράκη

Υπέρβαση της οικολογικής κρίσης με τεχνικά μέσα είναι ανέφικτη για λόγους που οφείλονται στο δεύτερο θερμοδυναμικό αξίωμα. (2)

Τα αναγκαία, πρωτόγνωρα, και παγκόσμιας εμβέλειας, μέτρα για μια τέτοια ανάταξη δε θα είναι βέβαια ρομαντικός περίπατος επιστροφής στη φύση.

Από την άλλη πλευρά, οι κύκλοι των δεινοσαυρικών οικονομικών συμφερόντων- το διεθνές οικονομικό κατεστημένο - κινητοποιούν τεράστιες δυνάμεις δημοσίων σχέσεων και προπαγάνδας και προσπαθούν (με σατανικότητα, φαινομενική λογική και όχι μικρή επιτυχία, αναφερόμενοι κάθε φορά στα συμφέροντα δήθεν και το καλό της εθνικής οικονομίας και της ανθρωπότητας, επισείοντας επιπλέον το φάσμα της ανεργίας)(3), να παραπληροφορούν τους λαούς και να εξασφαλίζουν απρόσκοπτα την κερδοφόρα δράση τους, προωθώντας ως απόλυτο ιδανικό την επιδίωξη του κέρδους και παρασύροντας προς τις απόψεις τους και τις κυβερνήσεις, που είναι άλλωστε φιλικά διακείμενες προς αυτούς, ενώ κατηγορούν τους οικολόγους ως αφελείς κασσανδρικούς κινδυνολόγους. Διατείνονται δε, με ακαδημαϊκή σοβαρότητα, ότι για τόσο θεμελιωδώς σοβαρά θέματα δεν αρκούν ενδείξεις. Χρειάζονται ατράνταχτες αποδείξεις. Γεννιέται, βέβαια, η απορία γιατί δεν αποδεικνύουν οι κύκλοι αυτοί ότι οι θέσεις της οικολογικής άποψης είναι επιστημονικά και εξ αντικειμένου ανακριβείς ισχυρισμοί φαντασιοσκόπων και έτσι να τους αποστομώσουν και να τελειώσουν άπαξ διά παντός από τις ενοχλήσεις τους.

Οταν, βέβαια, η καταστροφή θα τους παράσχει τις ατράνταχτες αποδείξεις, που υποκριτικά ζητούν, δε θα τους είναι πλέον χρήσιμες: δε θα υπάρχει "πιο κάτω άλλο σκαλί να κατρακυλήσουν πιο βαθιά στου κακού τη σκάλα". (4)

Και ξεχνούν ότι από την εποχή του Ομήρου έχει παρατηρηθεί ότι "πριν τι κακόν παθέειν ρεχθέν δε τε νήπιος έγνω" (Ρ 32), δηλαδή (κατά μετάφραση του Ι. Ζερβού), "μόνο αφού έγιν' η συμφορά, ο ανόητος μαθαίνει".

* * *

Στην έκθεση αυτή η προτεινόμενη ανάπτυξη, χωρίς να αμφισβητείται κατά καμία έννοια η πεμπτουσία της και η ανάγκη της αδιατάρακτης πορείας της, εξωραϊζεται και, επιπλέον, χαρακτηρίζεται ως Sustainable Development, δηλαδή αυτοσυντηρούμενη, διαρκής, διατηρήσιμη ανάπτυξη. Μια ανάπτυξη, δηλαδή, που δήθεν σέβεται και προστατεύει το περιβάλλον και επομένως μπορεί, ακίνδυνα, να συνεχίζεται. Θα είναι μια ανάπτυξη χωρίς καταστροφή, που θα θεραπεύει τις ανάγκες του παρόντος, χωρίς να διακυβεύει τις δυνατότητες ικανοποίησης των αναγκών των μελλοντικών γενεών! (Για πλήρη κατατόπιση στο θέμα της ανάπτυξης που ονομάστηκε "διατηρήσιμη" κλπ. και το μύθο της, παραπέμπω στα σχετικά, εξαίρετα, δημοσιεύματα των κ. Κώστα Κριμπά (6) και Μιχ. Μοδινού. (7)

Ας σημειωθεί ότι στην κ. Brundtland για την έκθεση με τίτλο "Το κοινό μας μέλλον" και τις εν γένει οικολογικές της δραστηριότητες, έχει απονεμηθεί βραβείο και από το Ιδρυμα Ωνάση. Για να γίνει δε ακόμα μια φορά αντιληπτό πώς οι πολιτικοί βλέπουν συνήθως τα περιβαλλοντικά προβλήματα και ότι το περιβάλλον μόνο καταστρεφόμενο προσπορίζει ψήφους, υπενθυμίζουμε ότι η τόσο οικολογικά ευαίσθητος κ. Brundtland, ούσα πρωθυπουργός της Νορβηγίας, όταν οι Νορβηγοί φαλαινοθήρες αντέδρασαν στην απαγόρευση της αλιείας της φάλαινας, ανακάλεσε (προ του πολιτικού κόστους) την απαγόρευση. Αντελήφθη προφανώς ότι η απαγόρευση δε θα ήταν συμβατή με το "κοινό μας μέλλον"!

