-- Οι παγκόσμιες κλιματικές μεταβολές είναι βέβαιο ότι επηρεάζουν τα επιφανειακά και υπόγεια υδατικά συστήματα. Αρχικά, διαταράσσουν την κυκλοφορία των αερίων μαζών στην ατμόσφαιρα, με αποτέλεσμα να διαταράσσεται το καθεστώς των βροχοπτώσεων ποσοτικά, αλλά και η κατανομή τους στο χώρο και το χρόνο. Επίσης, η άνοδος της θερμοκρασίας αυξάνει την εξάτμιση, με αποτέλεσμα διαταραχές στα υδατικά ισοζύγια των διάφορων περιοχών. Για να γίνει περισσότερο κατανοητό, υδατικό ισοζύγιο σημαίνει η ποιοτική και ποσοτική κατανομή των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων (βροχή, χιόνι κλπ.), που πέφτουν σε μια περιοχή. Ενα μέρος τους απορρέει επιφανειακά, δημιουργώντας το υδρογραφικό δίκτυο (ρυάκια, ποτάμια) και καταλήγει στο επίπεδο βάσης (θάλασσα, λίμνες). Ενα άλλο εξατμίζεται άμεσα (εξάτμιση) ή έμμεσα (διαπνοή φυτών). Ενα τρίτο μέρος κατεισδύει στο υπέδαφος για να εμπλουτίσει τους υδροφόρους ορίζοντες. Ο επηρεασμός, λοιπόν, είναι γεγονός και μάλιστα αυτό επισημαίνεται, τόσο στο πρώτο, όσο και στο δεύτερο κείμενο της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για τα Νερά (IPCC). Το πρόβλημα, επομένως, είναι η πρόκληση των κλιματικών μεταβολών από τις εκπομπές αερίων στην ατμόσφαιρα και εδώ είναι μια επιπλέον ευθύνη ορισμένων από τις βιομηχανικές χώρες, που δεν έχουν υπογράψει το Πρωτόκολλο του Κιότο, που δε λύνει το πρόβλημα στο σύνολό του, αλλά είναι μια αρχή κοινώς αποδεκτού ελέγχου.

-- Παρατηρείται η εξής αντίφαση: Ενώ το νερό είναι φυσικός πόρος, βλέπουμε ότι τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς αντιμετωπίζεται ως εμπόρευμα...

-- Ο χαρακτηρισμός του νερού πέρασε από το «φυσικό αγαθό», στο «φυσικό πόρο» και, σήμερα, αντιμετωπίζεται ως «οικονομικό αγαθό». Η μεταβολή αυτή της αντιμετώπισης κρύβει μέσα της μια σταδιακή υιοθέτηση της αντίληψης της οικονομικής σημασίας του νερού, σε όλες τις χρήσεις του και για όλους τους χρήστες. Οι βασικοί χρηματοπιστωτικοί παράγοντες της παγκοσμιοποιήσεως, όπως η Διεθνής Τράπεζα και άλλοι χρηματοδοτικοί οργανισμοί, πιέζουν προς την κατεύθυνση της εκχωρήσεως των υδρευτικών συστημάτων σε μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες.

-- Υπάρχουν παραδείγματα προώθησης τέτοιων πολιτικών επιλογών;

-- Προσφάτως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για το διεθνές εμπόριο (GATS), αξίωσε την απελευθέρωση της αγοράς περιβαλλοντικών υπηρεσιών, μέσα στις οποίες υπηρεσίες δεσπόζουσα θέση κατέχουν η ύδρευση και η αποχέτευση. Ετσι, πριμοδοτείται, ουσιαστικώς, η επέκταση των πολυεθνικών του νερού και αγνοούνται επιμόνως οι αντιδράσεις ή, έστω, επιφυλάξεις των επιστημονικών φορέων και των οικολογικών κινημάτων, αλλά και οι δυσάρεστες κοινωνικές εμπειρίες σε πολλές από τις αναπτυσσόμενες χώρες.

Στο πλαίσιο αυτό, η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο επέβαλαν, π.χ. στην Γκάνα, αύξηση των τιμολογίων του νερού κατά 90%.

