Ολο και περισσότεροι είναι οι καταναλωτές - κυρίως γυναίκες που φαίνεται ότι έχουν τον πρώτο λόγο για τη διατροφή της οικογένειας στην Ελλάδα - που πραγματοποιούν τις αγορές τους από πολυκαταστήματα και σούπερ μάρκετ, παρά το γεγονός ότι στη χώρα μας εξακολουθεί να υπάρχει ευρύ δίκτυο εξειδικευμένων καταστημάτων. Αυτό προκύπτει από σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 1998, με ερωτήσεις που υποβλήθηκαν σε άνδρες και γυναίκες ευρέως ηλικιακού φάσματος. Από την ίδια έρευνα προκύπτει, επίσης, ότι η ιδέα του σούπερ μάρκετ έχει "κατακτήσει" περισσότερο τις νεότερες γυναίκες - καταναλώτριες, γεγονός που θεωρείται ιδιαίτερα ευνοϊκό από τους εκπροσώπους των αλυσίδων, μια και αυτές ακριβώς οι γυναίκες είναι καταναλωτές με... προοπτική.

Η κατάσταση βέβαια είναι ακόμα χειρότερη για τα εξειδικευμένα καταστήματα, αφού και για τα είδη που οι καταναλωτές φαίνεται ότι προς το παρόν προτιμούν ακόμη τα καταστήματα αυτά - ιχθυοπωλεία, κρεοπωλεία, οπωροπωλεία κλπ. - είναι φανερή η διαχρονική στροφή προς τα σούπερ μάρκετ. Η τάση αυτή για πραγματοποίηση όλο και περισσότερων αγορών από ένα σημείο πώλησης - το λεγόμενο one stop shopping - οφείλεται σε μια σειρά παράγοντες. Τέτοιοι είναι το καταναλωτικό πρότυπο που καλλιεργούν τα ίδια τα σούπερ μάρκετ μέσω των διαφημίσεων, ο περιορισμένος χρόνος που μπορούν να διαθέσουν οι καταναλωτές για τις αγορές ειδών του σπιτιού. Υπέρ αυτής της τάσης βέβαια λειτουργεί και το ίδιο το γεγονός ότι τα καταστήματα αυτά μειώνονται στις διάφορες γειτονιές, αφού εκτοπίζονται σταδιακά από τα σούπερ μάρκετ. Την ίδια στιγμή ασφαλώς, σημαντικό ρόλο παίζει η συρρίκνωση των λαϊκών εισοδημάτων και οι αυξημένες ανάγκες που πρέπει να ικανοποιούνται με φτηνότερες λύσεις. Και εδώ φαίνεται να παίζει το ρόλο του ότι στα καταστήματα των μεγάλων αλυσίδων είναι δυνατόν να βρει κανείς προϊόντα που στις περισσότερες περιπτώσεις είναι εισαγόμενα και δεύτερης διαλογής, αλλά πάντως φτηνότερα.

Ειδικότερα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας (Centrum 1998):

