ΜΑΡΤΙΑΤΙΚΕΣ, ανοιξιάτικες μέρες κι ο νους τρέχει στα μακρινά, στα σχολικά, τότε που καθόμαστε ακόμη στα θρανία κι ανυπόμονα μετρούσαμε τις μέρες να φτάσουν, για να χαρούμε του Βαγγελισμού το γιορταστικό διήμερο που προμήναγε της Λαμπρής την ώρα.

Η ΖΩΗ μας ήταν δεμένη με τη γη. Κι απ' αυτήν καρτερούσαμε το ψωμί του χρόνου μας. Ετσι ο Μάρτης ήταν, κι είναι και σήμερα, ο μήνας ο κρίσιμος για του κάμπου, για της χρονιάς την πορεία. Αυτός έχει στα χέρια του τα «κλειδιά» για της σοδειάς την τύχη.

ΕΙΝΑΙ του Μάρτη οι βροχές αυτές που με λαχτάρα περιμένει ο ξωμάχος. Είναι η αγωνία του, όταν βλέπει την αναβροχιά να πετρώνει τη γη του και τα ασφοδέλια να γίνονται φρύγανα, έτοιμα να λαμπαδιάσουν. Τέτοιος μήνας δίχως νερά, όπως αυτόν, που ζούμε εφέτος τού μαυρίζει την καρδιά.

ΕΙΝΑΙ μια παλιά μετεωρολογική διδαχή, τη μαθαίναμε γύρω στην πυροστιά, που μας έλεγε: «Κάλλιο Μάρτης στα δαυλιά / παρά Μάρτης στις αυλές / Κάλλιο Μάρτης καρβουνιάρης / παρά Μάρτης λιοπυριάρης. Κι εμείς φέτος ζούμε Μάρτη καλοκαιριάτικο με την αναβροχιά να παίρνει απειλητικές διαστάσεις.

ΕΙΧΑΜΕ κι εμείς τότε τα δικά μας τρεξίματα καθώς έπρεπε να προετοιμάσουμε του Εικοσιένα το γιορτασμό. Ο νους έτσι αναγυρεύει όλα αυτά τα σχολικά που παρέες - παρέες αναζητούσαμε στα πλάγια των λόφων αλλά και στου κάμπου τ' ανοίγματα, δάφνες, μερσίνες αλλά και τις «χιονισμένες» αγραπιδιές μαζί με τα σπαρτολούλουδα, που στόλιζαν απ' άκρη σ' άκρη τα πλάγια.

Ο ΚΑΜΠΟΣ έχει πάντα τα μυστικά του κι έπρεπε νά 'χεις «μπούσουλα» για να τα βρεις. Ο κάμπος, όμως, ήταν ανοιχτός, ολάνοιχτος κι εμείς μπορούσαμε να τον τρέξουμε ως τα πιο απόκρυφα σημεία του. Συχνά, καθώς διαβαίναμε τα μονοπάτια δεχόμαστε από τις αργατιές που δούλευαν τα κτήματα να μας προσκαλούν για να γευτούμε το κολατσιό τους: Ψωμί φρέσκο από το φούρνο τους, λάδι από το δικό τους λιοστάσι, ρέγκες (σκουρέντζος) που τον είχαν μόλις καψαλίσει πάνω στην εφημερίδα.

ΕΛΑΧΕ κάποτε πάνω στο κολατσιό και τη δική μας πρόσκληση, να ταρακουνηθεί η γη στα πόδια. Να δούμε τ' άλογα αλαφιασμένα να κόβουν τα καπίστρια (τα χαλινάρια τους) και να τρέχουν αγριεμένα στον κάμπο. Θυμάμαι ένα γέρο ξωμάχο, που είχε περάσει τη μισή του ζωή στη θάλασσα και έπειτα έκανε «συμπληρώματα» δουλεύοντας τη γη, να λέει μονολογώντας: «Οι βουλιασμένοι (οι σεισμοί) ξύπνησαν». Κοίταξε κατά το νοτιά ανάμεσα Ζάκυνθο και Κεφαλονιά και συμπλήρωσε τη φράση του: «... Τα καζάνια δουλεύουν νυχτοήμερα».

ΑΜΑΘΗΤΟΙ από του κάμπου τον κόπο κι άπειροι, κοντά το μεσημέρι γυρίζαμε στο Γυμνάσιο, όπου έπρεπε να γίνει με τα υλικά που 'χαμε φέρει ο καθιερωμένος ανθοστολισμός. Οι μερσίνες, οι δάφνες, οι αγράμπελες έπλεκαν γιρλάντες πρασινάδας στα πορτρέτα των ηρώων του Εικοσιένα, το Διάκο, τον Κολοκοτρώνη, τον Κανάρη, τον Παπαφλέσσα και πολλούς άλλους.

ΔΕΝ ΗΤΑΝ εύκολες εκείνες οι εποχές. Ξέμακρη ώρα πνευματικού σκοταδισμού για τη χώρα μας. Η μεταξική δικτατορία με τα άγρια κυνηγητά, απαγόρευε το λόγο της διδαχής. Κι όμως οι καθηγητές μας αγνοούσαν όλα τα απαγορευτικά φράγματα. Εβρισκαν πάντα τρόπους να μας δώσουν την αλήθεια του Ξεσηκωμού του Αγώνα για τη Λευτεριά. Αξέχαστες μορφές, οι πανάξιοι λειτουργοί της Παιδείας μας, άνοιγαν σε μας τον ηρωικό μεγάλο κόσμο του Εικοσιένα.

ΣΕ ΧΡΟΝΙΑ βαριάς φασιστικής καταπίεσης το μάθημά τους ήταν κρυφή μυσταγωγία καθώς μάς αποκάλυπταν του Σολωμού το έργο, του Ρήγα και του Κάλβου τα τραγούδια. Ο Εθνικός Υμνος είχε μηνύματα, είχε αστραπές. Κι ήταν πάνω απ' όλα αγώνας για τη χιλιάκριβη τη λευτεριά.

ΕΦΕΤΟΣ σε λίγους μήνες η Ελλάδα θα γιορτάσει τα 60 χρόνια της Εθνικής Αντίστασης, τα εξηντάχρονα της ίδρυσης του αθάνατου ΕΑΜ. Είναι μεγάλη στιγμή, η ώρα, που στον ορίζοντα της σκλαβωμένης πατρίδας τα τρία γράμματα άνοιγαν το δρόμο για να ζωντανέψει το καινούριο Εικοσιένα. Εξήντα χρόνια από τη νέα Φιλική Εταιρεία.