-- Η χρήση εμφιαλωμένου νερού παρουσιάζει αύξηση και στη χώρα μας. Τι γίνεται;

-- Γίνεται μια συστηματική προσπάθεια υποβάθμισης του νερού των δικτύων με παράλληλη προβολή των εμφιαλωμένων νερών, αν και το νερό των δικτύων είναι πολύ καλύτερο από τα περισσότερα εμφιαλωμένα. Το πρόβλημα που αυτά τα νερά παρουσιάζουν είναι ότι δεν ελέγχεται η ποιότητά τους, ούτε κατά την εμφιάλωση, ούτε κατά τη διανομή. Ιδιαίτερα για την εμφιάλωση, δεν ελέγχεται ο χώρος και οι δραστηριότητες γύρω από το σημείο εμφιαλώσεως του νερού. Κατά τη διανομή, θα πρέπει να διατηρούνται σε σκιά και σε θερμοκρασία κάτω των 18 βαθμών Κελσίου, κάτι που δε γίνεται, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες. Τα νερά των δικτύων, αντιθέτως, ελέγχονται καθημερινά.

-- Τι συμβαίνει στην Ελλάδα;

-- Η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα μεταβιβάσει το 25%, περίπου, του μετοχικού κεφαλαίου της ΕΥΔΑΠ σε ξένο στρατηγικό επενδυτή, ανεβάζοντας το συνολικό ποσοστό του ιδιωτικού κεφαλαίου, στην επιχείρηση, σε 49%. Επιπλέον, ειδικά για τη διαχείριση του νερού, ο νόμος 3199/2003 εμφανίζει δύο βασικά προβλήματα. Το πρώτο έχει να κάνει με την πολύ μεγάλη καθυστέρηση της εφαρμογής του και της δημιουργίας κεντρικών και περιφερειακών οργάνων. Το δεύτερο είναι η επάνδρωση τόσο των υπηρεσιών όσο και η επιλογή των μελετητών. Η κυβέρνηση έχει επιβάλει μια σχεδόν αποκλειστική επιλογή των Υδραυλικών Μηχανικών, αγνοώντας τους άλλους κλάδους, όπως Υδρογεωλόγοι, Χημικοί, Γεωπόνοι κλπ.

-- Η λειψυδρία αποτελεί μια από τις κύριες πτυχές του προβλήματος της διαχείρισης των υδάτινων πόρων. Ποια είναι η κύρια αιτία της; Με μια άλλη διαχείριση θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της λειψυδρίας;

-- Αρχικά θα πρέπει να διευκρινιστεί η έννοια των όρων «λειψυδρία» και «ξηρασία», που πολλές φορές, είτε από άγνοια, είτε σκοπίμως, χρησιμοποιούνται κακώς (συνήθως για να αποδώσουμε στη φύση δικές μας παραλείψεις και αδυναμίες). Ξηρασία είναι μια κατάσταση όπου η προσφορά νερού είναι, σημαντικώς, μικρότερη από τους διαμορφωμένους μέσους όρους των τελευταίων δεκαετιών που χρησιμοποιούμε. Λειψυδρία είναι μια κατάσταση όπου η προσφορά νερού είναι μικρότερη από τις διαμορφωμένες ανάγκες μας. Για παράδειγμα, σε ένα νησί του Αιγαίου, ακόμα και μια πολύ βροχερή χρονιά, το καλοκαίρι υπάρχει υδατικό έλλειμμα, όχι γιατί προηγήθηκε ξηρασία, αλλά γιατί οι υδατικές ανάγκες που έχουμε διαμορφώσει υπερβαίνουν τις υδατικές δυνατότητες της περιοχής. Δεν είναι δυνατό να μεταφέρουμε σε, υδατικώς, προβληματικές περιοχές τις υδατικές συνήθειές μας (πισίνες, γκαζόν, πλύσιμο αυτοκινήτων, μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες κλπ.).

Πάντως, είναι δεδομένο ότι με μια σωστή υδατική διαχείριση - αυτό είναι πεποίθηση της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας - τα προβλήματα του νερού θα είχαν εξαλειφθεί κατά πολύ...