* * *

Οι όροι "αειφορία" - "αειφορικός" προέρχονται από τη Δασοπονία, όπου αναφέρονται σε μέθοδο διαχείρισης των δασών. Η έννοια της αειφορικής ανάπτυξης είναι άγνωστη στη δασοπονία, όπου η αειφόρος ή αειφορική διαχείριση αποτελεί βασικό αξίωμα της δασικής διαχειριστικής.

Με τη διαχειριστική αυτή μέθοδο αφαιρείται από το δάσος, κατά ορισμένα χρονικά διαστήματα (χρόνος περιφοράς), όγκος ξύλου ίσος, ή και λιγότερος, με αυτόν που έχει παραχθεί κατά το θεωρούμενο χρονικό διάστημα. Αντιμετωπίζεται δηλαδή το δάσος ως ανανεούμενη πηγή ξυλώδους μάζας που δεν εξαντλείται, αφού νέα ποσότης ξύλου ίση με αυτήν που αφαιρέθηκε παράγεται από τα παραμένοντα δέντρα. Επομένως "αειφορεί".

Στο σημείο αυτό πρέπει να υπομνησθεί ότι η ξυλώδης μάζα των δέντρων του δάσους αποτελείται εξ ολοκλήρου σχεδόν από τα προϊόντα (9) της φωτοσύνθεσης(αφομοίωσης). Δεν είναι δηλαδή το αποτέλεσμα μιας οποιασδήποτε ανάπτυξης ή αύξησης, αλλά η εκδήλωση μιας κοσμογονικής πηγής ζωής (για όλα τα έμβια όντα) και η σπουδαιότερη χημική αντίδραση που γνωρίζει ο άνθρωπος. Με πολύ μεγάλη απλούστευση, η περίπλοκη, από βιοχημική άποψη, χημική αντίδραση της φωτοσύνθεσης μπορεί να αποδοθεί με την εξίσωση:

6CO2 +σν H2O +σν ηλιακή ενέργεια +ισ (CH2O) 6 +σν 6O2

* * *

Τι σχέση επομένως μπορεί να έχει η αειφορική δασική διαχείριση της φωτοσυνθετικής παραγωγής με οποιαδήποτε οικονομική ανάπτυξη που πραγματοποιείται μέσω της συνεχούς κατανάλωσης (όρος sine qua non) των πάσης φύσεως φυσικών πόρων (για τους οποίους δεν υπάρχει οποιαδήποτε δυνατότητα αναγέννησης), και της παντοειδούς συνεχούς ρύπανσης και της καταστροφής του περιβάλλοντος;

Τα παραδείγματα που ακολουθούν διευκολύνουν την κατανόηση της διαφοράς που χωρίζει την αειφορική διαχείριση της δασοπονίας και τον όρο αειφορική ανάπτυξη, προκειμένου για την οικονομία:

Εστω μια δασική συστάδα που σήμερα έχει ξυλώδη όγκο 4.000.000 m3 και ποσοστό ετήσιας προσαύξησης 3%. Ενα χρόνο από σήμερα, ο ξυλώδης όγκος της συστάδας θα είναι, προφανώς, 4.000.000 m3 +σν 4.000.000 m3 X 3% +ισ 4.120.000 m3. Αν λοιπόν ένα χρόνο από σήμερα αφαιρέσουμε από τη συστάδα 120.000 m3 της ξυλείας (3% των 4.000.000 m3) θα έχουμε και πάλι 4.120.000 m3 - 120.000 m3 +ισ 4.000.000 m3. Και τον επόμενο χρόνο θα έχουμε στη διάθεσή μας, πάλι, 120.000 m3. Με άλλη διατύπωση: μετά από 5 έτη, ο ξυλώδης όγκος της συστάδας θα είναι (απλή εφαρμογή του τύπου του ανατοκισμού) y+ισ4.000.000 X (1+σν0,03) 5 +ισ 4.600.000 m3. Αν λοιπόν, στο τέλος των 5 ετών, αφαιρέσουμε από τη συστάδα 600.000 m3 θα έχουμε πάλι, όπως σήμερα, 4.000.000 m3 ξυλώδη όγκο (12).

* * *

Στη φύση, ένα είδος αειφορικής διαχείρισης μπορεί να θεωρηθεί ο τρόπος της εκμετάλλευσης των ανθέων από τις μέλισσες: Αποκομίζουν γύρη και νέκταρ, χωρίς να προκαλούν ζημιές στα φυτά και επικονιάζοντας και γονιμοποιώντας τα άνθη. Εξασφαλίζουν έτσι, σε τελική ανάλυση, τη διαιώνιση και επομένως την αειφορία των φυτικών ειδών, τα άνθη των οποίων επικονιάζουν.