• Το 81% των γυναικών ηλικίας 25-34 και 45-64 ετών στην Αθήνα αγοράζουν τυρί από το σούπερ μάρκετ, ενώ μόλις το 10% των γυναικών ηλικίας 35-64 (ιδιαίτερα 55-64) ετών στις υπόλοιπες αστικές περιοχές το αγοράζει από εξειδικευμένο κατάστημα.
• Το 75% των γυναικών ηλικίας από 25 μέχρι 54 ετών αγοράζει γάλα από το σούπερ μάρκετ και μόλις ένα ποσοστό 16% αγοράζει γιαούρτι από το μαγαζί της γειτονιάς.
• Τη μερίδα του λέοντος κατέχουν τα σούπερ μάρκετ και στην αγορά σνακς, καθώς το 60% των γυναικών από 25 μέχρι 44 χρονών τα αγοράζουν από εκεί, το 25% των ανδρών και γυναικών κυρίως 15-24 και 25-34 ετών στην Αθήνα μέσης μόρφωσης και εισοδήματος από το μαγαζί της γειτονιάς, ενώ μόνο ένα 9% των ανδρών ηλικίας 15-25 ετών αγοράζει σνακς από το περίπτερο.
• Αναλόγως και οι σοκολάτες αγοράζονται από το 51% των γυναικών ηλικίας 25-34 ετών στις υπόλοιπες αστικές περιοχές εκτός Αθήνας και Θεσσαλονίκης από το σούπερ μάρκετ, από το 25% των γυναικών ηλικίας 15-24 ετών στην Αθήνα αγοράζονται από το μαγαζί της γειτονιάς και από το 17% των ανδρών 15-24 ετών κυρίως και 25-34 ετών στην επαρχία από το περίπτερο.
• Χυμούς και αναψυκτικά αγοράζει το 23% των γυναικών 25-54 ετών από το σούπερ μάρκετ και από το μαγαζί της γειτονιάς το 16% των ανδρών ηλικίας από 15-24 ετών στην Αθήνα.
• Κρασί αγοράζει το 59% των γυναικών 25-54 ετών στην Αθήνα από το σούπερ μάρκετ, ενώ το 23% των ανδρών ηλικίας 15-24 και 35-64 από την κάβα. Αναλόγως και μπίρα το 75% των γυναικών από 25-54 σε αστικές περιοχές εκτός Αθήνας και Θεσσαλονίκης προτιμούν να αγοράζουν από το σούπερ μάρκετ, ενώ το 11% μόνο των ανδρών 25-34 ετών στην Αθήνα από το μαγαζί της γειτονιάς. Οσο για τα αλκοολούχα ποτά η έρευνα έδειξε ότι αγοράζονται από το 66% των γυναικών ηλικίας 25-44 ετών από το σούπερ μάρκετ και από το 26% των ανδρών 25-44 ετών στην Αθήνα από κάβα.
• Ψωμί φαίνεται ότι οι καταναλωτές προτιμούν να αγοράζουν ακόμη από το φούρνο της γειτονιάς. Αυτό ισχύει για το 69% των γυναικών (εκτός των ηλικιών 15-24). Το 9% των γυναικών 25-34 και 45-54 ετών στην Αθήνα αγοράζει ψωμί από το σούπερ μάρκετ και το 15% των γυναικών στις αστικές περιοχές της επαρχίας από το μαγαζί της γειτονιάς.

Για την αγορά αυτών των ειδών διατροφής οι καταναλωτές στην Ελλάδα επιμένουν ακόμη μέχρι και το 1998 να εμπιστεύονται τα κρεοπωλεία, τα ψαράδικα και τα μανάβικα ή τις λαϊκές αγορές. Οπως κατέγραψε η ίδια έρευνα:

• Οι γυναίκες ηλικίας 36-64 ετών και μεταξύ αυτών περισσότερο οι ηλικίες των 55-64 σε αστικές περιοχές εκτός Αθήνας, όπου πραγματοποιήθηκε η έρευνα, αγοράζουν κρέας από το κρεοπωλείο σε ποσοστό 65%. Ενώ, το 26% των νεότερων γυναικών μεταξύ 25 και 34 χρονών στην Αθήνα πραγματοποιούν τέτοιες αγορές από το σούπερ μάρκετ.
• Το 57% των γυναικών ηλικίας 35-64 ετών και ιδιαίτερα 55-64 στις αστικές περιοχές εκτός Αθήνας και Θεσσαλονίκης αγοράζει ψάρια από ψαράδικα, το 16% γυναικών 25-34 ετών και 45-54 στην Αθήνα από τη λαϊκή αγορά και το 15% νεότερων γυναικών ηλικίας 25-34 στην Αθήνα από το σούπερ μάρκετ.
• Για φρούτα και λαχανικά οι νοικοκυρές ηλικίας 24-44 και 55-64 στις αστικές περιοχές της επαρχίας προτιμούν τα μανάβικα, το 48% των γυναικών 35-64 ετών στην Αθήνα τη λαϊκή αγορά και ένα ποσοστό 17% των γυναικών 25-34 ετών το σούπερ μάρκετ.

Ωστόσο, συγκρίνοντας την έρευνα Centrum 1998 και Focus 1990 για τις προτιμήσεις των καταναλωτών κατά την αγορά των τριών αυτών κατηγοριών τροφίμων, προκύπτει ότι σ' αυτή την οκταετία υπάρχει η τάση όλο και περισσότεροι καταναλωτές να αγοράζουν κρέας, ψάρια και λαχανικά από το σούπερ μάρκετ. Συγκεκριμένα, ενώ το 1990 το 12% του δείγματος που έλαβε μέρος στην έρευνα της Focus αγόραζε κρέας από το σούπερ μάρκετ, το 1998 το ποσοστό ανήλθε σε 26%. Το 1990 το 9% των καταναλωτών αγόραζε φρούτα και λαχανικά από το σούπερ μάρκετ και το 1998 έφτασε το 17%, ενώ ψάρια δεν αγόραζαν οι καταναλωτές από το σούπερ μάρκετ το 1990, εξάλλου τότε δεν πωλούσαν ακόμη φρέσκα ψάρια τα σούπερ μάρκετ, ενώ το 1998 το 15% των καταναλωτών τα αγοράζει από αυτά.

Μ. Ζ.