«

Εχει αρχίσει να φαίνεται σ' εσάς η οικονομική κρίση;», ρώτησα τον οδηγό του ταξί, αφού τον έκανα να σβήσει το τσιγάρο του. Εξω έβρεχε. «Σ' εμάς που δουλεύουμε νυχτερινές ώρες, ναι», απάντησε. «Πού να πας στα μαγαζιά», συνέχισε. Εγινε μια μικρή παρεξήγηση. Εκείνος εννοούσε τα νυχτερινά κέντρα, ύστερα από λίγο ανέφερε την τιμή ενός μπουκαλιού ουίσκι, κι εγώ νόμιζα ότι είχε αναφερθεί σε καταστήματα ένδυσης και καλλυντικών.

Ωστόσο, αφού εδραίωσε τη δική του γνώμη ότι μπορούσε να ξανοιχτεί λίγο είπε ότι δεν πίστευε στην κρίση. «Κάπου την πάνε», είπε, «αλλά δεν ξέρω πού». «Αν προχωρήσεις τη σκέψη σου, θα το βρεις». «Δεν έχω τα εφόδια», συμπλήρωσε. «Η δουλειά σου, οι βασικές δαπάνες σου για μια αξιοπρεπή ζωή, το παρόν και το μέλλον των παιδιών σου, το άμεσο περιβάλλον σου, οι γύρω από σένα συγγενείς και φίλοι, η κοινωνία που ζούμε είναι τα εφόδιά σου». Αναψε το φωτάκι από πάνω του και με κοίταξε μέσα από το καθρεφτάκι.

Κυριακή βράδυ, με βροχή, και οι δρόμοι με λιγότερη κίνηση απ' όσο συνήθως στη διαδρομή που κάναμε και γνωρίζω αρκετά καλά, από το σπίτι της αδελφής μου στου Χαροκόπου στο σπίτι μου. «Πάντως, έχεις πιάσει μια άκρη της κρίσης», είπα. «Λέτε;». «Μα, η εξουσία μας θέλει να φοβόμαστε. Το λέει η λέξη: να μας εξουσιάζει. Ο φόβος είναι ένα δυνατό εργαλείο. Και επειδή απευθύνεται, σε τέτοιες περιπτώσεις στις μάζες, μόνο οι μάζες μπορούν να τον καταργήσουν».

Είχα διαβάσει το βιβλίο του Τζέιμς Γκριν (κυκλοφορεί στα ελληνικά) «Θάνατος στο Χέιμαρκετ», είχα ζήσει την εποχή του Μακαρθισμού, τη δικτατορία του Μεταξά, τη χούντα του '67, ακόμα και τα ενδιάμεσα διαλείμματα με τις κρεουργημένες ελευθερίες, και του μίλησα για τους προηγούμενες αιώνες. Στον 19ο αιώνα στις ΗΠΑ κυριαρχούσε ο «κόκκινος τρόμος», εξαιτίας των προσπαθειών να οργανωθεί η εργατική τάξη, που κατέληξε στη διάλυση των οργανώσεών της και τον απαγχονισμό των πρωτεργατών της, στον 20ό αιώνα η «κόκκινη απειλή» τον καιρό του ψυχρού πολέμου, που ζητούσε από τους ανθρώπους να γίνουν προδότες, κυρίως στα χρόνια του Μακαρθισμού, και τώρα στον 21ο αιώνα η «οικονομική κρίση». Ολα αυτά ασκήθηκαν με το εργαλείο του φόβου.

Πρόκειται, παραδόξως, για ένα φόβο που αντί να ατσαλώνει τις μάζες και να ξεσηκώνονται, τις κάνει, μερικές φορές, να λουφάζουν. Οι άνθρωποι φοβούνται μη χάσουν και αυτά τα λίγα που έχουν αποκτήσει μετά από σκληρή δουλειά. Μήπως για να κερδίσεις επαναστατώντας, πρέπει να χάσεις πρώτα; Οι ανατροπές, οι εξεγέρσεις, οι επαναστάσεις, για να κερδηθούν, φτάνουν στο ανθρώπινο αίμα. Ασφαλώς, δεν υπαινίσσομαι ότι πρέπει να χυθεί αίμα για τους αυτοκινητο-βιομήχανους, που η προπαγάνδα τους έχει φτάσει στο σημείο να κάνει τους αδαείς πολιτικά και ανοργάνωτους ανθρώπους να τους λυπούνται.

Αντίθετα, θεωρώ απαραίτητη στην εργατική τάξη, και σε όλα τα στρώματα των εργαζομένων, την ενημέρωση και την κατά κλάδους συμμετοχή τους. Η παρούσα οικονομική κρίση, κατά ομολογία των δημιουργών της, προετοιμαζόταν τριάντα χρόνια. Η ανατροπή της θα είναι και πιο πλατιά και πιο σύντομη.