Ανακεφαλαιώνοντας: Η αειφορική μέθοδος εκμετάλλευσης των δασών δεν έχει καμία σχέση με το περιεχόμενο της έκφρασης αειφόρος ή αειφορική ανάπτυξη, προκειμένου για την οικονομία, όπου αυτή, με την ωραία και αισιόδοξη έννοια των λέξεων αειφόρος ή αειφορική, ενεργεί παραπλανητικά, εξωραϊζοντας οικολογικά και προσφέροντας άλλοθι με το προσωπείο του εφευρήματος της αυτοσυντηρούμενης ή διατηρήσιμης ανάπτυξης, με το οποίο μας παρουσιάζεται στο "κοινό μας μέλλον".

Ο όρος, λοιπόν, αειφόρος ή αειφορική για το χαρακτηρισμό της συνεχούς οικονομικής ανάπτυξης είναι ατυχής, άστοχος και εξοβελιστέος. Το ότι έχει διαδοθεί και χρησιμοποιείται (μιλάνε ακόμα και για αειφορικό τουρισμό, αειφορική γεωργία, αειφορική ανάπτυξη της Θράκης) δε σημαίνει πως είναι και σωστός. Ο Θουκυδίδης έχει ήδη πει (Α/20) το περιλάλητο "ούτως αταλαίπωρος τοις πολλοίς η ζήτησις της αληθείας και επί τα ετοίμα μάλλον τρέπονται", που, κατά τη μετάφραση του Ελευθ. Βενιζέλου, σημαίνει: "τόσον απρόθυμοι είναι οι περισσότεροι άνθρωποι να υποβάλλωνται εις τον κόπον προς αναζήτησιν της αληθείας και τρέπονται μάλλον προς ό,τι ευρίσκουν έτοιμον".

Γιάννης Θ. ΚΑΛΟΠΙΣΗΣ

Οι κύκλοι των δεινοσαυρικών οικονομικών συμφερόντων - το διεθνές οικονομικό κατεστημένο - κινητοποιούν τεράστιες δυνάμεις δημοσίων σχέσεων και προπαγάνδας και προσπαθούν, με σατανικότητα, φαινομενική λογική και όχι μικρή επιτυχία, αναφερόμενοι κάθε φορά στα συμφέροντα δήθεν και το καλό της εθνικής οικονομίας και της ανθρωπότητας. Επισείουν επιπλέον το φάσμα της ανεργίας, για να παραπληροφορούν τους λαούς και να εξασφαλίζουν απρόσκοπτα την κερδοφόρα δράση τους. Προωθούν ως απόλυτο ιδανικό την επιδίωξη του κέρδους και παρασύρουν προς τις απόψεις τους και τις κυβερνήσεις, που είναι άλλωστε φιλικά διακείμενες προς αυτούς, ενώ κατηγορούν τους οικολόγους ως αφελείς κασσανδρικούς κινδυνολόγους

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Ι. Γρυπάρης: Σκαραβαίοι και τερακότες.

2. α) Ι. Θ. Καλοπίσης: Η θερμική ρύπανση του περιβάλλοντος και τα όρια της οικονομικής ανάπτυξης. Εκδόσεις "Παπαζήση", Αθήνα 1991.

β) Γιάννη Καλοπίση και Μιχάλη Προμπονά: Επί του δεύτερου θερμοδυναμικού αξιώματος και των οικολογικών του επιπτώσεων. Νέα Οικολογία, Ιαν. 1993, Τεύχος 104.

3. Λες και η ανεργία, που αποτελεί βραχνά για τους λαούς, δεν έχει σχέση με την ανάπτυξη και γεννήθηκε με παρθενογένεση.

4. Κωστή Παλαμά: Ο δωδεκάλογος του γύφτου (Προφητικός).

5. Brundtland G. H.: Our Common Future (Oxford 1987) και Wordl Commission on Enviromental Development; Our Common Future (London - New York 1987).

6. Κώστα Κριμπά: Διατηρήσιμη - αειφόρος ανάπτυξη ή μηδενική; Αντί, τεύχ. 496.

7. Μιχ. Μοδινού: Τίνος κοινό μέλλον; Ν. Οικολογία 1990, τεύχος 69.

8. Η λέξη "αειφόρος" αναφέρεται ήδη στον Σοφοκλή, βλέπε Christ. Rost: Griechisch - Deutsches Woerterbuch (Druck und Verlag von Georg Westermann, Braunschweig 1902).

9. Το 95 - 98+εε του ξηρού βάρους του ξύλου.

10. Ο Emil Abderhalden (Lehrbuch der Physiologischen Chemie) το χαρακτηρίζει ως το "λίκνο" της ζωής.

11. Το CO2 που δεσμεύεται κατά τη φωτοσυνθετική λειτουργία, ξαναγυρίζει στην ατμόσφαιρα με την αναπνοή των ζώων και των φυτών.

12. Κατά τις δασοπονικές εφαρμογές, το μέγεθος αυτό υπολογίζεται, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε ποσά μικρότερα, με την εφαρμογή διαφορετικών τύπων απ' αυτόν του ανατοκισμού.